آثار ناگوار حاشیه‌نشینی برای کارگران

اقتصاد۲۴-چندی پیش بود که بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس از ده برابر شدن هزینه‌های مسکن در عرض پنج سال اخیر یعنی از سال ۹۸ تا امروز خبر داد. او عنوان کرد که امروز مسکن پرهزینه‌ترین مولفه سبد معاش خانوار‌های ایرانی است.

از سوی دیگر در شرایطی که طبق اعلام مرکز آمار، متوسط قیمت مسکن در تهران به حدود ۸۱ میلیون تومان رسیده؛ می‌توان مسکن را در شرایط دست نیافتنی‌تر از هر زمان ممکن توصیف کرد که دیگر با دریافت وام ۹۶۰ میلیونی هم خواب خرید خانه برای متقاضیان تعبیر نخواهد شد.

در حالی متوسط قیمت مسکن در تهران به حدود ۸۱ میلیون تومان رسیده که با وام ۹۶۰ میلیونی مسکن می‌توان حدود ۱۰ متر خانه با احتساب هزینه اوراق خریداری کرد.

بیشتر بخوانید:تکلیف افزایش دوباره دستمزد کارگران روشن شد

به عبارتی می‌توان گفت هزینه‌های این بخش از استطاعت واقعی اکثریت مردم خارج است، درحالی که بسیاری از مردم توان خرید مسکن را ندارند، کارشناسان اقتصادی معتقد هستند اینکه مردم دیگر نمی‌توانند خانه بخرند، به معنی پایین آمدن قیمت‌ها نیست، بلکه رکود حاکم بر بازار مسکن است که اکثر کارگران را حاشیه نشین کرده است.

رویایی به اسم مسکن برای کارگران

آرمان حاجیان فرد، کارشناس مسائل اقتصادی گفت: متوسط قیمت مسکن بر اساس آمار‌ها در تابستان فقط ۵ درصد کاهش داشته است. بانک مسکن برای اعطاء وام خرید مسکن با جعاله تعمیر آن جمعا به مبلغ ۹۶۰ میلیون تومان، با نرخ ۲۲.۵ و بازپرداخت ۱۲ ساله، حدود یک میلیارد و پانصد میلیون تومان از خریداران مسکن سود میگیرد که با توجه به قیمت حدود ۱۸۰ میلیون تومانی اوراق مسکن، نرخ تسهیلات مذبور به بالای ۳۰ درصد می‌رسد.

کارگران به دلیل عدم توانایی در تأمین مسکن ملکی به سراغ مسکن اجاره‌ای می‌روند و تأمین سهم حداقل ۷۰ الی ۸۰ درصدی مسکن از حقوق دریافتی یک کارگر وی را از تامین مابقی نیاز‌های ضروری از جمله خوراک درمان پوشاک و اموزش باز میدارد که با خود چالش‌های زیادی با به همراه دارد.

حاجیان فرد بیان می‌کند: در واقع اگر ۱۸۰ میلیون تومان قیمت اوراق مسکن را از مبلغ تسهیلات که ۹۶۰ میلیون تومان است کم کنیم، تسهیلات خرید مسکن برای خریداران حدود ۷۸۰ میلیون تومان خواهد بود که طی ۱۲ سال حدود ۲۰۰ درصد سود از خریداران مسکن اخذ می‌نماید. حال با توجه به میانگین قیمت هر متر آپارتمان در تهران که حدود ۸۰ میلیون تومان می‌باشد این تسهیلات برای خرید ۱۰ متر آپارتمان کفایت میکند و اگر حداقل متراژ آپارتمان‌ها را ۵۰ متر در نظر بگیریم افراد برای خانه دار شدن می‌بایست حدود ۳ میلیارد تومان پس انداز داشته باشند که اتفاقی دور از ذهن می‌باشد.

محسن پیرهادی، رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس هم با اشاره به اینکه افزایش حاشیه‌نشینی نمود رشد فقر شهری است گفت: متاسفانه در دهه اخیر با کوچ بسیاری از طیف محروم روستایی و کارگربه حاشیه شهر‌ها شاهد رشد قابل توجه آن هستیم و طبق بررسی‌های انجام شده، بیش از ۱۹ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در بافت‌های غیررسمی شهری ساکن شده‌اند.

وی درباره علت رشد این مناطق در حاشیه شهر‌ها گفت: افزایش قیمت خرید و اجاره مسکن در کلان‌شهر‌ها و شهر‌های بزرگ، تغییرات اقلیمی و به‌خصوص بحران آب و بیکاری، جمعیتی بیشتری را به سمت شهر‌های بزرگ ناگزیر کرده و منجر به افزایش جمعیت این طیف شده است.

داوود کشوری، رئیس انجمن صنفی کارگران گچکار قم در گفت‌وگویی اعلام کرده است: مسأله مسکن چنان حاد شده که برخی از کارگران بویژه کارگران ساختمانی که به صورت فصلی مشغول کارند به دلیل ناتوان بودن در پرداخت اجاره، در چادر زندگی می‌کنند.

به گفته وی؛ قیمت مسکن به‌صورت نجومی افزایش یافته، به عنوان نمونه یک واحد حدود ۶۰ تا ۷۰ متری در محله نیروگاه قم که سال پیش (۱۴۰۱) صد میلیون رهن کامل بود، در اردیبهشت ماه سال جاری (۱۴۰۲) به ۴۰۰ میلیون تومان رهن رسیده بود و اکنون بیشتر است.

«مسکن‌سازان بی‌مسکن» عنوانی است که اکبر شوکت، رئیس کانون کارگران ساختمانی به کارگران مستاجر این بخش نسبت می‌دهد و می‌گوید بر اساس مطالعه‌ای که کانون کارگران ساختمانی انجام داده است، حدود ۵۰ درصد از کارگران ساختمانی ایرانی در فقیرنشین‌ترین محلات شهری مستاجر هستند.

به اعتقاد فعالان کارگری بحث مسکن، بسیار پیچیده است که متاسفانه همیشه در تمام محاسبات و در تمام بحث‌های مربوط به سبد معیشت خانوار‌های کارگری در مذاکرات مزدی، کنار گذاشته می‌شود. هیچ زمان در مذاکرات مزدی کارگران، در ارتباط با هزینه‌های واقعی مسکن بحث جدی نمی‌شود و محاسبات دقیق صورت نمی‌گیرد.

به‌رغم داشتن الزامات قانونی روشن در زمینه مسکن، هم در قانون اساسی (اصل ۳۱) و هم در قانون کار (ماده ۱۴۹)، متاسفانه هیچ‌کس مسئولیت تامین مسکن برای کارگران را پذیرا نبوده و نیست. حمایت دولت همواره از کارگران در قالب تعیین حداقلی حق مسکن بوده است که حتی کفاف یک شب اجاره بهای خانه را نمی‌دهد.

مسکن یکی از دغدغه‌های روز جامعه کارگری است، که با توجه به شرایط فعلی حدود ۸۰ درصد درآمد کارگران صرف هزینه‌های مسکن می‌شود. ساخت مسکن تعاون بهترین راه برای حل مشکل مسکن کارگران است. اما همواره طرح‌های متعددی در این زمینه ارائه شده، ولی تاکنون به نتیجه مثبت عملیاتی به نفع کارگران منتج نشده است.

به دنبال تامین مسکن برای کارگران هستیم

صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز چند روز گذشته گفت: تلاش می‌کنیم در موضوع تعهد دولت سیزدهم مبنی بر تأمین یک میلیون واحد مسکونی در قالب طرح نهضت ملّی مسکن، بتوانیم کمک ویژه‌ای انجام دهیم تا کارگران نیز صاحب خانه شوند.

با وجود چنین اظهار نظری از وزیرکار باید دید نگاه دولت درباره مسکن کارگران چیست؟ آیا این بار هم به ارائه طرح‌های خوش رنگ و لعاب ختم می‌شود یا کار عملیاتی برای حل معضل اصلی زندگی کارگران صورت می‌گیرد.

آثار ناگوار حاشیه‌نشینی برای کارگران

فرامرزتوفیقی، فعال کارگری با اشاره به اینکه افزایش اجاره بها و افزایش هزینه‌های زندگی کارگران را حاشیه نشین کرده است، گفت:اتلاف وقت در مسیر‌های پرترافیک ورودی تهران، استرس‌های رسیدن به محل کار و فشار‌های روحی ماندن در ترافیک سلامت کارگران را به طور جدی به مخاطره می‌اندازد. آستانه تحمل چنین کارگری در مقابل فشار‌ها و بیماری‌ها پایین می‌آید و از سوی دیگر، سهم او از بهره‌وری تولید به شدت کاهش می‌یابد. کارگر قبل از رسیدن به سر کار، در طول مسیر دچار فرسایش روحی و خستگی شده لذا در مراودات اجتماعی هم با مشکل مواجه می‌شود، چون دیگر زمانی برای ارتباطات اجتماعی و معاشرت حتی با خانواده بلافصل خود ندارد!

به اعتقاد وی، این نگرانی که «آیا سال بعد باز هم می‌توانم در این مسکن کوچک و بی‌کیفیت حاشیه شهر زندگی کنم یا باز مجبور می‌شوم مهاجرت کنم» همه آرامش خانواده را سلب می‌کند و توان کار را از کارگر می‌گیرد.

توفیقی اضافه می‌کند: کارگر بعد از اینکه توانست در دورترین منطقه حاشیه شهر یک خانه کوچک اجاره کند، چالش بزرگ بعدی پیش می‌آید. حالا که بیشتر حقوقم را پای اجاره خانه داده‌ام، چه باید خورد؟ آموزش فرزندان را چه کنم؟ برای درمان از کجا بیاورم هزینه کنم.

لزوم حل مشکل اسکان کارگران با مسکن استیجاری ارزان و وام ودیعه

حمید حاج اسماعیلی، فعال کارگری در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، درباره مسکن کارگران گفت: قیمت مسکن طی سال‌های اخیر به شکل فزاینده‌ای افزایش یافته است. بخش مسکن محور تحولات اساسی اقتصادی در کشور است و حتی جنبه‌های فرهنگی کشور را تحت تأثیر قرارداده است. قیمت افسار گسیخته مسکن در چند دهه گذشته یکی از معضلات اساسی برای کشور است. درست است که بخش مسکن به عنوان بنگاه بزرگ بخش‌های زیادی را درگیر می‌کند.

وی بیان کرد: در حوزه کارگری در بخش مسکن مشکلات زیادی داریم. بخش زیادی از جمعیت کشور مستأجر هستند. در کشور‌های خارجی خانه‌های استیجاری وجود دارد که برای دولت است و دولت آن‌ها را با قیمت پایین در اختیار مردم قرار می‌دهد که آن‌ها فشارمالی عمده‌ای را احساس نکنند. این را در ایران شاهد نیستیم. تورم بسیار زیاد در حوزه مسکن کار را برای کارگران سخت کرده است. متأسفانه تورم مسکن اینقدر بالاست که بخش زیادی از درآمد کارگران صرف اجاره بها می‌شود.

حاج اسماعیلی گفت: افزایش قیمت مسکن تا حدی بوده است که کمک‌های دولت در این زمینه کار ساز نبوده است. به طور مثال وام‌هایی که در قالب ودیعه مسکن پرداخت شد، به تمام افراد نیازمند نرسید و موثر در حل مشکل مسکن نبود.

وی بیان کرد: دولت باید با ارائه مسکن استیجاری با قیمت ارزان در اختیار مردم و از سوی دیگر با پرداخت حساب و کتاب دار وام ودیعه مسکن بخشی از مشکلات کارگران را حل کند. دولت همچنین می‌تواند از واگذاری زمین‌های ارزان به سمت ساخت خانه‌ها کوچک برای کارگران برود.