خطر ریزش خواستگاران نهضت ملی مسکن

اقتصاد۲۴- ثبت‌نام نهضت ملی مسکن تا ۲۹ اسفند ادامه دارد و تاکنون تعداد ثبت‌نام‌ها به ۵.۳ میلیون نفر رسیده است؛ درحالی‌که براساس قانون جهش تولید مسکن، قرار است در ۴ سال، ۴ میلیون واحد مسکونی برای این متقاضیان احداث شود. در این میان اگرچه از ظاهر آمار‌ها چنین برمی‌آید که قبولی در نهضت ملی مسکن به‌دلیل بالا بودن حجم تقاضا باید رقابتی شود؛ اما واقعیت این است که بخش قابل‌توجهی از این متقاضیان اصلاً واجد شرایط اولیه دریافت مسکن دولتی هم نیستند و احتمالاً نهضت ملی مسکن با خطر ریزش تقاضای مؤثر روبه‌رو خواهد‌بود.

براساس آخرین آمار‌های معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی، تعداد کل متقاضیان مسکن دولتی در سامانه جامع طرح‌های حمایتی مسکن به ۵.۳ میلیون نفر رسیده است که البته از این تعداد حدود ۱.۶ میلیون ثبت‌نام مربوط به متقاضیان رد شده در طرح اقدام ملی مسکن دولت دوازدهم است و پس از ادغام نهضت ملی مسکن و طرح اقدام ملی مسکن از آذرماه، وارد فهرست متقاضیان شده و آمار متقاضیان مسکن دولتی را بالا برده‌اند.

نکته قابل‌تأمل این است که لااقل در شهر تهران، بخش عمده متقاضیان ثبت شده برای نهضت ملی مسکن اصلاً واجد شرایط دریافت مسکن دولتی نیستند. اگر این وضعیت با ضریب کمتر در سایر مناطق کشور نیز مصداق داشته باشد، احتمال اجرای کامل نهضت ملی مسکن وجود ندارد. به مسئله باید ناتوانی تعداد قابل‌توجهی از متقاضیان برای واریز آورده نقدی حدود ۱۵۰ میلیون تومانی را نیز اضافه کرد که عملاً بخشی از تقاضای بالفعل نهضت ملی مسکن را غیرفعال می‌کند.

ترقی آمار‌ها با ادغام در طرح مسکنی

در آذرماه امسال و در شرایطی که فقط یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در سامانه نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده بودند، به‌دلیل تغییر برخی معیار‌ها و شرایط دریافت مسکن دولت در این نهضت، شورای‌عالی مسکن رأی به ادغام دو طرح مسکن دولتی داد تا یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن که در این طرح واجد شرایط نبودند نیز شانس مشارکت در نهضت ملی مسکن را پیدا کنند. البته این افراد می‌توانستند با انصراف از ثبت‌نام قبلی در طرح اقدام ملی، دوباره در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کنند، اما تشخیص وزارت راه این بود که با انتقال این افراد به نهضت ملی مسکن هم آمار‌های ثبت‌نام به عدد قابل‌قبولی می‌رسد و هم زحمت متقاضیان کمتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: یک میلیارد تومان مالیات خانه‌های خالی پرداخت شد

تغییر شرط مالکیت مسکونی در ۲ طرح مسکن دولتی یکی از دلایل اتخاذ این تصمیم بود چراکه در طرح اقدام ملی فقط متقاضیانی واجد شرایط شناخته می‌شدند که از سال ۱۳۸۴ به بعد سابقه مالکیت مسکونی نداشته باشند درحالی‌که در نهضت ملی مسکن این شرط به سال ۱۳۹۵ تغییر کرد. علاوه بر این در طرح اقدام ملی مسکن همه متقاضیان باید شرط ۵ سال سابقه سکونت در شهر محل تقاضا را رعایت می‌کردند درحالی‌که نهضت ملی مسکن برای این شرط نیز ضوابط جدیدی ابلاغ کرد و ضمن حذف شرط سابقه سکونت برای برخی متقاضیان، برای سایر متقاضیان نیز به یک تا ۳ سال کاهش یافت. در این میان چراغ سبز مشروط وزارت راه و شهرسازی به ثبت‌نام مردان مجرد بالای ۲۳ سال در نهضت ملی مسکن و تمدید چندباره مهلت ثبت‌نام در این نهضت باعث شد آمار‌ها روند صعودی شدیدتری پیدا کنند و تعداد کل تقاضای ثبت شده به ۳۴ درصد بیش از تعداد واحد‌های قابل احداث برسد. البته وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده است که سهمیه استان‌های دارای عملکرد مثبت در تأمین زمین برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن افزایش می‌یابد؛ اما درمجموع به‌نظر می‌رسد پس از پایش اطلاعات متقاضیان، تعداد افراد واجد شرایط و مشتاق برای خرید مسکن دولتی به ۴ میلیون نفر نرسد.

ترکیب متقاضیان مسکن دولتی

بررسی‌های اطلاعات معاونت مسکن وزارت راه نشان می‌دهد از مجموع ۵ میلیون و ۳۴۱ هزار ثبت‌نام اعلام شده برای طرح نهضت ملی مسکن، ۱.۶ میلیون نفر از متقاضیان رد شده طرح اقدام ملی بوده‌اند و از مجموع ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار ثبت‌نام انجام شده برای نهضت ملی مسکن نیز ۴۳۵هزار و ۳۹۷نفر را مردان مجرد بالای ۲۳سال تا ۴۵سال تشکیل می‌دهد.

با توجه به اینکه فرصت نام‌نویسی برای طرح نهضت ملی مسکن تا ۲۹ اسفند ادامه دارد همچنان افزایش تعداد ثبت‌نام‌ها محتمل است؛ اما آیا احداث ۴ میلیون واحد مسکونی پاسخگوی این مقدار تقاضا خواهد بود؟ بررسی تجربه ثبت‌نام برای طرح اقدام ملی مسکن نشان می‌دهد که در آن دوره بدون تعدیل شرط دوره مالکیت مسکونی و سابقه سکونت در شهر محل تقاضا، کمتر از ۲۵ درصد متقاضیان واجد شرایط شناخته شدند و مابقی متقاضیان به دلایلی نظیر فرم جیم قرمز یا ثبت سابقه مالکیت مسکونی از سال ۱۳۸۴ به بعد، واجد شرایط مشارکت در طرح اقدام ملی مسکن شناخته نشدند.

حالا با تغییراتی که در شرایط دریافت مسکن دولتی اعمال شده، احتمالاً بخشی از این افراد واجد شرایط شناخته خواهند شد، اما به‌نظر نمی‌رسد تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها راغب به مشارکت در مسکن دولتی باشند به‌خصوص که آمار‌ها نشان می‌دهد از ۵۳۰ هزار متقاضی معرفی شده به پروژه‌های اقدام ملی مسکن نیز حدود نیمی از افراد اصلاً نسبت به واریز آورده نقدی و آغاز مشارکت اقدام نکرده‌اند.

نقشه نهضت ملی مسکن در تهران

بررسی آخرین آمار‌های وزارت راه و شهرسازی حاکی است معادل ۱۱.۲ درصد از کل تقاضا‌های ثبت شده برای مشارکت در مسکن دولتی مربوط به متقاضیان تهرانی است و نزدیک به ۶۰۰هزار نفر در این استان برای مشارکت در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند و از این تعداد ۱۲۴هزار نفر از آن‌ها مربوط به مردان مجرد بالای ۲۳سال و حدود ۱۱۷ هزار نفر مربوط به مالکان متقاضی استفاده از تسهیلات نهضت ملی مسکن برای نوسازی و ساخت مسکن است که به‌واسطه ثبت‌نام در این طرح می‌توانند تا سقف ۴۵۰ میلیون تومان در تهران برای احداث و نوسازی بنا تسهیلات بگیرند.

نکته قابل‌توجه این است که پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از خلیل محبت‌خواه، مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران اعلام کرده است: تاکنون اطلاعات ۲۰۰ هزار نفر از تهرانی‌های ثبت‌نام شده در نهضت ملی مسکن پالایش شده که از این تعداد فقط ۶ هزار و ۸۱۰ نفر واجد شرایط اولیه در نهضت ملی مسکن بوده‌اند.

این یعنی تا اینجای کار کمتر از ۳.۵ درصد ثبت‌نام‌های تهرانی می‌توانند در پروژه‌های نهضت ملی مسکن تهران مشارکت کنند و عملاً برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای احداث چند صد هزار واحد مسکن دولتی در شهرک‌های حومه پایتخت توجیهی ندارد مگر اینکه متولیان امر بخواهند به هر متقاضی فارغ از شرایط قانونی، یک واحد مسکونی اختصاص دهند.