نگاهی به مهم‌ترین دستاورد‌های دولت روحانی

اقتصاد ۲۴ - مروری بر تحولات شکل گرفته در دولت‌های یازدهم و دوازدهم نشان می‌دهد که حسن روحانی دستاورد‌های قابل توجهی در حوزه‌های مختلف داشته است.

محبوبیت روحانی در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم به حدی رسیده بود که آرای او از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم هم بیشتر شد و تفکر و عملکردش طرفداران بیشتری پیدا کرد. اما گویا بخت با این دولت یار نشد و مشکلاتی پیش پای شیخ دیپلمات گذاشت که حل و رفع آن‌ها حتی در کشور‌های پیشرفته غربی هم دشوار است. بحران‌های بی سابقه‌ای به وجود آمد که در اختیار دولت نبود، مانند سیل‌های بهار ۹۸، چندین زلزله مخرب، شیوع ویروس کرونا، چند حمله تروریستی و نهایتا بروز مشکلات اقتصادی ناشی از خروج آمریکا از برجام.

اما روحانی روز‌های پر فروغی را هم از سر گذراند؛ رساندن تورم ۴۰ درصدی در سال ۹۲ به ۸.۶ درصد در دی ماه سال ۹۵، حفظ و ارتقای دستاورد‌های هسته‌ای کشور، افزایش ۲.۵ برابری تولید گاز در پارس جنوبی، افزایش ۴ برابری صادرات فرآورده‌های نفتی، خودکفایی در تولید گندم، اجرای طرح تحول سلامت، پیشرفت‌های نظامی و از همه مهمتر برجام و اثرات آن بر کشور.

برجام و بهبود روابط با غرب

بی تردید برجام و دستیابی توافق مشترک با ۱+۵ مهمترین دستاورد دولت حسن روحانی است؛ دستاوردی که حتی منتقدان و رقبای او در جریان انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم و در مناظرات انتخاباتی بر آن اذعان داشتند و گفته شده دولت ابراهیم رئیسی هم در پی رسیدن به توافقی برای حفظ آن است.

برجام آثار فراوانی به ویژه در حوزه اقتصادی برای کشور داشت و همان موجب شد شاهد کاهش تورم و گشایش‌های اقتصادی چشمگیری باشیم. از همه مهمتر شاهد لغو قطعنامه‌های تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد بودیم که سال‌های بر کشورمان سایه انداخته بود.

نباید فراموش کرد که برجام حالا هم به عنوان محور سیاست خارجی تعاملی جمهوری اسلامی ایران، همچنان دریچه‌ای برای رفع تحریم‌های اقتصادی است و درعین حال پیشران دیپلماسی و چندجانبه گرایی در جهان را شکل می‌دهد. در این چارچوب، برجام به عنوان ابزاری مهم برای مقابله با روند‌های یکجانبه گرا مورد استفاده قرار گرفته است..

هنگامی که توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» معروف به برجام میان جمهوری اسلامی ایران و گروه موسوم به ۱+۵ و طی مذاکراتی ۲۰ ماهه در یک مسیر دوازده ساله در ۲۳ تیر ۱۳۹۵ به نتیجه رسید، شاید برای بسیاری از ناظران سیاسی و بین المللی دستیابی به توافقی دیپلماتیک در یک فضای مملو از بی اعتمادی، تنش و تحریم سخت و دشوار به نظر می‌رسید.

البته زمانی که در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ «دونالد ترامپ» رییس جمهوری وقت آمریکا اعلام کرد، واشنگتن از این توافق خارج می‌شود، جهان دیپلماسی با شوک ناشی از این سیاست دولت آمریکا، با وضعیت تازه‌ای روبه رو شد؛ وضعیتی که در آن یک کشور، یک گروه و حتی شخص تلاش می‌کند تا بنیان‌های یک اجماع بین المللی و جهانی را به مرز فروپاشی سوق دهد.

در نگاهی فراتر از حوزه سیاست خارجی، برجام به عنوان عاملی برای مقابله با روند‌های ایران هراسی در منطقه و جهان شناخته شد. تصویر ساخته شده از ایران به عنوان کشوری که فعالیت‌های هسته‌ای نظامی مخفیانه داشته و حاضر به همکاری با جامعه جهانی نیست در هم شکسته شد. افکار عمومی در سطح بین‌المللی شاهد همچنین یک سال صبوری ایران در برابر خروج امریکا از برجام و ناتوانی دیگر اعضا به ویژه اروپایی‌ها برای جبران این اقدام شریک راهبردی خود بود.

بیشتر بخوانید: آخرین سخنرانی روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران

همچنین نقش محوری ایران در برجام به عنوان یک توافق و تعهد بین المللی نشان داد که جمهوری اسلامی ایران کشوری مسوولیت پذیر و متعهد به تعهدات خود است و این آمریکا است که به تعهدات بین المللی خود پایبند نیست.

به هر ترتیب برجام با وجود فراز و نشیب‌های فراوان طی سال‌های گذشته و به رغم خروج واشنگتن از این توافق در زمان دولت ترامپ، همچنان پابرجاست و تکاپوی جهان برای حفظ آن، حاکی از اهمیت چندجانبه این قرارداد بین‌المللی در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی نه تنها برای امضاکنندگان که برای جامعه جهانی است.

تحولاتِ اجرای طرح تحول سلامت

طرح تحول سلامت یکی از طرح‌های بسیار مهم در سیاست داخلی کشور است که اجرای آن توانست در جهت کاهش آلام نیازمندان به خدمات سلامت و رسیدگی سریع به درمان آن‌ها موثر باشد؛ که این مهم با اقدام به موقع دولت یازدهم به فعل تبدیل شد. طرح تحول سلامت از ۱۵ اردیبهشت سال ۹۳ توسط وزیر بهداشت به همه‌ی دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ شد تا تحولی را در نظام سلامت ایجاد کند. این طرح به دنبال اجرای فاز دوم هدفمندی و با هدف کاهش هزینه‌های سلامت در بخش دولتی به منظور بهبود ارائه خدمت و افزایش رضایت مردم در حوزه خدمات سلامت به اجرا در آمده است.

کاهش میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستان‌های دولتی، برنامه ترویج زایمان طبیعی، ارتقای کیفیت هتلینگ در بیمارستان‌های دولتی، حمایت از ماندگاری پزشکان در مناطق محروم، حضور پزشکان متخصص مقیم در بیمارستان‌های دولتی، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت در بیمارستان‌های دولتی، برنامه حفاظت مالی از بیماران صعب‌العلاج، خاص و نیازمند و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های تحول سلامت از اهداف اختصاصی طرح تحول سلامت بود که متولیان نظام سلامت و دولت به دنبال دسترسی به آن‌ها بودند

از نقاط قوت طرح می‌توان به جهت گیری مردمی آن، حفاظت مالی مردم در مقابل هزینه‌های کمرشکن سلامت، دسترسی بهتر گیرندگان خدمات سلامت به مراقبت‌های سلامت در سطح دوم و سوم، بهبود انگیزه ارائه دهندگان خدمات سلامت، کاهش سزارین مادران باردار، ارتقای کیفیت خدمات سلامت، ماندگاری و حضور دایم پزشکان در بیمارستان‌های دولتی و مناطق محروم، ظرفیت‌سازی پژوهش بالینی، الزام به راه‌اندازی پرونده الکترونیک سلامت و ثبت وقایع سلامت، حفظ و حراست از بیت‌المال، تکریم مراجعان، آموزش حقوق بیماران، ایجاد نظم و جبران خدمات کادر درمانی اشاره کرد.

از افزایش تولید نفت و گاز تا جنگ اقتصادی

صنعت نفت نیز در هشت سال گذشته، فراز و فرود‌های زیادی را تجربه کرده است. از افزایش تولید در میدان‌های مشترک نفت و گاز گرفته تا صادرات بنزین در این سال‌ها محقق شده، با این حال اتفاق‌هایی مانند تحریم‌ها علیه ایران و آغاز جنگ اقتصادی بر آن‌ها سایه انداخت. هرچند نمی‌توان از دستاورد‌ها در پارس جنوبی، گازرسانی روستایی، صادرات بنزین، جهش‌های پرشمار صنعت پتروشیمی، پیوند با دانشگاه‌ها، اکتشاف‌های جدید و ... در این هشت سال نگفت؛ به همان اندازه هم نمی‌توان چشم بر بحران‌های صنعت نفت و بیژن زنگنه در این هشت سال بست.

یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌های دولت یازدهم و دوازدهم را باید توسعه پارس جنوبی دانست. برداشت روزانه گاز از این میدان مشترک با توسعه و تکمیل فاز‌های ۱۲ تا ۲۴ از ۲۸۵ میلیون مترمکعب در سال ۹۲ به بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب کنونی رسیده است. رؤیای ایرانیان در برداشت برابر و سپس بیشتر گاز از این میدان مشترک در این دولت محقق شده است.

توسعه میدان‌های نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک همواره یکی از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت نفت دولت تدبیر و امید بوده و در این مسیر موفقیت‌های بزرگی به دست آورده است. برداشت از میدان‌های نفتی غرب کارون هم در هشت سال گذشته از روزانه ۷۰ هزار بشکه در سال ۹۲ به ۴۲۰ هزار بشکه رسیده و ایران در برداشت از میدان‌های غرب کارون از عراق پیش افتاده است.

افزایش تولید گاز به هزار میلیون مترمکعب یکی از اهداف وزارت نفت در این سال‌ها بوده که سال ۱۳۹۹ توانست به آن دست یابد، تولیدی که معادل روزانه حدود ۶ میلیون بشکه نفت است. با این افزایش تولید گاز، ایران در جمع سه تولیدکننده بزرگ گاز جهان قرار گرفت. ایران هم‌اکنون و با سهم ۶.۱ درصدی پس از آمریکا و روسیه در جمع بزرگ‌ترین کشور‌های تولیدکننده گاز قرار گرفته است.

در هشت سال گذشته کار‌های بزرگی در گازرسانی روستایی انجام شده است و تعداد روستا‌های بهره‌مند از نعمت گاز در دولت‌های یازدهم و دوازدهم حدود ۲.۵ برابر شده و از ۱۴ هزار روستا به ۳۵ هزار روستا رسیده است، یعنی ۲۱ هزار روستا در این هشت سال از نعمت گاز بهره‌مند شدند. افزایش گازرسانی سبب شد تا بیش از ۹۵ درصد جمعیت کشور زیر پوشش شبکه‌های گازرسانی قرار دارند و مصرف سوخت مایع کاهش و صادرات فرآورده‌های نفتی افزایش یابد.

با اقدام دولت تدبیر و امید در تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس و بهره‌برداری از طرح‌های بهینه‌سازی و ارتقای کمی و کیفی فرآورده‌های پالایشی نه‌تن‌ها تولید بنزین افزایش یافت، بلکه ایران در فهرست صادرکنندگان بنزین هم قرار گرفت. تولید بنزین کشور از روزانه ۵۲ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۱ به بیش از روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر و تولید گازوئیل از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز در سال ۹۲ به ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است.

دوران طلایی صنعت پتروشیمی را بدون تردید باید این هشت سال دانست، در دولت یازدهم و دوازدهم ۳۲ طرح پتروشیمی با ظرفیت ۳۴ میلیون تن به بهره‌برداری رسید و ظرفیت پتروشیمی از ۵۶ میلیون تن به بیش از ۹۰ میلیون تن رسیده است. مجموع سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی در هشت سال گذشته بیش از ۲۵ میلیارد دلار بوده است.

این دستاورد‌ها البته سر دراز دارد که این موارد فقط بخشی از دستاورد‌های دولت‌های یادهم و دوازدهم در حوزه نفت و انرژی است.

انقلاب دیجیتالی و افزایش پهنای باند

دولت تدبیر و امید از ابتدای روی کار آمدن، برنامه منسجمی برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و بالا بردن ضریب نفوذ اینترنت در اقصی نقاط کشور دنبال کرد؛ به طوری که حالا فضای مجازی در شرایط شیوع کرونا در کشور، توانسته بخش مهمی از نیاز‌های کشور را برطرف کند.

رشد ارتباطات و توسعه فضای مجازی از برنامه‌های مهم دولت‌های یازدهم و دوازدهم در راستای توسعه کشور بوده و با وجود فشار و موانع زیاد برای تحقق این امر، دولت توانست دستاورد‌های مهمی در این زمینه داشته باشد. در این مدت پهنای باند، سرعت اینترنت و دسترسی به آن افزایش پیدا کرد که قابل مقایسه با سال‌های قبل از آن نیست.

همچنین روند توسعه اینترنت، نسل‌های جدید و دسترسی به گوشی‌های هوشمند باعث شد تا تکنولوژی‌های نوین ارتباطی هر چه بیشتر در جامعه فراگیر شود. اثرات اصرار دولت بر گسترش زیرساخت‌های ارتباطی و اقدامات انجام شده در این زمینه، شاید در شرایط فعلی و برای مهار کرونا بیش از هر زمان دیگر مشهود باشد.

آمار‌ها از افزایش تعداد کاربران اینترنتی و سرعت دسترسی به آن‌ها طی هفت سال گذشته حکایت دارد. در حال حاضر مشترکان پهن‌باند ثابت به بیش از هشت میلیون نفر رسیده‌اند که ضریب نفوذ را به ۱۰.۵۶ درصد می‌رساند و مشترکان پهن‌باند سیار نیز بیش از ۶۶ میلیون نفر هستند که ضریب نفوذ ۸۱ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین با وجود افزایش سه برابری تعداد کاربران اینترنتی در دولت یازدهم و دوازدهم، سرعت دسترسی آن‌ها به اینترنت هفت و نیم برابر شده است.

پیش از دولت تدبیر و امید در شهریور ۹۲ میزان کل پهنای باند کشور، کمتر از ۸۰ گیگابایت بود که با تقسیم بر تعداد کاربران آن زمان به هر کاربر به اندازه ۳.۵۳ کیلوبایت، فضای انتقال اطلاعات می‌رسید. میانگین جهانی در آن زمان نزدیک به ۱۵ کیلوبایت بر ثانیه به ازای هر کاربر بود. یعنی میزان سرعت به ازای هر کاربر در کشور، نزدیک به یک چهارم میانگین جهانی بوده است. این در شرایطی است که بر اساس آخرین آمار‌ها میزان پهنای باند در مهر ماه ۹۷، ۱۸۰۵ گیگابایت است که نشان دهنده افزایش ۲۲ برابری پهنای باند است.

همچنین تعداد کاربران نیز در این مدت افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. پیش از دولت تدبیر و امید تعداد کاربران اینترنتی حدود ۲۴ میلیون نفر بود و در حال حاضر این رقم به بیش از ۷۱ میلیون کاربر اینترنت رسیده است.

اگر رقم افزایش پهنای باند را بر ۷۱ میلیون کاربر اینترنت پرسرعت در کشور تقسیم کنیم به رقمی معادل ۲۶.۵۷ کیلوبایت به ازای هر کاربر می‌رسیم.

با توسعه پهنای باند، فعالیت شرکت‌های دانش بنیان نیز افزایش یافته است. پیش از این رئیس جمهوری با اشاره به اقدامات دولت برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، پهنای باند را یکی از اصول سیاست‌های دولت عنوان کرده و گفته بود: «از آغاز دولت یازدهم قدرت پهنای باند بیش از ۲۰ برابر شده است و این روند را ادامه می‌دهیم تا بتوانیم شبکه ملی اطلاعات را آنچنان تقویت کنیم که مردم برای رفع نیازمندی‌های خود نیازی به خارج نداشته باشند.»

تلاش برای ارتقای شفافیت در کشور

حسن روحانی و یارانش همگی در عرصه‌های مختلف در این هشت سال تلاش کردند که شفافیت را در کشور حاکم کنند؛ چه با ارائه آمار‌های دقیق از وقایع و تحولات که نمونه بارز آن اعلام هر روزه وضعیت شیوع ویروس کرونا و تعداد فوتی‌ها و مبتلایان از همان ابتدای شیوع ویروس کروناست.

از سویی وزرای دولت همواره با حضور در رسانه های، صدا و سیما و مجلس شورای اسلامی در حال گزارش کار به مردم بودند. آخرین نمونه آن تشریح همه جزئیات و روند مذاکرات وین و حواشی مربوط به برجام در قالب کتابی از سوی محمدجواد ظریف بود.

اقدام دیگر در راستای شفافیت راه اندازی سامانه‌هایی برای مبارزه با قاچاق کالا بوده است. از جمله آن‌ها می‌توان به راه اندازی سامانه تجارت اشاره کرد که صادرکنندگان می‌توانند وضعیت ارز ناشی از بازگشت صادرات و تعهدات ارزی خود را در آن مشاهده کنند.

این بخش شامل تازه‌ترین اطلاعاتی است که با استفاده از داده‌های اطلاعاتی گمرک جمهوری اسلامی ایران و سامانه‌های ارزی بانک مرکزی فراهم شده و در پایان هر روز کاری بارگذاری می‌شود که با مراجعه به آن، صادرکنندگان می‌توانند به طور دقیق آخرین وضعیت تعهد صادراتی و ایفای تعهدات ارزی خود را تا پایان روز کاری قبل مشاهده کنند.

راه‌اندازی این بخش در سامانه جامع تجارت که در واقع ارایه پرونده صادراتی صادرکنندگان به طور شفاف است و از روز ۲۲ خرداد ماه به صورت عملیاتی در اختیار کاربران قرار گرفته است، به شفافیت هرچه بیشتر فرایند‌های مرتبط با تعهدات ارزی و وضعیت ارز حاصل از صادرات برای فعالان اقتصادی و صادرکنندگان کشور کمک قابل ملاحظه‌ای می‌کند.

مورد دیگر سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی (سدف) است که درگاهی الکترونیکی برای پاسخگویی به تقاضای سوخت به‌عنوان بزرگترین سامانه متمرکز ارائه خدمات عمومی به مردم، زمینه‌ای مناسب برای ارائه اطلاعات، ایجاد ارتباطات و توسعه خدمات در حوزه «درخواست فرآورده‌های نفتی» فراهم کرده است.

به‌کارگیری و توسعه این سامانه در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی سبب ایجاد تغییرات و اصلاحات عمده و ساختاری در فرآیند درخواست فرآورده‌های نفتی شده است که تمرکززدایی، بهبود کارآیی، اثربخشی و شفافیت اطلاعات از جمله دستاورد‌های این سامانه در روند توزیع الکترونیکی سوخت در کشور به شمار می‌آیند.

سدف بستر الکترونیکی مناسبی برای ارائه اطلاعات، ایجاد ارتباطات و توسعه خدمات در حوزه «درخواست فرآورده‌های نفتی» در کشور ایجاد کرده است، به‌طوری که روزانه بیش از ۲۰۰ میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی شامل نفت گاز، نفت سفید، نفت کوره، بنزین و گاز مایع از طریق این سامانه به مصرف‌کنندگان تخصیص داده و درخواست‌های مربوط به فرآورده‌های نفتی در همه گروه‌های کاربرد مصرف سوخت، از طریق این سامانه ثبت و رسیدگی می‌شود.

اقداماتی که باید شناخته شوند

همسان‌سازی حقوق بازنشستگان، افزایش ضریب پوشش بیمه‌ای سازمان تامین اجتماعی، توسعه روابط با چین و روسیه، طرح دعوا در دادگاه‌های بین‌المللی علیه آمریکا، ساخت انواع موشک‌ها و ارتقاء قابلیت آنها، کاهش اتکا به درآمد‌های نفتی، وزیع سود سهام عدالت، افزایش ۹۵ درصدی شرکت‌های دانش بنیان، افزایش نسبت مدارس ایمن به کل مدارس، تهیه منشور حقوق شهروندی و ... بخش دیگری از این اقدامات و دستاورد‌های دولت روحانی در طول عمر ۸ ساله اش بوده است.