اقتصاد۲۴- مشکلات معیشتی و صنفی پرستاران به عنوان ستون اصلی نظام سلامت، به یکی از جدیترین چالشهای این حوزه تبدیل شده است. روز شنبه ۱۷ آبان جمعی از پرستاران و کادر درمان بیمارستانهای یاسوج مقابل ساختمان استانداری تجمع کردند. خواسته اصلی آنان پرداخت فوری کارانهها و معوقات چندماهه حقوقی بود. آنها معترض بودند که وعدههای مکرر مسئولان دانشگاه علوم پزشکی و استانداری تاکنون عملی نشده و این بیتوجهی باعث خستگی و دلسردی شدید آنان شده است. همچنین هشدار دادند که تا زمان تحقق وعدهها و پرداخت کامل مطالبات، اعتراضات ادامه خواهد داشت.
چند روز پیشتر، یعنی در ۱۴ آبان، پرستاران بیمارستان قائم مشهد نیز دست به تجمع زدند. دلایل این اعتراض تعرفههای پایین خدمات پرستاری، تأخیر در پرداخت مطالبات، اضافهکار اجباری و شرایط کاری طاقتفرسا بود.
اختلاف ۸۰ برابری کارانه پزشکان و پرستاران بیسابقه است
محمد شریفی مقدم، دبیر کل خانه پرستار درباره علت اعتراضات اخیر پرستاران به اقتصاد ۲۴ گفت: «مشکل اصلی پرستاران حقوق پایین است. همه میدانند که پرستاری شغل سخت، پرخطر و پراسترسی است چراکه با جان مردم سر و کار دارد. از این رو نه جذابیتی دارد و نه پرستاران در این حرفه ماندگارند. در کشورهای توسعه یافته انگیزانندههایی را در نظر میگیرند تا در وهله اول پرستار جذب کنند و در وهله دوم آنها را نگه دارند. در کشور ما، اما کمتوجهی مسئولان و دولتمردان به نظام سلامت منجر به این شده است که فریاد اعتراض پرستاران بلند شود.»
وی تاکید کرد: «مشکلات صنف ما یک روزه ایجاد نشده و شاید ده پانزده سال است که ما میگوییم به داد پرستاران برسید. این اعتراضات از دهه ۸۰ شروع شد و همچنان ادامه دارد. فرد ناراضی اول غر میزند، بعد انتقاد میکند، در مرحله بعد مطالبه میکند و آنگاه مانند سال گذشته اعتصاب میکند ولی گوش کسی بدهکار نیست. یعنی به جای اینکه مشکل را حل کنند صورت مسئله را با برخورد، دستگیری، فرستادن به هیات تخلف، حراست و شکایت پاک میکنند.»
شریفی مقدم در پاسخ به اینکه تعرفهگذاری خدمات پرستاران توانسته تاثیری بر دریافتی آنها داشته باشد؟ گفت: «الان پرستاران پایینترین حقوق در سطح کارکنان دولت را دریافت میکنند. یک پرستار ۱۷، ۱۸ میلیون حقوق ثابت میگیرد و یک پرداخت متغیر هم به عنوان کارانه دارند؛ یعنی گروههایی که خدماتشان تعرفه دارد، در پایان ماه آن رقم جمع و پرداخت میشود. در سیستم وزارت بهداشت تنها گروهی که خدماتشان تعرفه نداشت، پرستاران بودند. سال ۸۴ پرستاران درخواست کردند که خدمات آنها هم مانند سایر گروهها تعرفهگذاری شود و سال ۸۶ مجلس این قانون را تصویب کرد. در این ۱۸ سالی که این قانون تصویب شده، علیرغم دستورات مکرر و پیگیری پرستاران، متاسفانه سیستم پزشک سالار وزارت خانه اجازه اجرای این قانون را به شکل واقعی نداده است.»
دبیر کل خانه پرستار ادامه داد: «به عنوان مثال در اتاق عمل ۵، ۶ نفر کار میکنند؛ در پایان ماه جراح چند صد میلیون دریافت میکند ولی پرستار چند میلیون تومان بیشتر دریافت نمیکند. این رقم بسیار ظالمانه توزیع میشود و ما یک اختلاف ۷۰ الی ۸۰ برابری در پرداخت کارانه داریم.»
۶۰ تا ۷۰ هزار پرستار فارغالتحصیل خانهنشین هستند
شریفی مقدم با اشاره به اینکه چنین سیاستهایی سه راه را پیش روی پرستاران گذاشته است، عنوان کرد: «از این رو پرستار دیگر امیدی به اصلاح ندارد و مهاجرت گزینه اولش است. گروه دوم که شامل ۷۰، ۸۰ درصد پرستاران میشود، آنهایی هستند که کار میکنند، اما ناامید هستند؛ چراکه هرچه پیگیری میکنند، بارقهای از تغییر و اصلاح نمیبینند. پرستاری که میتواند برود کشور دیگر ۴ هزار دلار بگیرد مگر دیوانه است اینجا بماند و با وجود شرایط سخت، ۲۰۰ دلار دریافت کند؟ عمده پرستاران به دنبال مهاجرت هستند.»
بیشتر بخوانید: تبعیض، پرستاران را فرسوده و بیانگیزه کرده است
وی درباره گروه سوم پرستاران بیان کرد: «بخشی که به دلایل مختلف نمیتوانند مهاجرت کنند، تغییر شغل میدهند. برخی در ادارات و برخی در اسنپ کار میکنند. یک عده هم در خانه نشستهاند. با وجود کمبود شدید کادر پرستاری در بیمارستانها، حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار پرستار فارغالتحصیل در کشور بیکار و خانهنشین هستند. حدود یکیدو ماه پیش، در تهران آگهی جذب دو هزار پرستار منتشر شد، اما تنها هزار نفر در آن شرکت کردند و ظرفیت تکمیل نشد. در واقع، گروهی که همچنان مشغول به کارند، همان پرستارانی هستند که امروز دست به اعتراض میزنند.»
به طور متوسط ۸ ماه معوقه کارانه داریم
دبیر کل خانه پرستار درباره میزان معوقه پرستاران در زمینه کارانه، بیان کرد: «پرستاران به طور متوسط ۸ ماه معوقه کارانه دارند. شرایط پرستاری بحرانی است و علت تمام اینها هم تعارض منافع است؛ یعنی گروهی در وزارت بهداشت سلطه دارند که هیچ گروه دیگری را نمیبیند و فقط منافع گروه خاصی را دارند تامین میکند. هم پول در اختیارشان است، هم قدرت دارند و هم نظارت در اختیار خودشان است. در مجلس و کمیسیون بهداشت قانون تصویب میکنند و در وزارت بهداشت هم هر کاری بخواهند، انجام میدهند. منظور هم جامعه پزشکان نیست. تمام روسای دانشگاهها و بیمارستانهای کشور باید هیات علمی باشند. هیات علمی که چند صد میلیون کارانه و چند ده میلیون حقوق ثابت میگیرد، پرستاری که ۱۷، ۱۸ میلیون حقوق ثابت و ۵ الی ۶ میلیون کارانه میگیرد را درک نمیکند.»
وی ادامه داد: «سالهاست دنیا از بحث تعارض منافع گذر کرده ولی الان وزرای ما یا رییس کمیسیون بهداشت مجلس، هم در بخش خصوصی ذی نفع هستند و هم در بخش دولتی. تصمیمات آنها طوری است که منافع خود را تامین میکنند. من تعارض منافع را مانند یک غده سرطانی میدانم که هرچه زمان گذشته، بزرگتر شده و ریشه دوانیده است. تعارض منافع مشکل اصلی نظام سلامت است که باید جراحی شود. فعلا هزینه آن را مردم دارند پرداخت میکنند. در هیچکدام از بیمارستانهای ما هیچ خدمات مناسبی ارائه نمیشود، چون پزشک متخصص در بیمارستان نیست و پرستار هم کم و بدون انگیزه است. از این رو اعتراضات بخش کوچک ماجراست.»
شریفی مقدم در پاسخ به اینکه آیا میزان پرداخت کارانه در بیمارستانهای دولتی و خصوصی متفاوت است؟ بیان کرد: «آنچنان تفاوتی ندارند. ممکن است پرستاری که در بیمارستان خصوصی کار میکند یکی دو میلیون تومان بیشتر بگیرد که تفاوت چندانی ندارد. آنچه قابل توجه است، اختلاف چند ده برابری در پرداخت کارانههاست که در هیچ جای دنیا سابقه ندارد.»
در بیمارستانها آنچه اهمیت ندارد سلامت مردم است؛ پول است که اهمیت دارد
شریفی مقدم در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه چه الگوهایی در نظام پرداخت پرستاران در دنیا وجود دارد که میتوان در ایران اجرا کرد؟ گفت: «در دنیا ما دو سه مدل پرداخت داریم؛ یک مدل فیکس پی منت (Fixed Payment) است که به معنای پرداخت حقوق ثابت است. از زمان پیش از انقلاب تا سال ۷۸ این مدل پرداخت حقوق ثابت را داشتیم. محور آن هم بیمار بود یعنی پزشک سرکار حاضر میشد، با حوصله تمام مریضها را ویزیت میکرد و به رزیدنت و پرستار هم آموزش میداد. این اختلاف پرداختی که وجود داشت حدود دو برابر بود. من به خاطر دارم که به عنوان مثال استاد ۱۵ هزار تومان میگرفت، سرپرستار ۱۰ هزار و پرستار ۷ هزار تومان دریافت میکرد. در بسیاری از کشورهای دنیا هنوز هم این شیوه مبنای کار است.»
وی درباره شیوه دوم نظام پرداختی ادامه داد: «مدل دیگر پرداخت براساس تعرفه خدمت است. این روش از سال ۷۸ به کشور ما آمد، اما نه به شکل واقعی که در کشورهای توسعه یافته اجرا میشود. این کشورها براساس تعرفه، حقوق پرستار را پرداخت میکردند، اما در کشور ما بدین صورت اجرا کردند که پزشکان جراح، هم حقوق ثابت هیات علمی را میگیرند و هم کارانه. این کارانهها ۵۰۰ تا بود و، چون قدرت دستشان بود آن را به ۱۰ هزار رساندند که مبنای پرداخت بیمههاست. یعنی جراح هم حقوق ثابت میگیرد هم تعرفه و هم خیلیها در بیمارستان عمل نمیکنند و آن را به رزیدنت میسپارند ولی تعرفه اش میرود در جیب جراحی که در خانهاش خوابیده است. این روش در هیچ جای دنیا سابقه ندارد ولی در کشور ما، چون منافع گروهی را تامین میکند، همچنان اصرار به ادامه این روش دارند.»
دبیرکل خانه پرستار افزود: «مدل سومی وجود دارد که به آن DRG (Diagnosis Related Groups) میگویند. بدین صورت که بیمهها خدمات را از تولیدکننده که وزارت بهداشت است را میخرند، کارشناسان وزارت بهداشت میگویند مثلا برای عمل دیسک کمر مریض باید ۴ روز در بیمارستان بخوابد و برای آن مثلا ۱۰ میلیون تومان دریافت میکنیم. بیمارستان سعی میکند بیمار را خوب عمل و بعد آن را زود مرخص میکند تا بتواند پولش را از بیمه بگیرد. در کشور ما، اما مریض میآید دیسکش را عمل کند، اما پایش را هم میشکنند و دو ماه در بیمارستان میماند. این دو ماه را بیمه پرداخت میکند.»
وی ادامه داد: «آنچه به قطعیت میتوانم بگویم که در تمامی کشورها رواج دارد، این است که پرداخت ۳ تا ۵ برابری به طور متوسط، بیشتر نداریم. در آمریکا اگر مثلا پرستار ۶ هزار دلار میگیرد، پزشک ۱۲ هزار دلار میگیرد یعنی حدود ۲ تا ۲ و نیم برابر. در عربستان به فرض پرستار ۱۰ هزار ریال و پزشک ۱۵ هزار ریال میگیرد. درواقع رقم فرق میکند ولی نسبتها متعادل هستند و از ۱ و نیم تا متوسط ۳ برابر و به ندرت ۵ برابر اختلاف دارند. در کشور ما کارانههای ۶۰، ۷۰ برابری را هم داریم که بیسابقه و به معنای این است که سیستم سلامت ما فروپاشیده است.»
بیمارستانها مریض را به چشم بسته پول نگاه میکنند
شریفی مقدم ضمن بیان اینکه در بیمارستانها آنچه اهمیت ندارد سلامت مردم است و این پول است که اهمیت دارد، گفت: «چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی مریض را به چشم بسته پول نگاه میکنند. متاسفانه علاوه بر پرداختهایی که دریافت میکنند، زیرمیزی یک پدیده شومی است که آن را هم صراحتا میخواهند. گاهی حتی به خاطر فرار مالیاتی دلار طلب میکنند. جایی که ثروت و قدرت بدون نظارت باشد، فساد اجتناب ناپذیر است. متاسفانه در سیستم سلامت ما احتمال فساد بالاست.»