اقتصاد۲۴- طی ماههای اخیر، پیمانکاران در بخش سازههای بتنی شاهد افزایش چشمگیر قیمت قالب وافل بودهاند؛ موضوعی که به نگرانی جدی در بودجه و برنامهریزی پروژهها تبدیل شده است. دلایل فنی، اقتصادی و ساختاری متنوعی در پس این افزایش قیمت دیده میشوند که در ادامه به آنها میپردازیم.
چرا قالبهای وافل به یکباره گران شدند؟
افزایش قیمت قالبهای وافل را میتوان ناشی از چند عامل اصلی دانست:
-
گران شدن مواد اولیه: قالبهای وافل معمولاً از پلاستیک یا پلیمرهای مهندسی تولید میشوند؛ کیفیت مواد اولیه، وزن قالب و ساختار تیغههای داخلی قالب، از شاخصهای قیمت هستند.
-
افزایش هزینه قالببندی و لجستیک: قالب وافل علاوه بر خود قالب، نیاز به زیرسازی، جکگذاری، داربست یا پروفیلِ نگهدارنده دارد که با افزایش هزینه نیروی کار، تجهیزات و اجاره امکانات، هزینه کلی اجرای سقف وافل بالا رفته است.
-
تقاضای بالا برای اجرای سقفهای وافل: در پروژههایی با دهانه بلندٌ، نیاز به اجرای سقف با عملکرد دوطرفه یا سیستم وافل افزایش یافته است؛ همین تقاضا میتواند به افزایش قیمت قالبها منجر شود.
-
- با تغییر مقررات و اولویت یافتن ایمنی، طراحان در پروژههایی با دهانه بلند لزوماً سقف وافل دوطرفه را به دلیل عملکرد لرزهای برتر انتخاب میکنند. در مقابل، کاربرد قالب وافل یکطرفه عمدتاً به سازههایی با دهانههای کوتاهتر محدود شده است. این چرخشِ بازار به سمت قالبهای پیشرفتهتر و بزرگ، سهم بازار و قیمتها را مستقیماً تحت تأثیر قرار میدهد.
-
هزینه استهلاک، دفعات استفاده و بازخرید قالب: یکی از عوامل مهم قیمت قالب، میزان دفعات استفاده، شرایط نگهداری، بازیافت و بازخرید قالب است. این عاملها در ایران نیز به عنوان مؤلفه قیمت ذکر میشوند.
واکنش پیمانکاران و تأثیر بر بودجه پروژهها
پیمانکاران گزارش میدهند که این افزایش قیمت قالب وافل، به تأخیراتی در اجرا، افزایش هزینه کل پروژه و گاهی تغییر سیستم سقف انجامیده است. برخی نکات از دید پیمانکاران عبارتاند از:
-
بسیاری از پیمانکارانی که برای پروژههای مسکونی یا تجاری سقف وافل را انتخاب کردهاند، اعلام میکنند که هزینه قالببندی و زیرسازی سقف وافل اکنون بخش مهمی از بودجه پروژه را تشکیل میدهد و امکان تغییر سیستم به گزینه ارزانتر را بررسی میکنند.
-
در پروژههایی که از قبل مترهریزی انجام شده، افزایش قیمت قالبها منجر به بازنگری در برآوردها شده و بعضی پیمانکاران به کارفرما اعلام کردهاند که نیاز به تعدیل قیمت یا تمدید زمان دارند.
-
برخی پیمانکاران ترجیح دادهاند به جای قالب وافل، به سیستمهای متداولتر و ارزانتر مثل دال ساده یا تیرچه-بلوک رجوع کنند؛ هرچند میدانند که ممکن است مزایای فنی (دهانه بلندتر، کاهش بار مرده) را از دست بدهند.
-
در بخش مدیریت ریسک پروژه، پیمانکاران اکنون نسبت به قراردادهایی که در آنها قالب وافل دارند حساستر شدهاند؛ چرا که هر افزایش قیمت قالب به مثابه افزایش هزینه ثابت برای هر متر مربع سقف است.
در نتیجه، افزایش قیمت قالب وافل نه فقط هزینه یک قلم تجهیز را بالا برده، بلکه بر تصمیمات طراحیِ سقف، انتخاب سیستم سازهای و مدیریت مالی پروژه تأثیر گذاشته است.
مقایسه هزینه با دیگر سقفها و دلایلی گرانی سقف وافل
برای درک بهتر چرایی افزایش قیمت قالب وافل، مقایسه آن با دیگر سیستمهای سقفی مهم است:
-
در یک گزارش مقایسهای، سیستم سقف جوستی/بلوک یا سیستم تیرچه- یونولیت نسبت به سقف وافل از لحاظ هزینه مواد و نیروی کار ارزانتر شناخته شدهاند؛ چرا که قالببندی کمتری لازم است و پیچیدگی اجرای کمتری دارند.
-
اما سقف وافل مزایایی از جمله کاهش بار مرده، دهانه بلندتر، بهینهسازی مصرف بتن و میلگرد، دوام و عملکرد لرزهای بهتر دارد. این مزایا باعث میشود پیمانکاران برای پروژههایی با دهانه زیاد یا کاربری خاص، آن را انتخاب کنند.
-
با این حال، همین مزایا هزینه قالببندی را افزایش میدهد: قالب وافل نیاز به چیدمان دقیقتر، زیرسازی مناسب، جکها و حمایت موقتی بیشتر دارد. در گزارشهای فنی دیده شده است که فرمدهی قالب، تعداد قطعات بیشتر، زمان نصب و بازکردن قالب از عوامل افزایش هزینه هستند.
-
بهویژه در شرایطی که قالبها سایز بزرگتر دارند (مثلاً قالبهای 80×80 سانتیمتر یا 90×90)، وزن قالب و تعداد تیغهها بیشتر میشود و هزینه هر عدد قالب بهطور معنیداری رشد میکند (در بازار ایران مثلاً قیمت قالب 90×90 ارتفاع 40 سانتیمتر حتی بالای ۱٫1۰۰٫۰۰۰ تومان گزارش شده است).
تحلیل کارشناسان و چشمانداز آینده بازار
از نگاه کارشناسان صنعت ساختمان و قالببندی، چند نکته قابل توجه است:
طبق پژوهش «A Dynamic Model for Effective and Optimal Planning of Formwork in Construction Projects»، هزینه قالببندی (formwork) یکی از اجزای عمده هزینه سازه بتنی است و بهینهسازی آن میتواند تأثیر چشمگیری در کاهش هزینه کل پروژه داشته باشد.
همچنین گزارش «Slab Formwork Decade Long Trends, Analysis and Forecast» نشان میدهد که بازار قالببندی سقف در سطح جهانی رشد حدود ۵٪ سالانه دارد و با فناوریهایی مانند سیستمهای قالب سبک، استفاده از آلومینیوم، و قالبهای تکرارپذیر روبهروست.
در زمینه بازار ایران، با توجه به نوسانات ارزی، افزایش هزینه تولید، و تأخیرهای واردات مواد اولیه، به نظر میرسد روند افزایش قیمت قالبهای وافل ممکن است ادامه داشته باشد و پیمانکاران باید این ریسک را در برنامهریزی مالی لحاظ کنند.
اما از سوی دیگر، مقررات و الزامات فنی برای اجرا در مناطق لرزهخیز، استفاده از سیستمهای بهینهتر مانند وافل را تقویت میکند؛ بنابراین ممکن است رقابت بین سیستمها افزایش یابد و تولیدکنندگان قالب وافل برای کاهش هزینهها، به تکنولوژیهای جدیدتر روی آورند (مثلاً قالبهای سبکتر، استفاده از کامپوزیتها، یا طراحی مدولار).
چشمانداز این است که در میانمدت، اگر تولیدکنندگان داخلی بتوانند با مواد اولیه بهینهتر، قالبهای با دوامتر و قیمت مناسبتر تولید کنند، فشار هزینهای کاهش یابد؛ اما تا آن زمان، پیمانکاران در ایران باید هزینههای قالب وافل را با احتیاط بالا ببرند و گزینههای جایگزین را نیز بررسی کنند.