اقتصاد۲۴- «هیچ حاکمیتی در درون قفس نتوانسته به رشد و شکوفایی برسد و ما برای شکوفایی، اول باید با کشورهای منطقه تعامل کنیم و سپس با سایر کشورها وارد گفتوگو و مذاکره شویم.» این بخشی از جملاتی است که مسعود پزشکیان در تیرماه ۱۴۰۳، در دومین مناظره خود با سعید جلیلی به زبان آورد. هرچند او بهصراحت در ایام انتخابات وعدههای اقتصادی نداد، اما بارها از کار کارشناسی سخن گفت و باور داشت که بخشی از مشکلات را باید با مذاکره با آمریکا حل کرد. مذاکراتی که در اردیبهشتماه امسال در مسقط بهصورت غیرمستقیم شکل گرفت، اما با شروع حملات بامدادی اسرائیل در خردادماه و حملات بمبافکنهای B ۲ آمریکایی به تأسیسات هستهای ایران، بینتیجه باقی ماند و فرصت توافق از بین رفت.
اما آنچه حائز اهمیت است، تفاوت مسعود پزشکیان ۱۴۰۳ با پزشکیان ۱۴۰۴ است؛ او این روزها در حالی بهصورت مداوم از شرایط اقتصادی گلایه میکند و از وضعیت خطیر آب، برق و گاز و حتی کسری بودجه روایت میکند که وقتی در سال گذشته کاندیدای انتخابات شده بود، شور و شوق تازهای در میان مردم ایجاد کرد و امیدهایی را برای اصلاحات در کشور در دلها روشن کرده بود.
بیتوجهی رئیسجمهور به قیمت دلار؟
هرچند مسعود پزشکیان یکی از بدشانسترین رؤسایجمهور کشور است که از زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم تا کنون، حوادث و رخدادهای تلخ بیشماری را پشت سر گذاشته است، اما شرایط در پاییز و زمستان امسال به شکل ویژهای تغییر پیدا کرده و به یکی از سختترین لحظات زندگی مردم تبدیل شده است؛ خاصه آنکه قیمت طلا و دلار هر روز در حال رکوردشکنی تازهای بوده و روز گذشته، برای نخستینبار، قیمت طلا به سقف تاریخی ۱۶ میلیون تومان رسید؛ آن هم در زمانی که سخنرانی رئیسجمهور درباره افزایش حقوقها با ناامیدی مردم همراه شد.
در واقع، روز گذشته رئیسجمهور بهصورت ناگهانی وارد صحن مجلس شد و به دفاع از مهمترین منابع مالی دولت پرداخت. او در بخشی از سخنانش، با اشاره به انتقادات از افزایش ۲۰ درصدی حقوقها و با تأکید بر اینکه بودجه انضباطی و بدون کسری دولت، آتش تورم را کمرمق میکند و گرانیها را تا حدی کنترل میکند، تصریح کرد: «دولت سعی کرد در این کار بیشترین فشار را بر خود وارد کند تا آسیب آحاد مردم به حداقل برسد. میگویند حقوق را زیاد کنید، اما یکی به من بگوید پولش را از کجا بیاورم که بدهم. نمیشود کشوری با این همه نفت و گاز و تولید روزانه نزدیک به ۸ میلیون بشکه، عدهای گرسنه باشند و نان شب نداشته باشند و بگوییم مدیریت میکنیم.»
بیشتر بخوانید:جزئیات تماس تلفنی پزشکیان با پوتین
این اظهارات رئیسجمهور که با واکنش بازار ارز و طلا همراه بود، زمینهساز انتقادات از دولت را فراهم کرد؛ چنانکه محمدجواد آذریجهرمی، از حامیان اصلی پزشکیان در ایام انتخابات ریاستجمهوری، خطاب به او نوشت: «رئیسجمهور محترم در مجلس فرمودند که یکی به من بگوید از کجا [پول]در بیاورم که حقوقها را افزایش بدهم؛ خواستم محضرشان عرض کنم که نگاهی به افزایش بیرویه بودجه دستگاهها و نهادها بیندازید، نگاهی به شاخصهای بهرهوری در کشور داشته باشید، از هر جایی که بودجه فراهم کردید و بودجه دستگاهها و نهادها را افزایش دادید و از هر جایی که ناکارآمدها و غیربهرهورها تأمین بودجه شدند، از همان محل هم اضافه حقوق را فراهم کنید! نمیشود داشتنها برای از ما بهتران باشد و نداشتنها برای مردم.»
دولت برنامه دارد یا ...
از سوی دیگر، پس از سهنرخی شدن قیمت بنزین، حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی، افزایش شدید قیمتها، افزایش ۲۰ درصدی حقوقها در سال آینده و همچنین حذف وام ازدواج از لایحه بودجه، این دیدگاه به وجود آمده است که دولت چهاردهم ایده و برنامهای برای مدیریت شرایط اقتصادی ندارد. در همین راستا، روزنامه اصولگرای «خراسان» و نزدیک به محمدباقر قالیباف، نوشته است: «این نوسانات قیمت ارز و حتی مایحتاج اصلی زندگی مردم، بازتاب یک اضطراب سیاسی ـ اجتماعی است. بازار، پیش از آنکه به عددها واکنش نشان دهد، به برداشت از آینده واکنش نشان میدهد؛ آیندهای که شاید برایشان چندان شفاف نباشد. وقتی جامعه احساس میکند کشور در حال عبور از یک وضعیت پرتنش است، اما دولت فاقد ایدهای منسجم برای عبور از این مرحله است، طبیعی است که پول به پناهگاههای امن هجوم ببرد.»
روزنامه «هممیهن» نیز با بیان اینکه تورم ۴۵ درصدی امسال با افزایش ۲۰ درصدی حقوق سال آینده، به معنای افزایش فقر است و در نهایت رشد اقتصادی نیز مستلزم افزایش سرمایهگذاری است که فعلاً از آن خبری نیست و حتی اکنون در وضعیت رکود تورمی و رشد منفی اقتصادی قرار داریم، تأکید کرد: «بدتر اینکه چشمانداز و افق روشنی هم نمیبینیم. پرسش این است که آیا این امر ناشی از ناتوانی دولت است یا دلایلی فراتر از این دولت و آن دولت دارد.»
این در حالی است که رئیسجمهور بارها درباره برنامه اقتصادی خود، دست خود را به سوی کارشناسان اقتصادی و حتی ایرانیان خارج از کشور دراز کرده و طلب یاری خواسته است. از سوی دیگر، پزشکیان بارها چه در ایام انتخابات ریاستجمهوری و چه پس از تکیه زدن به کرسی ریاستجمهوری، تأکید کرده است که تابع برنامه هفتم بوده و راه نجات کشور را در اجرای سیاستهای کلی مقام معظم رهبری دانسته است. او روز گذشته نیز چندباری از اصلاح شرایط معیشتی مردم سخن گفت و با استناد به آیات گوناگون، بیتوجهی به معیشت مردم و اطعام محرومان را عامل سقوط حکومتها دانست.
با این حال، آنچه امروز بیش از هر چیز به چشم میآید، شکاف میان روایت دولت و برداشت جامعه از آینده است؛ شکافی که نه با ارجاع به اسناد بالادستی پر میشود و نه با تکرار دشواریها. پزشکیان اگرچه همچنان بر کار کارشناسی، استفاده از ظرفیت نخبگان و پایبندی به برنامه هفتم تأکید دارد، اما بازار و افکار عمومی، بیش از نیتها، منتظر نشانههای روشن از یک نقشه راه مشخص هستند. در شرایطی که تورم، معیشت و نااطمینانی اقتصادی زندگی روزمره مردم را تحت فشار قرار داده، پرسش اصلی این است که آیا دولت چهاردهم میتواند از مرحله توصیف وضعیت عبور کند و به مرحله ارائه راهحلهای عملی برسد، یا تضاد میان پزشکیانِ امیدوارِ انتخابات و پزشکیانِ گرفتارِ امروز، همچنان پررنگتر خواهد شد؟