افزایش دخالت دولت در اقتصاد به بهانه جنگ اقتصادی توجیه خوبی است؟/ تکرار یک تجربه شکست خورده

دخالت دولت در اقتصاد همواره مسئله مورد مناقشه بین صاحب نظران بوده است. دولت اما این روزها قصد دارد به بهانه شرایط حساس اقتصادی در امور بخش خصوصی دخالت بیشتری داشته باشد.

اقتصاد24- در شرایط جنگ اقتصادی آیا باید دخالت دولت در اقتصاد بیشتر شود؟ رئیس سازمان برنامه‌وبودجه با اشاره به شرایط جنگ اقتصادی حاکم بر کشور گفته بود: «برای عبور از این شرایط، دولت برخلاف رویکرد خود، مجبور است در برخی مسائل بخش خصوصی ورود کند، اما لازم است توجه داشته باشید کارهایی که انجام می‌دهیم، به معنای این نیست که بخش خصوصی را قبول نداریم، بلکه اقتضای شرایط جنگ، این‌چنین است.»

به نظر می رسد دولت سعی دارد در این شرایط میزان دخالت و نفوذ خود در اقتصاد را به بهانه آنچه «شرایط جنگی» می‌نامد، بیشتر کند. تجربه ثابت کرده این رویکرد نه در کشورهای دیگر و نه در تجربه تاریخی اقتصاد چندان جوابگو نبوده است. چنانچه اقدامات دستوری دولت از جمله تعیین نرخ ارز و قیمت گذاری روی برخی کالاها در چند ماه گذشته نیز ثمرات مثبتی در پی نداشت. البته معمولاً در شرایط جنگ نظامی دولت ها با دخالت در برخی امور اقتصادی به کنترل بازار اقدام می‌کنند اما باید دید شرایط اقتصادی کشور مشابه با شرایط جنگ نظامی است؟

دولت همیشه در همه امور بخش خصوصی دخالت کرده است

هر چند رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور خبر از دخالت در امور بخش خصوصی علیرغم میل باطنی مجموعه دولت داده است، اما مسعود دانشمند دبیر کل خانه اقتصاد ایران در گفت و گو با اقتصاد24 گفت: دولت در حال حاضر هم در همه ارکان فعالیت بخش خصوصی دخالت می‌کند؛ از جمله قیمت ارز، شرایط تولید و تعیین دستمزدها و به عنوان تنظیم بازار بر روی کالاها قیمت گذاری صورت می‌گیرد.

وی افزود: دولت در هزینه تولید در کشور با اعمال سیاست هایی از جمله بالا بردن دستمزد و ... دخالت می‌کند اما از تولید کننده می‌خواهد تا کالا را به قیمت سال گذشته عرضه کند. این نوع از دخالت‌ها قطعاً به ضرر تولید داخلی خواهد بود. امروز اگر دولت نسبت به گذشته بیشتر این شرایط را احساس می کند به این دلیل است که پول برای واردات کالا ندارد و این کمبود را احساس می کند.

دانشمند تصریح کرد: دولت امروز باید با مشورت اقتصاددانان مستقل، نماینده بخش خصوصی و موسسه‌های مستقل اقتصادی برای عبور از بحران برنامه‌ریزی کند.
دولت به جنگ قیمت ها نرود

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ما تا زمانی که به تولید بها ندهیم نمی توانیم به بهبود شرایط امید داشته باشیم، افزود: بدون شک تولید در کشور از مجرای بخش خصوصی عبور می کند و تا بخش خصوصی را تقویت نکنیم تولید هم رونق نخواهد گرفت. دولت به جای این که به جنگ قیمت ها برود و قیمت نهایی را بشکند باید کمک کند تا در نهاده های تولید، قیمت کاهش پیدا کند.

دانشمند تاکید کرد: همواره طی چند دهه گذشته برای کاهش قیمت مصرف کننده توی سر تولید و واردات زدیم که همین موضوع در نهایت به اقتصاد کلان ضربه زده است.

وی با بیان اینکه دخالت دولت در اقتصاد هیچ گاه به نفع اقتصاد نبوده است، اظهار کرد: بعد از جنگ جهانی دوم نیز شرکت های بزرگ دولتی در دنیا نتوانستند موفق عمل کنند و در نهایت اقتصاد دنیا به سمت رقابت شرکت‌های کوچک خصوصی رفت.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اما امروز در دنیا از دهه 90 میلادی به بعد حکمرانی خوب مطرح است که دولت در نقش پاسخگو و سیاستگذار است و متاسفانه کشور ما هنوز در مرحله ای است که دنیا در سال 1975 در آن قرار داشت. باید دولت از هدایت شرکت های بزرگ دولتی عبور کند و تنها نقش سیاست گذاری را ایفا کند.

بخش خصوصی هیچ گاه مستقل نبوده است

همچنین مجیدرضا حریری نایب رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در گفت و گو با اقتصاد24 با اشاره به دخالت همیشگی دولت در امور بخش خصوصی، گفت: ابتدا باید بدانیم حدود دخالت دولت در بخش خصوصی چه میزان باشد؟ آیا دولت برای دخالت در بخش خصوصی مبسوط الید باشد؟ سوال اساسی این است که مگر تا به امروز و طی چند دهه اخیر دولت در بخش خصوصی دخالت نمی کرده است؟ بخش خصوصی هیچ گاه در کشور مستقل نبوده است.

وی افزود: بخش خصوصی چه در سطح کلان و چه در سطح خرد همواره مورد دخالت های شدید دولت قرار گرفته است و طی چهار دهه گذشته بخش خصوصی همواره با مشکلاتی همچون صدور مجوزهای ناکارآمد، نظارت ها و قوانین دست و پاگیر روبرو بوده است.

حریری با بیان اینکه شرایط امروز عادی نیست و در وضعیت جنگ اقتصادی قرار داریم، اظهار کرد: باید همه آرایش جنگی داشته باشیم اما در این شرایط جنگی باید یک فرمانده متمرکز داشته باشیم تا تکلیف دولت، مجلس، قوه قضائیه و بخش خصوصی مشخص شود.

هزینه جنگ اقتصادی بر دوش بخش خصوصی؟

حریری با بیان اینکه در آرایش جنگی دولت باید بیشترین تغییر رفتار را داشته باشد، افزود: دولت نمی تواند مانند شرایط عادی همان قدر ولخرج، تنبل و ناکارآمد باشد. قرار نیست هزینه های آرایش جنگی را فقط بخش خصوصی بپردازد.

وی تصریح کرد: نمی شود کسی در جایی تصمیماتی بگیرد که منجر به تنش بیشتر شود و هزینه آن را بخش خصوصی بپردازد. اگر قرار است همه در تصمیم گیری مشارکت داشته باشند به طور قطع بخش خصوصی هم باید در تصمیم گیری ها سهیم باشد و اگر قرار است همه از یک فرماندهی واحد تبعیت کنند باز هم باید همه ارکان تصمیم ساز تغییر رفتار دهند.

نایب رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با تاکید بر اینکه شرایط جنگی به معنای این نیست که فقط دولت در بخش خصوصی دخالت کند، گفت: مجلس، دولت و قوه قضائیه باید تغییر رویه دهند. حد و حدود دخالت دولت در بخش خصوصی نیز باید در یک مقر فرماندهی واحد، متناسب با سیاست های کلی اقتصادی تعیین شود.

رفتارهایی که به تضعیف اقتصاد منجر می شود

حریری اظهار کرد: زیر سایه یک فرماندهی واحد هر اظهار نظری حتی از یک نماینده مجلس باید به گونه‌ای باشد که منجر به تضعیف اقتصاد کشور نباشد. فعالیت اقتصادی ما نیز باید رفتاری متناسب با سیاست های کلی تعیین شده باشد.

وی افزود: برای مثال باید بدانیم که اگر از دیوار یک سفارت بالا رفتیم این امر می تواند تبعات اقتصادی برای کشور داشته باشد بنابراین باید مسئولیت رفتارها توسط یک فرماندهی واحد به عهده گرفته شود.

حریری با بیان اینکه به هیچ عنوان موافق محدود کردن بخش خصوصی و فعالیت آن نیستیم، تصریح کرد: به طور قطع بخش خصوصی در شرایط فعلی قابلیت هایی دارد که دولت و سایر نهادها ندارند و همین طور برعکس دولت و سایر قوا توانمندی هایی دارند که سایرین ندارند. اما باید همه قوا، نهادها و افراد توانمندی هایشان در هماهنگی با هم جهت مغلوب کردن شرایط سخت به کار بسته شود نه اینکه هم دیگر را خنثی کنند. رفتارهای سیاسی، اقتصادی و ... نباید مانع فعالیت بخش های دیگر در اقتصاد کشور شود.