نتایج 3 روز اقامت روحانی در عراق و دیدارهای مهم با مراجع شیعه در نجف

سیزدهم مارس سفر سه روزه روحانی به عراق پایان یافت و او از فرودگاه نجف، خاک عراق را ترک کرد. در آخرین روز سفر، او به دیدار مرجع تقلید شیعه در عراق، آیت‌الله‌العظمی سیستانی رفت.

اقتصاد۲۴ – آیت الله سیستانی از هر اقدامی برای تقویت روابط عراق با همسایگان استقبال کرد. هم چنین او بر اهمیت اتخاذ سیاست‌های منطقه‌ای برای اجتناب از وقوع اتفاقات تلخ تاکید داشت که منظورش بالا گرفتن تنش میان ایران و عربستان در منطقه بود.

این نخستین باری است که آیت‌الله سیستانی با رییس‌جمهوری از ایران دیدار می‌کند. او روابط خوبی با اصلاح‌طلبان در ایران دارد و در سال ۲۰۰۹ با سیاستمدار میانه‌رو ایران یعنی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی دیدار کرده بود. همچنین چندین بار با وزیر امورخارجه فعلی ایران، محمد جواد ظریف ملاقات کرده است. اما او همواره فاصله‌ خود را از تندروها در ایران حفظ کرده است. او در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۳ از دیدار با محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور وقت ایران خودداری کرده بود.

روحانی در این سفر با سایر رهبران شیعه در عراق نیز از جمله آیت‌الله محمد سعید الحکیم، محمد اسحاق الفیاض و بشیر النجفی نیز دیدار کرد. همچنین او ملاقاتی با دهها نفر از روسای قبایل شیعه در کربلا داشت. وزیر امور خارجه ایران نیز در ماه ژانویه با روسای قبایل شیعه در عراق دیدار کرده بود. ایران تلاش دارد خارج از چارچوب روابط با دولت، نفوذ خود در عراق را برای تامین منافع خود تقویت کند.

در وضعیتی که تحریم‌ها فشار زیادی به ایران آورده‌اند، روحانی در سفر به عراق موفقیت‌های خوبی کسب کرد. بیانیه مشترک پایانی میان دو کشور به توافقات حاصله در این سفر اشاره می‌کند از جمله روادید رایگان از ماه آوریل به بعد، پایبندی دوجانبه به مفاد توافق الجزایر، لایروبی اروندرود، توافق برای اتصال راه‌آهن دو کشور به منظور دسترسی ایران به خاک سوریه و چندین توافق اقتصادی دیگر. همچنین ایران مبلغ دویست میلیون دلار از بدهی دو میلیارد دلاری بابت صادرات گاز و برق به عراق را دریافت کرد.

میلیون ها ایرانی همه ساله برای زیارت از شهرهای مقدس شیعیان در عراق از جمله کربلا، نجف، سامرا و کاظمین به این کشور سفر می‌کنند. رایگان شدن صدور روادید موجب می‌شود عراق درآمدی ۲۵۰ میلیون دلاری را از دست بدهد. آمریکا فورا این سفر را محکوم کرد. برایان هوک، نماینده ویژه وزارت امورخارجه آمریکا در خصوص ایران، با زیر سوال بردن انگیزه‌های این سفر، آن را محکوم کرد. او در مصاحبه با کانال عربی مستقر در آمریکا، الحره گفت: وقتی روحانی به عراق می‌رود باید از انگیزه‌های آن سوال بپرسید. ایران در نهایت می‌خواهد عراق را به یکی از استان‌های خود تبدیل کند تا بتواند یک بزرگراه نظامی در خاورمیانه برای جابجایی ادوات نظامی و نیروهای نظامی خود احداث کند.

هوک با تهدید به اینکه آمریکا هرگونه رفتار غیرمتعارف را تحریم خواهد کرد یادآوری کرد که آمریکا بابت واردات برق و گاز از ایران، به عراق معافیت کوتاه‌مدتی داده است. وزیر امور خارجه آمریکا در سفر اخیر خود به عراق، مسأله وابستگی عراق به واردات انرژی از ایران را به عنوان بخشی از تلاش ترامپ برای فشار بر ایران مورد بحث قرار داد. مقامات عراقی موضع خصمانه آمریکا برابر ایران را عامل فشار بر خود می‌دانند. فهمی، رهبر بزرگترین فراکسیون پارلمانی عراق و وزیر سابق فناوری می‌گوید که عراق از سوی آمریکا تحت فشار زیادی است تا از تحریم‌ها علیه تهران پیروی کند اما عراق از پیوستن به ائتلاف علیه ایران خودداری می‌کند. عراق خواهان برقراری روابط حسنه با تمام کشورها بخصوص همسایگان خود است.

تحرکات اخیر در روابط ایران با عراق حکایت از آن دارد که راهبرد آمریکا برای فشار بر ایران موفق نبوده است. دلیل اصلی آن نیز وابستگی شدید عراق به ایران بابت واردات انرژی و کالاست. هرچند آمریکا هیأت‌هایی برای کمک به استقلال عراق در بخش انرژی به این کشور اعزام کرده است، این اقدامات برای پوشش وابستگی زیاد عراق به ایران کافی نبوده است. به علاوه این اقدامات دستاوردهایی در عمل به دنبال نداشته است. همچنین ثبات سیاسی در عراق نیز به ایران بستگی دارد. نفوذ ایران در احزاب مختلف عراقی به تسهیل همکاری و توافق میان آن‌ها کمک می‌کند. پس از سال ۲۰۰۳ تقریبا تمام دولت‌های عراق با کمک و مداخله ایران تشکیل شده‌اند.

در واقع آمریکا برای تشویق به دور شدن از تهران، پیشنهاد جایگزینی برای آن ارایه نکرده است و ایران از این خلأ برای گسترش نفوذ خود در عراق بهره برده است. امیر موسوی دیپلمات شناخته‌شده ایرانی در گفتگو با تلویزیون العهد عراق اظهار کرد که سفر روحانی موید تحول بزرگی در روابط دو کشور ایران و عراق بوده است چراکه روابط اقتصادی و امنیتی میان آن دو را به رابطه‌ای جامع و راهبردی تبدیل کرده است. اما مسأله نهایی این است که آیا عراق خواهد توانست از منازعه با آمریکا و سایر دشمنان منطقه‌ای ایران از جمله عربستان سعودی و اردن از طریق تقویت تعاملات اقتصادی با آنها خودداری کند.

منبع: انتخاب