مهاجرانِ افغانی و ایده‌ ایران

اقتصاد24 - اظهارات یک دیپلماتِ ارشد در رسانه‌ی ملی، آن‌گاه که درباره‌ی برادران و خواهران افغانی سخن گفت، بازتاب گسترده‏‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشت. بخش اعظم پاسخ‌ها و واکنش‌ها، حاکی از دلسردی و حتی خشم مخاطبان ایرانی بود. البته، گروهی نیز در منطقِ خود، بر اساس واقع‌گرایی سیاسی و در نظر گرفتن منافع ملی، چنین موضعی را تایید کرده و با شرایط موجود مطابق دانستند. واقع‌گرایی مورد ادعای گروه دوم، بر این نکته متکی بود که اروپا در پاسداشت برجام و ایستادن بر تعهدات خود قدم‌های جدی برنداشته‌است و باید در نظر داشته‌باشد که برادران و خواهران افغانی مقیم ایران، اگر نتوانند در ایران بمانند و به عبارت ساده و صریح "ایران از پس هزینه‌های آنان برنیاید"، "مجبور به ترک ایران خواهند شد" و "مقصد اول آنان اروپا خواهد بود".

?درک انتقادها و دلسردی و خشم گروه اول این موضع‌گیری بسیار روشن بود. از نگاهِ آنان، این یک رویکرد ابزارگرایانه به انسان‌هاست. این رفتار نه تنها شایسته افعانیان نیست، که کاربستِ این سیاست در ارتباط با هر جماعتِ انسانی خلافِ اصولِ اخلاقی است. چه رسد به افغانیان که سال‌ها در ایران زیسته‌اند و در بسیاری از موارد برای برخی حقوق اولیه آنان از سوی فعالان سیاسی و اجتماعی تلاش زیادی نیز صورت ‌گرفته است. از منظرِ اخلاقی، باید نسبت به تبدیل جماعت‌های انسانی به عاملی برای گروکشی در مذاکرات حساس بود و از مرزهای اخلاق نباید گذشت.

?در دنیای هزینه و فایده و فایده‌گرایی، این نکته قابل درک است که اروپا باید برای تحقق راستین برجام، تلاش کند و بداند که ایران در چه حیطه‌ها و موضوع‌هایی می‌تواند کمک کار اروپا باشد و یا به سخنِ دیگر، دهه‌هاست که بوده‌است. بر اساس تجربه‌ی مدیریتی و سابقه‌ی کاری‌ام در زمینه‌های مختلف اجرایی کشور، می‌دانم که حضور افغانیان در ایران بی‌هزینه نبوده‌است. و از سوی دیگر، منافع خاص خود را نیز برای ایران داشته‌است. ولی، موضوع مورد بحث فراتر از فایده‌گرایی مادی است.

?افزون بر ضرورتِ توجه به ارزش‌های انسانی وپایبندی به اصولِ اخلاقی که پیش از این ذکر آن رفت، از جنبه‌های هویتی نیز، آیا امکان تفکیک بین هویت ایرانی و افعانی جز مرزهای رسمی وجود دارد؟ آیا می‌توان ایده‌ای از ایران داشت و ملّت‌های واقع حوزه‌ی تمدنی ایران در آن سهمی نداشته باشند؟ طرح این‌گونه سخنان حکایت از درکِ نادرست از مفهوم زیستِ مشترک ملت‌ها در درون یک حوزه‌ی تمدنی است که امنیت، رفاه و آسایش آنان را در طول قرن‌ها تامین و تضمین کرده‌است. فراتر آن‌که، رمز مقاومت و پایداری، شرافت و حق طلبی و پایبندی به ارزش‌های انسانی است. طرحِ موضوع مهاجران در واکنش به سیاست‎‌های دولت ترامپ پذیرش منطق اوست که مورد انتقاد سیاستِ رسمی ایران است. رفتار ترامپ با مهاجران در ایالات متحده یکی از شرم‌آورترین اقدام‌هایی که او مرتکب شده‌است.

?درپایان توجه خود و همگان را با این آموزه‌ی قران کریم جلب می‌کنم:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴿المائدة: ٨﴾

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، براى خدا به داد برخيزيد [و] به عدالت شهادت دهيد، و البته نبايد دشمنىِ گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنيد. عدالت كنيد كه آن به تقوا نزديكتر است، و از خدا پروا داريد، كه خدا به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.