چرا میل به مهاجرت از ایران زیاد شد؟

اقتصاد ۲۴- طرح مجلس درباره «صیانت از فضای مجازی» بار دیگر پدیده نسبتا قدیمی مهاجرت را در کشور برجسته کرده است در پی تصویب این طرح، رسانه‌ها از افزایش محسوس سرچ کلمات مرتبط با مهاجرت خبر دادند.

در سال‌های اخیر و همزمان با وخیم شدن شرایط اقتصادی در کشور، مهاجرت همواره یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های پیش روی قشر‌های مختلفی از جامعه از پزشکان و دانشجویان و ورزشکاران گرفته تا خبرنگاران و مردم عادی بوده است. آمار‌هایی که درباره مهاجرت قشر‌های مختلف جامعه منتشر شده بیانگر افزایش قابل توجه مهاجرت به خارج در سال‌های اخیر است.

بیشتر بخوانید: تمایل دختران برای مهاجرت از ایران

از سال ۹۸ به دلیل بروز ناآرامی‌های اجتماعی و اقتصادی به عنوان نقطه آغاز اوج گیری پدیده مهاجرت در ایران یاد می‌شود. افزایش ناگهانی قیمت بنزین در نیمه دوم این سال که خود نتیجه وخیم بودن شرایط اقتصادی در پی افزایش تحریم‌های غرب بود، منجر به بروز اعتراضات نسبتا گسترده‌ای در شهر‌های مختلف کشور شد، اعتراضاتی که در جریان آن عده زیادی از معترضان دستگیر شدند و به ادعای رویترز در این ناآرامی‌ها حداقل ۱۵۰۰ نفر نیز کشته شدند، رسانه‌های داخلی این عدد را کمتر از ۲۰۰ نفر می‌خوانند.

در پی این اعتراضات و به خشونت کشیده شدن آن و همچنین قطعی سراسری اینترنت در کشور، شاهد بسته شدن فضای سیاسی در ایران بودیم، امری که منجر به تشدید ناامیدی از وضع موجود به ویژه برای جوانان و تلاش آن‌ها برای خروج از کشور شد. این فرایند تا به امروز نیز ادامه دارد و در ماه‌ها و هفته‌های اخیر با مطرح شدن اعمال محدودیت‌های گسترده بر اینترنت و فضای مجازی شدت گرفته است. بر این اساس، آمار منتشر شده از گوگل ترندز نشان می‌دهد که سرچ کلمه‌ی «مهاجرت» در ایران به شکل بی سابقه‌ای پس از اقدام مجلس برای محدود کردن اینترنت افزایش یافته است. پدیده مهاجرت قشر‌های مختلفی از مردم را شامل می‌شود، پزشکان و پرستاران تا سرمایه‌داران و دانشجویان به دنبال خروج از کشور به مقصد اروپا، استرالیا، کانادا و آمریکا هستند.

مجلس شورای اسلامی در جلسه غیرعلنی روز چهارشنبه گذشته طرحی را تصویب کرد که طرح صیانت از فضای مجازی به کمیسیون خاص ارجاع شود تا مشمول اصل ۸۵ قانون اساسی قرار بگیرد. طرح‌هایی که به شکل اصل ۸۵ در کمیسیون مشترک بررسی می‌شود به صورت آزمایشی قابلیت اجرایی دارد و مهلت آزمایشی آن نیز در صحن مجلس مشخص می‌شود و بازه زمانی آن توسط نمایندگان و با رأی آن‌ها معین خواهد شد و پس از سیر این مراحل شورای نگهبان آن را مورد بررسی قرار خواهد داد و در نهایت شکل اجرایی و قانونی به خود خواهد گرفت.

صرف نظر از مسائل سیاسی، اکنون طرحی که مجلس آن را تایید کرده منجر به آن شده است که حتی افراد غیرسیاسی هم گزینه مهاجرت را به طور جدی‌تری بررسی کنند. دانشجویان راهی اروپا، کانادا، استرالیا و آمریکا می‌شوند و پناهجویان در فکر ترکیه و قبرس و ... هستند.

افزایش مهاجرت از ایران

مهاجرت پزشکی، مهاجرت سیاسی، مهاجرت دانشجویی و مهاجرت اقتصادی از انواع مختلف راه‌های مهاجرت رایج در ایران هستند. به طور مثال در دوران شیوع ویروس کرونا در جهان شاهد مهاجرت ۳۰۰ درصدی پرستاران و کادر درمان به خارج از کشور بودیم، مهاجرتی که در پی فراهم بودن امکانات رفاهی و درآمد بالا و در مقابل شرایط نامساعد پرستاران از نظر شرایط کاری و درآمدی، در سال‌های اخیر طرفداران بسیاری در کشور پیدا کرده است. بررسی کلیدواژه‌های پرمخاطب در اینترنت در زمینه مهاجرت پزشکی شامل عبارت‌هایی، چون تبدیل مدرک پزشکی در کانادا، مهاجرت پزشکان به آمریکا، پزشکان ایرانی کانادا، مهاجرت پزشکان به هلند و ... می‌شوند.

خرید خانه در ترکیه، گرجستان و امارات متحده عربی از رایج‌ترین انواع مهاجرت اقصادی در کشور است که در سال‌های اخیر در کشور افزایش قابل توجهی پیدا کرده بود. آمار‌ها نشان می‌دهد که میزان خرید ملک از سوی ایرانیان در ترکیه در ۳ سال گذشته افزایش ده برابری را شاهد بوده. بر این اساس، ایرانی‌ها در سال ۲۰۱۸ میلادی ۷ هزار و ۱۸۹ ملک در ترکیه خریداری کردند که طبق آمار‌های ارائه شده در سال ۲۰۱۷ حجم خرید ملک در محدوده ۷۰۰ واحد بوده است. آمار‌ها درباره خرید ملک در گرجستان و دبی نیز مشابه ترکیه است و نشان می‌دهد که بخشی از مردم از طریق خرید ملک و انتقال سرمایه خود به کشور‌های همسایه، به دنبال کسب اقامت موقت و دائم از آن‌ها و در نتیجه مهاجرت از طریق سرمایه بودند. بررسی پرتکرار‌ترین کلمات سرچ شده در حوزه مهاجرت سرمایه‌گذاری نیز نشان می‌دهد که عبارت‌هایی، چون ویزای سرمایه گذاری، سرمایه گذاری ۱۰۰ هزار دلاری کانادا، بهترین سرمایه گذاری در کانادا بالاترین میزان سرچ را داشته اند.

مهاجرت دانشجویی و آماری که در این حوزه منتشر می‌شود نیز قابل توجه است. پدرام سلطانی رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکیه در توییتی اخیرا نوشته بود: «نسبت مهاجران ایرانی به کل جمعیت ۸۱/۴ درصد است. اما از المپیادی‌ها ۲/۳۷ درصد و از رتبه‌های یک تا ۱۵۰ کنکور ۵/۲۵ درصد مقیم خارج از کشور هستند. مهاجرت نخبگان از کشور ۹-۶ برابر متوسط مهاجرت است. ایران دارد از هوش و نبوغ تهی می‌شود.» مهاجرت دانشجویی طرفداران بیشتری در کشور دارد و بسیاری از جوانان به دنبال آن هستند تا با کسب ویزای دانشجویی ادامه زندگی خود را در کشور بگذرانند که بتوانند نسبت به تامین آینده خود امیدوار باشند. بهترین مقصد مهاجرت تحصیلی، چگونه بورس تحصیلی رایگان بگیریم، ویزای دانشجویی آمریکا ۲۰۲۱ و هزینه مهاجرت تحصیلی نیز از جمله عبارت‌هایی است که بیشترین سرچ در زمینه مهاجرت دانشجویی را دارند.

مهاجرت ورزشکاران، مجریان تلویزیون و هنرمندان نیز در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده. هفته گذشته رسانه‌ها از احداث دیوار در مرز ترکیه و ایران از سوی آنکارا خبر دادند و نوشتند به دلیل جلوگیری از موج مهاجرت افغان‌ها از ایران به مقصد ترکیه این دیوار در حال احداث است. با توجه به اینکه پناهندگان از طریق ترکیه راهی اروپا می‌شوند، ساخت این دیوار نشان دهنده ارزیابی ترکیه از آینده وضعیت ایران و احتما افزایش مهاجرت در این کشور است.