تهدید آثار تاریخی در منطقه قره‌باغ

اقتصاد ۲۴-حکومت باکو رسما اعلام کرد که آثار ارمنی را از کلیسا‌ها حذف خواهد کرد. وزیر فرهنگ باکو با استناد به نظریه‌ای شبه‌علمی که ریشه ارمنی کلیسا‌ها در قره‌باغ را نفی می‌کند، اعلام کرد که کارگروهی در حال شناسایی آنچه او «جعل ارمنیان» در کلیسا‌ها می‌خواند است تا پس از آن، دولت باکو آثار تاریخی و کتیبه‌های ارمنی را از محوطه‌های تاریخی مذهبی قره‌باغ حذف کند.استناد حاکمان باکو این است که کلیسا‌های این منطقه در اصل میراث پادشاهی باستانی آلبانیای قفقاز است که زمانی در سرزمینی که در دوره معاصر «جمهوری آذربایجان» خوانده می‌شود حاکم بوده‌اند. این نظریه که ریشه کلیسا‌ها به آلبانیای قفقاز بازمی‌گردد از سوی مورخان معتبر هیچگاه مورد تایید نبوده است، اما مدت‌ّهاست توسط جریان شبه‌تاریخ‌نگاری مورد حمایت حکومت باکو تبلیغ می‌شود. وزیر فرهنگ باکو اعلام کرده که این کلیسا‌ها «معابد مذهبی آلبانیایی‌ها بوده‌اند» و ارمنیان کتیبه‌های «جعلی» روی آن حک کرده‌اند.
الهام علیف دیکتاتور باکو و همسرش در مارس ۲۰۲۱ سفری به هادروت داشته و از کلسیای مادر مقدس متعلق به قرن ۱۲ میلادی که رو به ویرانی بود دیدن کردند. علیف در این موقع گفت: «ارمنی‌ها می‌خواستند این کلسیا را ارمنیزه بکنند و اینجا کتیبه‌های ارمنی نوشتند، اما شکست خوردند. اگر این کلسیا ارمنی بود، در وضع رهایش می‌کردند؟ طوری است که فکر می‌کنید آشغالدونی است. همه این کتیبه‌های جعلی است. بعدا نوشته شده‌اند».
فردای روز آتش بس در جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ، کریمف وزیر فرهنگ باکو درباره صومعه ارمنی دادویناک متعلق به سده‌های میانه در منطقه کلبجر توییت زد، آن را با نام آذربایجانی خداونگ نامیده «بهترین شاهد بر تمدن باستانی آلبانیای قفقاز» خواند.

بیشتر بخوانید: ایران از مرزهایش با ارمنستان گذشته است؟

در مه ۲۰۲۱، باکو شروع به بازسازی کلیسای قرن نوزدهمی شهر شوشی که در اثر جنگ آسیب دیده بود، کرد به شیوه‌ای که به ادعای باکو به شکل «اصلی» خود بازگردد!
در این حین، باکو وعده «بازسازی» یادمان‌ّای «آذربایجانی» را در منطقه داد که به گفته او در دوره «اشغال توسط ارمنستان» نادیده گرفته شده یا «وندالیزه» شده‌اند. در یک مورد، علیف وعده داد که یک مسجد قرن نوزدهمی که به گفته ارمنیان مسجدی ایرانی بوده است، به شکلی مورد علاقه ایدئولوژی هیئت حاکمه باکو بازسازی کند.
با این همه، تشکیل کارگروه اعلامی جدید از سوی وزیر فرهنگ باکو اولین اقدام عینی حکومت برای حذف آثار ارمنی از کلیسا‌های قره‌باغ است.
جاوید آقا یکی از کارشناسانی که به طور گسترده درباره میراث آلبانیایی در سرزمین تحت حکومت «جمهوری آذربایجان» تحقیق کرده است به اوراسیانت می‌گوید «معمول این است که ما پس از اینکه حکومت باکو اقدام به تغییر و بازسازی محوطه‌های باستانی می‌کند، از نتیجه کار آن‌ها مطلع می‌شویم». به گفته او، این گونه اقدامات باکو سبب ویرانی میراث تاریخی می‌شود چنانکه مثلا در جلفا* در نخجوان، رخ داد و حکومت باکو اقدام به تخریب هزاران «خاچکار» ارمنی در سال ۲۰۰۵ کرد.
تهدید‌های مستمر علیه محوطه‌های تاریخی ارمنی موجب نگرانی بین‌المللی شده است. اندکی پس از پایان جنگ قره‌باغ، علیفه به پوتین اطمینان داد که از محوطه‌های مسیحی در مناطق تازه فتح‌شده محافظت خواهد کرد. یونسکو نیز به هر دو طرف جنگ هشدار داد که «تخریب آثار فرهنگی از جانب هر کس که باشد، تخریب میراث فرهنگی بشر است».
در ماه دسامبر ۲۰۲۱، دیوان بین‌المللی دادگستری به باکو اعلام کرد که باید «همه اقدامات لازم برای جلوگیری و مجازات وندالیسم و تخریب میراث فرهنگی ارمنی، ازجمله در مورد کلیسا‌ها و مراکز عبادی، یادمان‌ّها، گورستان‌ها، مصنوعات، محوطه‌های تاریخی و غیر از این‌ها را اجرا کند». یک مشاور قضایی بین‌المللی به اوراسیانت می‌گوید اگر حکومت باکو اقدامی غیر از این کرده باشد، «آشکار دستور دیوان بین‌المللی دادگستری را نقش کرده است».

منبع: فرازدیلی