اقتصاد۲۴ - ساجده رحیمی: در ترکیه مناطق آزاد به مناطقی اطلاق میگردد که خارج از قلمرو گمرکی فعالیت میکنند و از معافیت‌های مالیاتی و مزیت‌های حقوقی برتری حق استفاده دارند. مانند تعریف سایر مناطق آزاد در سراسر جهان.
تاکنون ۲۱ منطقه در ترکیه با این نام آغاز به کار کرده اند و بر خلاف مناطق آزاد ایران، دارای محدوده و وسعت بسیار کم و مشخص هستند. همانطور که در گزارش‌های قبلی نیز به آن اشاره کردیم گفته می‌شود که مرسین و آنتالیا اولین مناطقی هستند که با این نام در سال ۱۹۸۸ شکل گرفتند.
البته برخی منابع نیز از شکل گیری منطقه دیگری به نام آدانا در سال ۱۹۸۷ صحبت به میان می‌آورند و آن را قدیمی‌ترین منطقه آزاد کشور ترکیه می‌دانند که بر پتروشیمی و صنایع سنگین تمرکز کرده است.
بیشتربخوانید: بررسی نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی ترکیه/ چرا سرمایه‌گذاران خارجی به بنادر ترکیه سراریز شده‌اند؟
اکثر مناطق آزاد تجاری و اقتصادی در کشور ترکیه بر حیطه خاصی تمرکز کرده اند و کارشناسان معتقدند یکی از دلایل مطرح بودن آن‌ها و موفقیتشان همین تمرکز بر توانمندی هایشان است. برای مثال منطقه آزاد بورسا بر صنایع، منطقه آزاد شرق آناتولی بر تولید و تجارت، منطقه آزاد اروپا بر نساجی، ساخت و تولید انرژی، خودروسازی و گردشگری، منطقه آزاد استانبول بر مونتاژ و تجهیزات پزشکی، دستگاه‌های مهندسی و پارچه بافی تمرکز کرده اند.
در واقع ترکیه شهرت و موفقیت بسیاری از صنایع خود را مدیون مناطق آزاد و ویژه اقتصادی خود است. بیشترین سهم تولید این کشور را بخش نساجی و پوشاک به خود اختصاص داده است و با توجه به این توانمندی برخی از مناطق آزاد مانند منطقه آزاد دنیزلی اختصاصا بر صنعت نساجی تمرکز کرده اند یا منطقه آزاد سامسون که تمرکز خود را تولید و تجارت، تولید دارو و وسایل طبی، پنل‌های ام دی اف و چوبی و پالت گذاشته است.
منطقه آزاد دنیزلی
طی دهه‌های گذشته، دنیزلی به یک مرکز صنعتی و نمونه‌ای از اقتصاد شهری با سرعت در حال توسعه در ترکیه تبدیل شده است. رشد اقتصادی این کشور نسبت به همتایان خود در اژه و سایر مناطق ترکیه سریعتر بوده است. به همین دلیل، دنیزلی در سال‌های اخیر مورد توجه سیاست گذاران و همچنین دانشمندان قرار گرفته است.
بیشترین تمرکز منطقه آزاد دنیزلی همانطور که پیشتر به آن اشاره شد، تولید و صادرات پارچه است که همین امر موجب شده این شره در طی دهه‌های گذشته از نظر جمعیتی و اقتصادی رشد زیادی داشته باشد. صنعت نساجی به عنوان یکی از صنایع استراتژیک ترکیه تعریف شده است که دولت از آن حمایت ویژه‌ای میکند چرا که سالهاست صنعت نساجی و پوشاک ترکیه در بازار‌های سراسر جهان به فروش می‌رسد و این صنعت از نظر رتبه بندی جزو پنج کشور اول دنیا به حساب می‌آید.
بیشتربخوانید: منطقه آزاد ترابزون ، قطب جدید گردشگری ترکیه / روابط مناطق آزاد ترابزون، ارس و ماکو به کجا رسید؟
صنعت نساجی حدود ۱۶ درصد از تولیدات صنعتی، ۱۹ درصد از سهم نیروی کار د کارخانجات و ۳۲ درصد سهم کل صادرات ترکیه را به خود اختصاص داده است.
کیفیت مواد خام تولید شده، قیمت مناسب و نزدیکی به بازار‌های بزرگ جهانی از جمله دلایل موفقیت این صنعت در ترکیه هستند. همچنین این کشور دارای اتحادیه گمرکی با اتحادیه اروپا و موافقتنامه تجار آزاد با جامعه تجارت آزاد اروپا، کشور‌های اروپای مرکزی و شرقی نیز هست.
به طور کلی دنیزلی به صنعت، تجارت و کشاورزی مشهور است، اما به دلیل وجود آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی نیز می‌تواند مقصد خوبی برای گردشگران باشد. به خصوص وجود چشمه آب گرم پاموکاله هر ساله گردشگران زیادی را به آن منطقه می‌کشاند.
منطقه آزاد دنیزلی با وسعت ۵۴۰ هکتار در سال ۲۰۰۱ تشکیل شد و از همان زمان بر صنعت نساجی و جذب نیروی جوان برای توسعه این صنعت تمرکز کرد و امروز نیز با استفاده از قوانین و معافیت‌های ویژه مناطق آزاد توانسته توجه بسیاری از فعالان اقتصادی و صنعتگران را به خود جلب کند. شرکت‌های فعال در مناطق آزادی مانند دنیزلی علاوه بر استفاده از معافیت مالیاتی، امکان حضور دراز مدت در منطقه را نیز دارند و واحد‌های موجود در منطقه برای ۲۰ سال اجاره داده می‌شوند و چنانچه سرمایه گذار خودش اقدام به احداث کند، برای فعالیت تجاری ۲۰ سال و برای فعالیت تولیدی ۳۰ سال می‌تواند حضور داشته باشد.
علاوه بر این شرکت‌ها از پرداخت عوارض گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده بر کالا‌ها و مواد اولیه‌ای که از دیگر کشور‌ها وارد می‌شود معاف هستند.
تا پیش از شیوع کرونا و بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ ترکیه موفق شده بود با دستیابی به رشد متوسط سالانه بالای پنج درصدی به یکی از سریع‌ترین اقتصاد‌های جهانی تبدیل شود. با این حال در سال ۲۰۱۸ بحران ارزی ترکیه مسیر این رشد را متوقف کرد و شیوع کرونا نیز بر مشکلات اقتصادی این کشور افزود. البته با این وجود و به گزارش بسیاری از منابع در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۰ ترکیه توانست از بسیاری از رقبای بزرگ خود پیشی بگیرد.