اقتصاد ۲۴- آزادراه ۱۲۳ کیلومتری تهران-شمال پروژه‌ای مشارکتی است که با پیمانکاری و تأمین مالی ۵۰ درصدی بنیاد مستضعفان و همچنین ۵۰ درصدی دولت در حال ساخت است.
طبق قرارداد اولیه درآمد حاصل از عوارضی این آزادراه به بنیاد مستضعفان تعلق می‌گیرد تا در کنار نگهداری آن، بخشی از درآمد به عنوان بازگشت سرمایه‌گذاری لحاظ شود.
این آزادراه که حدود ۳۵ سال از آغاز اجرای آن می‌گذرد، در سال‌های دور درگیر مشکلات مالی و البته اختلافات زیادی بود، خصوصا اختلاف بین دو شریک پروژه و همین امر موجب زمان بر شدن اجرای آن شد.
اما در دولت‌های نهم و دهم بود که این اختلافات تا اندازه‌ای کاهش یافت و به تدریج با تأمین منابع مالی و اهتمام طرفین مشارکت برای تکمیل این مسیر آزادراهی، روند اجرایی این ابرپروژه عمرانی کشور به تدریج تسریع شد و در همان دولت دهم منطقه ۴ آزادراه ساخته شد و به بهره‌برداری رسید.
این پروژه آزادراهی با هر نگرش برای ساخت آن در زمان خود، به هر حال کلید خورده بود، اعتباراتی به آن اختصاص یافته بود و ضرورت داشت که تکمیل شود.
از سوی دیگر محور فعلی کندوان از نظر قدمت ساخت، پیچ و خم‌های متوالی به دلیل وضعیت توپوگرافی منطقه از نظر کوهستانی بودن و با توجه به ظرفیت محور، پاسخگوی این حجم تردد نیست و در اغلب تعطیلات، مسافران از این جاده خاص کشورمان، استفاده می‌کنند که موجب بروز ترافیک‌های طولانی و ممتد در این محور می‌شود و البته برخی نقاط این محور هم به عنوان نقاط پرحادثه مطرح می‌شود.
به نظر می‌رسد این محور پس از تکمیل آزادراه تهران-شمال بیش از اینکه یک محور مواصلاتی اتصال پایتخت به شمال تهران باشد، از نظر شرایط آب و هوایی و زیبایی مسیر، به یک محور گردشگری تبدیل شود.
اجرای منطقه یک آزادراه تهران-شمال توسط ۶ شرکت کاملا ایرانی
آزادراه تهران-شمال علاوه بر کاهش ۶۵ کیلومتری مسیر تهران به چالوس، امروز به عنوان یکی از حلقه‌های مفقوده کریدور ترانزیتی جنوب-شمال که نقش مهمی در اقتصاد کشور و منطقه دارد، مطرح است.
محل اتصال بزرگراه همت به کیلومتر صفر منطقه یک آزادراه تهران-شمال
منطقه یک آزادراه تهران-شمال به طول ۳۲ کیلومتر، اسفندماه ۹۸ بود که به بهره‌برداری رسید، مسیر این منطقه از بزرگراه همت پس از تقاطع آزادگان در کنار دره کن شروع می‌شود و در امتداد دره کن پس از گذشتن از حاشیه روستای سولقان به تدریج از منطقه کوهستانی توچال عبور کرده، سپس توسط تونل بلند تالون به طول ۴۸۵۰ متر این رشته‌کوه را قطع کرده و در دامنه‌های شمالی آن در منطقه دوآب شهرستانک قرار می‌گیرد و تا سه راهی شهرستانک در محور کرج-چالوس ادامه دارد.
ساخت قطعه یک آزادراه تهران – شمال از منطقه همت تا دوآب شهرستانک توسط شرکت چینی STA به عنوان پیمانکار بنیاد با حجم ریالی ابتدایی ۲۰۰ میلیون دلار آغاز شد، این پروژه تا سال ۱۳۹۴ در اختیار پیمانکاران چینی بود، ولی چینی‌ها نتوانستند، کار را به سرانجام برسانند، اما با خلع ید چینی‌ها، این پروژه توسط ۶ شرکت کاملا ایرانی تکمیل شد و به اتمام رسید.
۴۵ درصد مسیر منطقه یک آزادراه شامل تونل و پل است، این مسیر دارای ۴۰ رشته تونل به طول ۳۲ کیلومتر در باند رفت و برگشت (با احتساب تونل دسترسی تالون) و ۲۵ دستگاه پل بزرگ به طول ۳.۱ کیلومتر در باند رفت و برگشت است؛ با راه‌اندازی منطقه یک آزادراه، فاصله زمانی تهران-چالوس حدود ۱.۵ ساعت کاهش یافت.
توافق بنیاد مستضعفان و دولت برای تکمیل باندِ رفت در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال
بنابراین گزارش منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال حد فاصل دو آب شهرستانک - پل زنگوله به طول تقریبی ۲۵ کیلومتر است؛ تونل‌های بلند البرز هر یک به طول ۶ هزار و ۳۵۰ متر در این منطقه قرار می‌گیرد، در این منطقه ۹۵ درصد مسیر شامل پل و تونل است، با اجرای این منطقه، طول مسیر جاده فعلی کرج - چالوس حدود پنج کیلومتر کوتاه‌تر می‌شود، اما موجب ارتقای ایمنی مسیر و افزایش سرعت سیر خواهد شد.
منطقه ۲ آزادراه هم اکنون در حال احداث است و همان طور که گفته شد، بنیاد و دولت توافق کرده‌اند یک باند این مسیر فعلا تکمیل شود و باند برگشت، جاده موجود کندوان باشد.
معاون وزیر راه: ۸۵ درصد مسیر منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال از داخل تونل می‌گذرد
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور درباره آخرین وضعیت عملیات اجرایی منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال می‌گوید: پیرو توافقی که پس از اتمام و بهره‌برداری از منطقه یک آزادراه تهران-شمال بین دولت و بنیاد مستضعفان به عنوان شریک دولت در این پروژه انجام شد، مقرر شد در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال در گام اول یک باند (باند رفت) ساخته شود و زیر بار عبور ترافیک برود و سپس باند برگشت ساخته شود.
به گفته خیرالله خادمی، منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال یکی از سخت‌ترین مناطق این آزادراه از نظر اجرای فعالیت‌های عمرانی و سازه‌ای است، در این منطقه، ۹۲ درصد مسیر پل و تونل است و ۸۵ درصد مسیر از داخل تونل می‌گذرد؛ بنابراین سازه‌های بسیار سنگینی در حال احداث است.
وی ادامه داد: عملیات اجرایی منطقه ۲ آزادراه تهران - شمال، پیش از اتمام منطقه یک، آغاز شده بود و پیمانکاران در آن منطقه مستقر شده بودند و طی هماهنگی وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مستضعفان، پیمانکاران کار می‌کردند، اما با بهره‌برداری از منطقه یک، کار در منطقه دو تسریع شد.
دولت و بنیاد آورده خود را در منطقه ۲ آزادراه به تدریج تکمیل می‌کنند
معاون وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: برای اجرای منطقه ۲ آزادراه، دولت سهم ۵۰ درصدی خود را پرداخت کرده و بنیاد مستضعفان هم سهم ۵۰ درصدی خود را ارائه داده است؛ بنیاد مستضعفان تزریق مالی را به سرعت انجام داد، دولت هم در دو مرحله تزریق مالی خود را انجام داد.
وی توضیح داد: دولت در گام اول مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان تزریق مالی به پروژه انجام داد و اخیراً هم در بازدید رئیس سازمان برنامه و بودجه، وزیر راه و شهرسازی و رئیس بنیاد مستضعفان از این پروژه، رقمی اختصاص یافت.
تکمیل یک باند منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال با اعتبار ۳۴۰۰ میلیارد تومان
معاون وزیر راه و شهرسازی درباره اعتباری که برای باند رفت منطقه ۲ اختصاص یافته است، گفت: مقرر شد، برای بهره‌برداری از یک باند، ۲ هزار میلیارد تومان اختصاص دهیم که این برآورد مالی مربوط اواخر سال ۹۸ بود، با تورمی که امسال در پروژه‌های عمرانی اعلام شد و ارقام بالا رفت ۳۴۰۰ میلیارد تومان برای تکمیل یک باند مورد نیاز است تا بتوانیم از یک باند منطقه ۲ آزادراه تهران - شمال و تونل البرز بهره‌برداری کنیم.
خادمی ادامه داد: ۵۰ درصد این ۳۴۰۰ میلیارد تومان را باید دولت تأمین کند و ۵۰ درصد دیگر را بنیاد مستضعفان تأمین می‌کند.
وی اظهار کرد: در حال حاضر دولت حدود ۷۵۰ میلیارد تومان دولت تأمین کرده است که ۲۰۰ میلیارد تومان آن برای شرکت احداث آزادراه تهران - شمال واریز شد و نزدیک ۱۷۰۰ میلیارد تومان هم سرمایه‌گذار، سرمایه‌گذاری کرده بود.
طلب ۵۰۰ میلیارد تومانی پیمانکاران در منطقه ۲ آزادراه
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور افزود: البته حدود ۵۰۰ میلیارد تومان هم پیمانکاران در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده‌اند که باید به پیمانکار بدهیم و همین سرمایه‌گذاری‌ها موجب پیشرفت مناسب کار شده است.
خادمی گفت: امیدواریم با تزریق مالی که از سوی دو طرف تأمین می‌شود بتوانیم باند رفت منطقه ۲ را هرچه سریع‌تر در سال جاری آماده کنیم.
پیشرفت ۷۰ درصدی تونل بزرگ البرز و راه‌های دسترسی آن در منطقه ۲ آزادراه
معاون وزیر راه و شهرسازی اظهار داشت: همان گونه که گفته شد مقرر است در ابتدا یک باند از منطقه ۲ آزادراه تهران - شمال که باند رفت است، ساخته شود و باند بازگشت آن هم همین جاده موجود کندوان باشد؛ در این مرحله توافق شد با تزریق مالی که صورت می‌گیرد، بتوانیم در مرحله اول از تونل بزرگ البرز که گره اصلی کار است و ۶.۴ کیلومتر طول دارد و راه‌های دسترسی برای اتصال دو طرف، عبور کنیم؛ فقط همین راه دسترسی تونل البرز خود پروژه بزرگی بود، چون نیاز به احداث تونل و پل‌های بزرگی داشت که در یک سال طراحی شدند.
وی افزود: امروز این مسیر‌های دسترسی و تونل البرز، بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و امیدواریم ظرف ماه‌های آینده بهره‌برداری از تونل البرز و مسیر‌های دسترسی آن را که در مجموع ۸ کیلومتر خواهد بود، انجام دهیم، بدین ترتیب گره اصلی منطقه ۲ آزادراه تهران - شمال رفع خواهد شد.
ببینید: آتش‌سوزی یک خودرو در تونل آزادراه تهران- پردیس/ عکس
فعالیت ۲۳۰۰ نفر در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور با بیان اینکه پیشرفت فیزیکی کل باند رفت در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال مناسب ارزیابی می‌شود، گفت: در حال حاضر حدود ۲۳۰۰ نفر از نیرو‌های انسانی در بخش‌های مختلف منطقه ۲ آزادراه فعال هستند، ۷۰ جبهه کاری در این منطقه فعال است، همه پل‌ها و تونل‌ها و سازه‌های این منطقه امروز فعال است.
پیشرفت ۶۰ درصدی باند رفت در منطقه ۲ آزادراه تهران-شمال
خادمی گفت: البته باند برگشت منطقه ۲ آزادراه تهران - شمال هم در حال اجرا است و در بسیاری از قطعات مسیر، لاین برگشت منطقه ۲ هم در حال انجام است، به عنوان مثال در طول مسیر منطقه ۲ آزادراه، تونل‌های دوقلو داریم که باید با هم کار شوند.
معاون وزیر راه و شهرسازی پیشرفت باند رفت منطقه ۲ آزادراه تهران - شمال را بیش از ۶۰ درصد اعلام کرد و افزود: باند برگشت منطقه ۲ آزادراه نیز حدود ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی در عملیات عمرانی دارد.
وی افزود: با توجه به بهره‌برداری از منطقه یک آزادراه تهران - شمال، در سال جاری با بهره‌برداری از باند رفت منطقه ۲ و تونل البرز، از تهران تا پل زنگوله در استان مازندران، مسیر به صورت چهار خطه خواهیم داشت.
منطقه ۳ آزادراه تهران-شمال بدون هیچ عملیات عمرانی
بنابراین گزارش، منطقه ۳ آزادراه تهران-شمال سخت‌ترین منطقه این آزادراه از نظر وضعیت جغرافیایی و توپوگرافی است، این منطقه حد فاصل پل زنگوله - سه راهى دشت نظیر و مرزن‌آباد به طول تقریبی ۴۶ کیلومتر است؛ مسیر دارای دو خط رفت و دو خط برگشت است و در قسمت‌های فراز یک خط کندرو به مسیر اضافه می‌شود؛ در این منطقه نیز هیچ‌گونه اقدامی در مورد عملیات اجرایی انجام نگرفته است، اما مطالعات اجرایی آن که به دلیل گذشت مدت‌زمان زیاد منقضی شده بود، به روز شده است.
خیرالله خادمی درباره عملیات اجرایی منطقه ۳ آزادراه تهران شمال می‌گوید: در منطقه ۳ هنوز هیچ عملیات عمرانی انجام نشده است و فعلا تمرکز بر تکمیل منطقه ۲ آزادراه است.
به گفته مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور، برای ساخت منطقه ۳ آزادراه تهران- شمال اعتبارات مالی زیادی لازم است.
وی گفته است که برای ساخت منطقه ۳ آزادراه تهران-شمال احتمالا از منابع خارجی استفاده خواهد شد و در این باره مذاکراتی با چندین شرکت چینی انجام شده است و ادامه دارد.
به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، اگر دولت با یکی از شرکت‌های مذکور برای تأمین مالی سهم دولت به توافق برسد، طرح اجرایی منطقه ۳ آزادراه به سرعت آماده می‌شود.
منطقه ۴ آزادراه تهران شمال اولین قطعه‌ای که زیر بار عبور ترافیک رفت
بنابراین گزارش پس از عبور از منطقه یک، با توجه به تکمیل نشدن مناطق ۲ و ۳ آزادراه، فعلاً در سه راهی شهرستانک خودرو‌ها وارد جاده موجود کرج-چالوس می‌شوند و سپس در ادامه جاده موجود، مسیر تا مرزن‌آباد ادامه می‌یابد و پس از آن خودرو‌ها می‌توانند وارد منطقه چهار آزادراه تهران-شمال شوند، این مسیر در نهایت با یک تقاطع غیر همسطح به کمربندی چالوس-تنکابن متصل می‌شود.
قطعه چهارم آزادراه تهران-شمال حدفاصل سه‌راهی دشت نظیر مرزن‌آباد تا چالوس ۲۰ کیلومتر طول دارد که دارای دو خط رفت و دو خط برگشت بوده و در قسمت‌های فراز، یک خط کندرو به مسیر اضافه شده است، این منطقه در دولت دهم تکمیل و افتتاح شد.
صندوق سرمایه‌گذاری پروژه راهکاری مناسب در تأمین مالی آزادراه تهران-شمال برای دولت بعد
با تکمیل منطقه چهارم آزادراه تهران-شمال در دولت دهم و منطقه یک آزادراه تهران-شمال در دولت دوازدهم، دولت سیزدهم و چهاردهم برای تکمیل منطقه ۲ آزادراه و ساخت منطقه ۳ به عنوان سخت‌ترین قسمت پروژه کار سختی در پیش دارد، ضمن آنکه اجرای این ۲ منطقه اعتبار عمرانی زیادی بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان را می‌طلبد که ضرورت دارد، در این حوزه از ظرفیت‌هایی نظیر «صندوق سرمایه گذاری پروژه» و یا «تاسیس شرکت سهامی عام پروژه»، استفاده کند.
البته همان طور که عنوان شد، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور اعلام کرده است برای تأمین مالی منطقه ۳ در حال مذاکره با شرکت‌های چینی هستیم، در حالی که صندوق سرمایه‌گذاری پروژه و یا شرکت سهامی عام پروژه، به نظر می‌رسد، راهکار مناسب تری برای تأمین مالی این پروژه بزرگ باشد.
یک کارشناس اقتصاد حمل و نقل در این باره می‌گوید: در کشور ما هر جا استفاده از سرمایه گذاری خارجی مطرح شده است، اولا در مورد پروژه‌هایی بوده که از نظر اقتصادی سودآوری سرشاری داشته اند و ثانیا در اغلب موارد پروژه‌های با سرمایه‌گذاری خارجی با شکست مواجه شده است.
به گفته محمدجواد شاهجویی، تأمین مالی پروژه‌ها با واسطه تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و یا تاسیس شرکت‌های سهامی عام پروژه بهترین جایگزین استفاده از شرکای خارجی در بحث سرمایه‌گذاری است.