اقتصاد۲۴- شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی عرصه کشمکش‌های سیاسی شده است. داوطلبان سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و حامیان‌شان رسما علیه یکدیگر یارکشی مجازی می‌کنند یا با خطاب قرار دادن هم سعی دارند تا در جلب افکار عمومی دست بالاتر را در اختیار بگیرند. آنها توییتر، تلگرام، اینستاگرام و این اواخر کلاب‌هاوس را هدف قرار داده و سعی می‌کنند با تولید محتوا در این شبکه‌های اجتماعی از رقبا پیشی بگیرند.
فعالیت در این شبکه‌های اجتماعی برای کاندیدا‌ها آنقدر جذاب و مهم شده که حتی افرادی هم که در این شبکه‌ها حساب کاربری نداشتند، دست به کار ایجاد یک حساب کاربری شده و وارد این جار و جنجال مجازی شده‌اند. جالب اینجاست که برخی از این کاندیدا‌ها از جمله مخالفان سرسخت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی هستند و همواره تلاش کرده‌اند که استفاده عموم مردم از این فضا محدود شود. همین حالا هم که دعوا‌های لفظی در توییتر داغ است این شبکه اجتماعی فیلتر است و مردم تنها با فیلترشکن قادرند از آن استفاده کنند با این حال کاندیدا‌ها از هر طیف سیاسی تمرکز اصلی خود را بر شبکه‌های اجتماعی گذاشته و سعی می‌کنند حداقل یک بار هم که شده در کلاب‌هاوس حاضر شوند و به پرسش‌ها پاسخ دهند و در عین حال مدام موضع‌گیری‌های خود را در توییتر اعلام کنند. شرح برنامه‌ها، عکس‌ها، پوستر‌ها و ویدیو‌های تبلیغاتی را هم که به تلگرام و اینستاگرام منتقل کرده‌اند.
رویارویی توییتری دبیران اسبق شعام
علی لاریجانی که به جز بیش از یک دهه ریاست مجلس شورای اسلام و سابقه دبیری شورای عالی امنیت ملی را نیز در کارنامه دارد تا به حال هیچ حضوری در شبکه‌های اجتماعی نداشت. تا اینکه انتخابات باعث شد که او هم به این عرصه بپیوندد و برای اولین بار از این طریق با جامعه ارتباط بگیرد. او بعد از ثبت‌نام حساب توییتری به نام خود ساخت و به دعوت محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات نیز به کلاب‌هاوس پیوست.
حساب کاربری او خیلی زود فعال شدتا وقتی شامگاه پنجشنبه در کلاب‌هاوس حاضر شد و در یک ارتباط زنده مفصل به سوالات تعدادی از خبرنگاران داخلی و خارجی پاسخ داد، چند هزار نفری مخاطب داشته باشد. او همزمان در توییتر نیز فعالیت است و با رقبای خود به ویژه با چهره‌های نزدیک به رییسی وارد جدل شد. به خصوص وقتی سعید جلیلی که از قضا همچون لاریجانی چند سالی را در مقام دبیری شورای عالی امنیت ملی گذرانده در توییتر به او تاخت و نوشت: «کشور با نمایش اداره نمی‌شود! اینکه دو جمله ساخته شود و همه با آن سرگرم شوند؛ مصداق کار نمایشی است! اخیرا گفتند اقتصاد کشور، پادگان و دادگاه نیست! درست یا غلط! شما کارنامه کار خودتان را ارایه بدهید! ۱۲ سال رییس مجلس بودید!»
بیشتر بخوانید: تبلیغ برای انتخابات ۱۴۰۰ قبل از تایید صلاحیت!
جلیلی هر چند نامی از لاریجانی نبرد ولی تشخیص دشوار نبود که مخاطبش علی لاریجانی است. چه آنکه لاریجانی پیش از این گفته بود: «تجارت، نظامات پایدار می‌خواهد. حوزه اقتصاد نه پادگان است و نه دادگاه که با تشر و دستور اداره شود. سیاست روشن و ثبات در قواعد می‌خواهد و فعل و انفعالات طبیعی خود را می‌طلبد و با اقدامات نمایشی، مسائل پیچیده کشاورزان، بازنشستگان، کارگران، بیکاران و... حل نمی‌شود. هر کسی وعده بهشت در این شرایط پیچیده کشور می‌دهد، خلاف می‌گوید.» این سخنان لاریجانی که از قضا در ادامه در توییت‌های او هم بازتاب داشت با واکنش منفی و تند اصولگرایانی مواجه شد که یا بعضا از کاندیدا‌های دارای پیشینه نظامی، چون سعیدمحمد و رستم قاسمی حمایت می‌کردند یا اکثرا حامی رییسی بودند که تعبیر دادگاه به روشنی به او مربوط بود.
هر چه بود، اما لاریجانی که ظاهرا نمی‌خواهد هیچ حمله‌ای را بی‌جواب بگذارد بلافاصله خطاب به جلیلی نوشت: «احتراما باید عرض کنم مهم‌ترین دستاوردمان این بود که با اجماع ملی اجازه ندادیم اقلیت بی‌منطقی، ایران را با تندروی به لبه پرتگاه ببرند. شما سرنوشت مردم را به شوخی گرفتید که به عنوان «یار کمکی» آمدید تا ضعف‌های کاندیدای اصلی را بپوشانید؛ البته اگر «مواضع خطرناک» شما را گردن بگیرند.» جلیلی سال ۹۲ رقیب روحانی بود که شکست خورد و در سال ۹۶ نامزد نشد ولی این دوره در ساعات پایانی و پس از کاندیداتوری لاریجانی ثبت‌نام کرد و حالا هم نزدیکان لاریجانی و هم البته برخی از اعضای جبهه پایداری و یاران جلیلی می‌گویند که او برای کمک به رییسی وارد میدان شده است.
نکته قابل توجه اینجاست که سعید جلیلی نیز این مدت فعالیتی بسیار گسترده را در توییتر آغاز کرده و سعی می‌کند از همین طریق دولت و لاریجانی را نقد کند. حال آنکه او نماینده طیفی است که بیشترین تاکید را بر محدودسازی شبکه‌های اجتماعی و اعمال فیلترینگ دارند. آزادی‌های اجتماعی و ایجاد فضا‌هایی برای نقد و گفتگو هیچ‌وقت در گفتمان جبهه پایداری یا اصولگرایان حامی رییسی و جلیلی جایگاهی نداشته با این حال آنان این روز‌ها به طور جدی از فضای شبکه‌های اجتماعی برای نقد رقبای خود استفاده می‌کنند.
چالش مناظره
اما دعوا‌های توییتری صرفا به جلیلی و لاریجانی ختم نمی‌شود. عزت‌الله ضرغامی و اسحاق جهانگیری که هر دو هم سابقه فعالیت بسیاری را در شبکه‌های اجتماعی دارند، وارد کارزار شده‌اند. ضرغامی بعد از ریاست صداوسیما از جمله فعالان اینستاگرام بوده و مدتی است که در توییتر هم فعالیت می‌کند. جهانگیری هم در توییتر و هم در اینستاگرام حضور دارد و چندی پیش در یک نشست زنده پرسش و پاسخ در کلاب‌هاوس حاضر شد. حالا این دو یعنی جهانگیری و ضرغامی یکدیگر را در توییتر مورد خطاب قرار داده‌اند. جهانگیری نوشت: «سیاست خارجی مهم است. اما کشورداری یک بعدی نیست. آمادگی دارم با همه نامزد‌ها در هر پلتفرمی و هر زمانی درباره مسائل مهم کشور- هم در سیاست خارجی و هم حوزه‌های سیاست داخلی و اقتصاد و فرهنگ و اجتماعی و محیط زیست- گفتگو کنم» و با الهام از کمپین لاریجانی هشتگ زد: «مناظرات سخت».
این دعوت جهانگیری از یک طرف چالش مناظره برای کاندیدا‌ها و از طرف دیگر چالشی برای شکستن انحصار صداوسیماست. تا پیش از این مناظره‌های انتخابات که مخاطب بسیاری هم داشت تنها در ایام تبلیغات و در صداوسیما برگزار شد، اما احتمالا در این دوره این انحصار از سوی شبکه‌های اجتماعی شکسته می‌شود و همین هم باعث نگرانی برخی شده است. سیداحسان قاضیزادههاشمی که اخیرا به عنوان نماینده قوه مقننه در کمیسیون نظارت بر تبلیغات انتخابات انتخاب شد به خبرگزاری خانه ملت گفته است: «انتظار می‌رود از کسانی که خود قرار است مجری قانون باشند و خود را در معرض انتخاب مردم قرار دهند، قانون را رعایت کنند. دعوت به مناظره پیش از اعلام نظر رسمی شورای نگهبان غیرقانونی است.
با این حال دعوت به مناظره جهانگیری با استقبال ضرغامی مواجه شده است. او نوشته است: «از مناظره با شما در همه زمینه‌ها استقبال می‌کنم.» البته واکنش‌ها باعث شد که فاطمه پهلوانی، دبیر شورای سیاست‌گذاری ستاد انتخابات جهانگیری درباره دعوت جهانگیری به مناظره بگوید: «طبق قانون انتخابات، صدور احکام ستاد نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری و برنامه‌ریزی برای مناظره نامزد‌ها بعد از اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان انجام خواهد شد».
جای مردان سیاست بنشانیم نوار!
به غیر از توییتر به نظر می‌رسد کم‌کم فضای کلاب‌هاوس هم داغ شده است. تاکنون نامزد‌های نزدیک به دولت و اصلاح‌طلبان بیشتر از همه در این شبکه حضور داشته‌اند. جهانگیری، لاریجانی و تاجزاده از جمله نامزد‌هایی بوده‌اند که در این شبکه حاضر شده‌اند. به غیر از آنها، اما محمود احمدی‌نژاد هم به این فضا پیوسته است. کسی که دوران ریاست‌جمهوری‌اش بیشترین سیاست فیلترینگ اجرا شد و حالا با یارانش سعی می‌کند از شبکه‌های اجتماعی حداکثر استفاده را داشته باشد. اما حضور او در کلاب‌هاوس با حاشیه‌های خاصی همراه بوده است. او برخلاف دیگر نامزد‌ها حاضر نشد که در یک برنامه زنده وارد گفتگو با مخاطبان شود و مصاحبه اقتصادی ضبط شده او از این طریق برای مخاطبان پخش شد و همین هم باعث شد تا مورد نقد جدی کاربران قرار بگیرد تا جایی که همزمان اتاق دیگری تشکیل شد که در عنوانش به طعنه آمده بود: «جای مردان سیاست بنشانیم نوار».