اقتصاد ۲۴ - اگر تا همین چند سال قبل دلیل عمده بروز خاموشی‌های گسترده در ماه‌های گرم سال ناترازی تولید و مصرف برق بود، اما حالا پدیده استخراج «رمزارزها» موجب تشدید بحران کمبود برق و خاموشی‌های ناشی از آن شده است.
همه ساله با شروع فصل گرما، مشکل تامین برق و دغدغه مردم و مسئولان برای جلوگیری از خاموشی‌ها خودنمایی می‌کند؛ بویژه آنکه در چند سال اخیر (بجز فروردین ۹۸) کاهش شدید بارش‌ها بنحوی که در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است، از توان تولید نیروگاه‌های برق آبی به شدت کاسته است.
کاهش شدید بارش‌ها، سال آبی خشکی را رقم زده که موجب کاهش حدود ۴۰ درصدی ورودی آب به مخازن سد‌ها شده است. کاهش قابل توجه ورودی آب به مخازن سد‌های کشور موجب کاهش ذخیره آب در سد‌های کشور شده بطوری که در زمان مشابه سال قبل ۸۰ درصد مخازن سد‌های کشور پر بود، اما درحال حاضر تنها ۵۰ درصد مخازن سد‌های کشور پر و نیمی دیگر خالی است. این مسئله هم تامین آب تابستانه را با مشکل مواجه می‌کند و هم موجب می‌شود تا در بخش تامین برق، نتوانیم از ظرفیت نیروگاه‌های برق آبی بصورت کامل بهره بگیریم.
چندی قبل مدیرعامل توانیر همزمان با روز جهانی ارتباطات و در نشست پیک تابستان ۱۴۰۰ از افزایش پیک بار شبکه سراسری به ۴۹ هزار و ۷۰۰ مگاوات تا ۲۶ اردیبهشت جاری خبر داد و گفت: این میزان مصرف نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۶ هزار مگاوات رشد داشته است.
محمدحسن متولی‌زاده کاهش ۳۵۰۰ مگاوات از توان تولید نیروگاه‌های برق آبی به جهت کاهش ذخیره آب سد‌ها را از دیگر مسائل شبکه در فصل گرما برشمرد و با اشاره به ضرورت تامین برق مطمئن و پایدار و تلاش جدی همکاران صنعت برق در بخش‌های فنی، بر لزوم پشتیبانی موثر روابط عمومی‌های صنعت برق از تلاش‌ها در این بخش و تمرکز بر موضوع پیک شبکه تاکید کرد.
وی بار مدیریت شده شبکه در سال گذشته را بیش از ۵۶۰۰ مگاوات عنوان کرد و افزود: امسال ۳۵۰۰ مگاوات به آن افزوده شده و باید حدود ۱۰ هزار مگاوات مدیریت بار در زمانی نسبتا طولانی اتفاق بیفتد که از حساسیت بالایی برخوردار است و کار بیشتری را می‌طلبد.
بیشتر بخوانید: قطع مکرر برق، ارتباطات را مختل کرده است
اما باوجود استدلالات گفته شده بازهم نمی‌توان بروز خاموشی‌های گسترده را صرفا به همین عوامل محدود کرد و باید دنبال عوامل دیگر نیز بود. بررسی اخبار و پیگیری‌ها نشان می‌دهد پدیده استخراج «رمزارزها» که از اواخر سال گذشته و همزمان با افت شدید بورس، بازار جدید و پربازدهی را به رخ سرمایه گذاران شکست خورده از بورس می‌کشید، بار اضافی به شبکه برق کشور تحمیل کرده است.
برای اثبات این مدعا می‌توان به گفته‌های مدیرعامل توانیر اشاره کرد که اخیرا از شناسایی چهار عامل اصلی بهم خوردن تراز تولید و مصرف برق در سال جاری خبر داده و گفته است در شرایط کنونی شاهد عدم تعادل حدود ۵ هزار مگاواتی در سطح کشور هستیم.
محمدحسن متولی زاده درباره دلیل بهم خوردن تراز تولید و مصرف برق گفت: خشکسالی و غیرممکن شدن استفاده از برخی نیروگاه‌های برق‌آبی، افزایش دما و بالا رفتن مصرف برق، ورود زودهنگام چاه‌های کشاورزی و در نهایت پدیده جدیدی به نام رمز ارزها، چهار دلیل اصلی افزایش شدید مصرف برق و بهم خوردن تراز تولید و مصرف بشمار می‌روند.
اتصال دستگاه‌های استخراج‌کننده رمزارز به برق و حل معادلات پیچیده ریاضی توسط آن‌ها که منجر به خلق رمزارز می‌شود چنان بار اضافی به شبکه تحمیل کرده است که حتی در زمستان پارسال هم شاهد قطعی برق برخلاف معمول بودیم.
از آن زمان تا کنون مسئولان با اجرای برنامه‌های پیک سایی، تعدیل روشنایی معابر و برخورد با استخراج کنندگان غیر مجاز رمزارزها و اقداماتی از این دست بازهم در جلوگیری از خاموشی‌ها موفق عمل نکرده‌اند.
مطالعات جدید نشان می‌دهند حدود ۴.۵ درصد از کل استخراج «بیت کوین» دنیا در ایران انجام می‌شود؛ بنابراین ایران می‌تواند صد‌ها میلیون دلار از ارز‌های مجازی درآمد داشته باشد.
شرکت الیپتیک براساس اطلاعات به دست آمده از استخراج کنندگان بیت کوین توسط مرکز آلترنیتیو فایننس تا آوریل ۲۰۲۰ (فروردین ۹۹) و همچنین ارقام منتشر شده توسط نیروگاه برق وابسته به وزارت نیروی ایران تخمین می‌زند حدود ۶۰۰ مگاوات برق در ایران توسط استخراج کنندگان بیت کوین مصرف شده است.
برق مورد استفاده استخراج کنندگان ارز مجازی در ایران برابر با سوختن سالانه ۱۰ میلیون بشکه نفت است یعنی حدود ۴ درصد از کل صادرات نفت ایران در ۲۰۲۰.
ازسوی دیگر بررسی‌ها از آمار صاحبان ارز‌های دیجیتال در ایران حاکی از عدد شگفت آور ۱۲ میلیون نفر است که ارزش مبادله روزانه رمزارزها در پایان اسفندماه ۹۹ بین پنج تا ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است.
نایب رئیس‌کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران در گزارش رمزارزها با بیان اینکه ارزش کل بازار رمزارزها در جهان تا ۸ می۲۰۲۱ (۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰) به دو هزار و ۴۶۰ بیلیون دلار رسیده و ارزش کل بازار بیت کوین طی همین مدت یک هزار و ۱۱۰ بیلیون دلار برآورد شده است، گفت: تعداد رمزارز‌های پذیرش و فهرست شده در صرافی‌های معروف دنیا تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۱ (۲۶ فروردین ۱۴۰۰) عدد چهار هزار و ۷۰۱ را نشان می‌دهد، درحالی که تعداد رمز ارزها در سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) تنها ۶۶ عدد بود.
فرزین فردیس با بیان اینکه بازیگران و ذینفعان یک سیستم مالی و پولی مردم، دولت و کسب‌وکار‌ها هستند، تصریح کرد: در بازار رمزارزها مردم مانند همیشه جلوتر از بقیه حرکت کردند و براساس پژوهش انجام شده بر پنج هزار و ۶۰۰ نفر از جمعیت ۱۸ تا ۶۵ ساله کشور، ۳۱ درصد از پرسش شوندگان ادعا کردند که درحال حاضر صاحب رمز ارز هستند و ۶ درصد نیز پیش از این از چنین دارایی برخوردار بوده اند، ۶۳ درصد هم اعلام کردند که هیچ گاه رمز ارز نداشته‌اند.
بنظر می‌رسد نبود برخورد‌های قاطع و پیشگیرانه در حوزه استخراج غیر مجاز رمزارزها کار را به آنجا رسانده که شاهد رشد قارچ گونه دستگاه‌های استخراج رمزارز در سطح کشور هستیم. نبود نظارت‌ها و کنترل دقیق جریان مصرف برق در همه بخش‌ها آنچنان دست افراد را برای استخراج رمزارز باز گذاشته است که حالا علاوه بر اینکه شاهد کشف مزارع رمزارز در انبار‌ها و سوله‌ها هستیم، تولید رمرزارز به داخل منازل هم کشیده شده و این امر برخورد با غیر مجاز‌ها را پیچیده‌تر می‌کند.
به گفته سخنگوی صنعت برق براساس بار‌های شناسایی شده و برآورد‌های صورت گرفته در مانور‌های برگزار شده، درحال حاضر بیش از ۲۰۰۰ مگاوات برق در مراکز غیرمجاز استخراج رمز ارز در کشور مصرف می‌شود که این مصارف غیرقانونی به دلیل اتصالات نادرست و افزایش نقطه‌ای مصرف برق باعث آسیب دیدگی و حتی سوختن تجهیزات شبکه شده که خاموشی‌هایی را به دنبال خواهد داشت.
اگرچه کارشناسان حوزه رمزارز هرگونه برخورد قهری و عجولانه را غیر منطقی می‌دانند و ادعا می‌کنند که استقبال گسترده مردم و مسئولان از ارز‌های دیجیتال را باید به فال نیک گرفت، اما استفاده برق یارانه‌ای برای استخراج رمزارز در کشور خشک ما درحال حاضر هدر دادن منابع است.
استدلال کارشناسان و برخی مسئولان در ترویج استخراج ارز‌های دیجیتال برای دورزدن تحریم‌ها و استفاده آن‌ها برای واردات کالا بجای پرداخت ارز‌های جهان روا در شرایط فعلی کار بیهوده‌ای است. ترویج استخراج رمزارز به بهانه اینکه از بازار جهانی آن عقب نیفتیم و ازسوی دیگر تحریم‌ها را هم دور بزنیم، تنها پاک کردن صورت مساله است.
در شرایط فعلی باید تحریم‌ها را از روش‌های اصولی و مذاکره رفع کرد و جریان ورود ارز به داخل را تسهیل کرد تا واردات و صادرات قوت بگیرد.
در این شرایط که نه زیرساخت مناسب برای استخراج رمزارز در کشور موجود است و نه شرایط اقلیمی چنین اجازه‌ای به ما می‌دهد بهتر آن است که از فعالیت هر گونه دستگاه استخراج‌کننده رمرزارز اعم از مجاز و غیر مجاز جلوگیری شود تا هم فشار به شبکه برق تعدیل شود و از هر گونه آسیب رسیدن به سرمایه‌های مردم در شرایط بی‌برنامگی و نبود مقررات تدوین شده در افت و خیز‌های ارزش ارز‌های دیجیتال جلوگیری شود و هم سرمایه‌های مردم در این بازار مانند بازار سرمایه دود نشود.
منبع: پرسش