اقتصاد۲۴- دومین مناظره انتخاباتی با محوریت فرهنگی-اجتماعی برگزار شد و همانطور که انتظار می‌رفت، مناظره به دور از هرگونه چالش، سوال جدی و گوی تخصصی و عقلایی بود تا جایی که به گفته رسانه‌ها مناظره‌ها بیشتر چیزی شبیه به مسابقه تلویزیونی بود تا مناظره‌های مربوط به انتخابات ریاست جمهوری.
روند مناظره‌های انتخاباتی از سال ۸۸ تاکنون وجود دارد و کاندیدا‌های تایید صلاحیت شده به صورت جمعی به مناظره می‌پردازند. در سال ۸۸ مناظره به صورت دونفره بود و هر دو کاندیدا در مقابل همدیگر قرار می‌گرفتند و ضمن ارائه برنامه به نقد عملکرد برنامه‌های یکدیگر نیز می‌پرداختند. پس از اتفاقات سال ۸۸ در مناظرات دونفره، این نوع مناظره‌های دونفره جای خود را به مناظرات جمعی داد.
این نوع مناظره نه تنها از سوی افکار عمومی و رسانه‌ها مورد انتقاد قرار گرفت بلکه در دومین مناظره صدای نامزدها را نیز درآورد و نامزدها خواستار تغییر شیوه برگزاری آن شدند. بخش زیادی از زمان مناظره صرف قرعه‌کشی برای تعیین ترتیب نشستن نامزدها، قرعه‌کشی برای پرسیدن سوال، قرعه‌کشی برای اینکه چه کسی در ابتدا صحبت کند و ... می‌شود. از هر نامزد یک سوال پرسیده می‌شود و خبری از تضاد و تقابل افکار و نظرات برای قضاوت رای دهندگان نیست.
علاوه بر آن، مدت زمانی که در اختیار کاندیدا‌ها برای ارائه نظرات، قرار می‌گیرد نیز بسیار کوتاه است. هر نامزد در مدت زمان‌های سه و چهار دقیقه، امکان صحبت و مناظره و نقد نظرات رقیب را دارد. در این مناظره‌ها گویی خود کاندیدا‌ها نیز سطح سوالات را می‌دانند که هیچ یک قائل به پاسخگویی به آن‌ها نیستند و به جای نقد برنامه‌های یکدیگر یا پاسخ به سوال مجری، متنی که از قبل روی کاغذ آماده کرده بودند را می‌خواندند.
بیشتر بخوانید: نارضایتی مخاطبان از مناظره دوم
مهدی فرقانی کارشناس علوم ارتباطات درباره مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری می‌گوید: سطح هر دو مناظرهای که تاکنون برگزار شد، بسیار پایین بود و در واقع کاندیدا‌ها همان حرف‌هایی را زدند که مردم در کوچه و خیابان مطرح می‌کنند. هیچ ایده خاص و نویی در این مناظره‌ها مطرح نشد و نامزدها بیشتر به کلی‌گویی و بیان مسئله و متهم‌کردن مسئولان گذشته، پرداختند. گوش مردم از این حرف‌ها پُر است و این مناظره‌ها توان چندانی در جذب و تصمیم‌گیری مردم برای رای دادن نداشت.
فرقانی با انتقاد از نحوه برگزاری مناظره‌ها گفت: واقعیت این است که شیوه‌های متفاوتی از مناظره در سراسر دنیا وجود دارد. ولی این شیوه مناظرهای که ما برگزار می‌کنیم بیشتر شبیه به مسابقات تلویزیونی است تا مناظره! در یک مناظره بهتر است که کاندیدا‌ها در ابتدا به صورت دو به دو باشند و یک گفت‌وگوی دوطرفه شکل بگیرد و کاندیدا‌ها بدون توهین و هتک حرمت بحث استدلالی داشته باشند و بعد در یکی دو جلسه مناظره جمعی داشته باشند؛ نه اینکه به هر نفر سه دقیقه زمان بدهند و بعد هم سریع بگویند زمان شما تمام شده است! در این شرایط نه برنامه‌ای ارائه می‌شود و نه محتوایی به مخاطب ارائه می‌شود.
مردم با مناظره‌ها اقناع نمی‌شوند
او ادامه داد: هنوز نمی‌دانم چرا مناظره دو نفره را حذف کرده‌اند و باید از مسئولان پرسید که چرا این شکل از مناظره را حذف کردند، زیرا نوع فعلی مناظره‌ها اصلا مطلوب نیست. اگر کاندیدا‌ها واقعا حرف و برنامه‌ای داشته باشند هم در این فرصت‌های ۳ و ۴ دقیقه‌ای نمی‌توانند به آن بپردازند و نمی‌توانند مخاطب را اقناع کنند؛ این مناظرات هیچ جذابیت بصری و محتوایی برای بینندگان به همراه ندارد. متاسفانه در این مناظره‌ها بیشتر به فرم توجه دارند تا محتوا! نمی‌گویم فرم اهمیتی ندارد، اما اصل نیست و نباید بخش اعظم مناظره را به فرم‌ها اختصاص داد. قرعه‌کشی برای نشستن روی صندلی‌ها، قرعه‌کشی برای سوالات، قرعه‌کشی برای سوال نفر اول و ... توجه به فرم است و فقط اتلاف وقت است.
فرقانی گفت: نقش مجری در این نوع مناظره‌ها نیز بسیار خنثی است و کاندیدا‌ها عملا به سوالاتی که از سوی مجری پرسیده می‌شود نه اهمیت می‌دادند و نه پاسخی، موضوعی که نشان می‌دهد نامزدها عملا برنامه‌ای برای ارائه به مردم ندارند. مجری باید بتواند در صورت لزوم وارد جریان گفتگو شود و در مواقعی که نیاز است سوال بپرسد و گوینده را به اصل سوال ارجاع دهد. مجری در این نوع مناظره نقش حاشیه‌ای دارد، هرچند که معتقد هستم نقش مجری در مناظره نباید در متن مناظره و گفتگو باشد و مداخله بیش از حد داشته باشد، اما باید بتواند مناظره را هدایت کند و توانایی پرسیدن سوالات چالشی را داشته باشد. مجری باید بتواند در زمینه‌های مختلف و مرتبط با بحثی که در جریان است، سوال بپرسد نه اینکه فقط سوال از پیش تعیین شده را بخواند، در این شرایط حتی ممکن است مجری به طرفداری متهم شود، اما باید این مورد هم از قبل شفاف شود و به مردم اطلاع داده شود که مجری می‌تواند سوال بپرسد. مجری باید نماینده افکار عمومی باشد.
سطح مناظره‌ها انتخابات ریاست جمهوری تنزل پیدا کرده است
این استاد دانشگاه ادامه داد: مجری باید اداره کننده و طراح سوالات چالشی باشد، اکنون ما هیچ چالشی در مناظرات نمی‌بینیم و فقط شاهد این هستیم که نامزدها موضوعاتی را از روی کاغذ یا جملاتی را که از قبل حفظ کرده‌اند مطرح می‌کنند. مناظره هرچقدر که فی‌البداهه‌تر باشد، هم جذاب‌تر خواهد بود و هم مردم راحت‌تر می‌توانند تصمیم‌گیری کنند.
فرقانی با بیان اینکه در بسیاری از کشور‌ها ممکن است مناظره به این شکل و مفهوم وجود نداشته باشد، گفت: مهمترین مناظرهای که اخیرا دیدیم، مناظره انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا بود. درست است که مناظرهای آمریکا هم اصلا الگوی مناسبی برای برگزاری مناظره در ایران نیست و در آن تهمت زیاد بود، اما به وضوح می‌دیدیم که چقدر این مناظره‌ها چالشی بود. اما معتقدم سطح مناظره‌ها در آمریکا نیز تنزل پیدا کرده است.
فرهنگ مناظره در جامعه رواج پیدا کند
این استاد علوم ارتباطات با بیان اینکه فرهنگ مناظره باید در جامعه آموزش داده شود و رواج پیدا کند، گفت: مردم وقتی می‌بینند کاندیدا‌های انتخابات ریاست جمهوری با چنین ادبیات و لحنی به یکدیگر توهین می‌کنند و به شکل خشنی با همدیگر صحبت می‌کنند، متعجب می‌شوند و این شیوه ناخودآگاه در فرهنگ سیاسی مردم هم نفوذ می‌کند. برخی می‌گویند مناظره‌ها مانند مناظرات آمریکا است که کاندیدا‌ها می‌توانند هرچه می‌خواهند بگویند. اما باید بگویم که هر موضوعی را باید با فرهنگ عمومی، سیاسی و تاریخی آن جامعه سنجید. نمی‌شود که الگوی مناظره‌های آمریکا را عینا در اینجا پیاده کرد. باید درس گرفت و از الگو‌های موجود استفاده کرد و آن‌ها را توسعه داد. تفاوت در این است که قانون اساسی آمریکا و متمم‌های آن آزادی برای همه تضمین شده است و فقط برای چند فرد خاص نیست.
فرقانی یادآور شد: مناظره‌ها باید در سطوح مختلف و حتی در میان مقام‌های ارشد نیز برگزار شود و اینگونه نباشد که فقط هر ۴ سال یک بار برای مدت کوتاهی مناظره برگزار کنیم. گفتگو باید در فرهنگ عمومی جامعه جا پیدا کند تا شاهد گفتگوی آزاد و عقلایی و انتقادی و به دور از توهین و تهمت باشیم.
وی افزود: باید امکان تمرین گفتگو را از سنین پایین و مهد‌های کودک فراهم کنیم و آزادی لازم در جهت برگزاری هرچه بهتر مناظره‌ها تضمین و تامین شود. بچه‌ها از سنین پایین وقتی سوالی را دوبار از معلم می‌پرسند با واکنش معلم روبه‌رو می‌شوند، همین امر در خانواده و بعد در دانشگاه نیز وجود دارد و باعث شده تا فرزندان ما اساسا پرسش‌گری و اعتراض و پاسخگویی را بلد نباشند.
منبع: رویداد24