اقتصاد۲۴- در حالی که ذهنیت اغلب ما از مناطق آزاد مربوط به تمرکز فعالیت‌های صنعتی و تجاری است، سازمان منطقه آزاد اروند برای تبدیل شدن این منطقه به یک قطب دانشگاهی در منطقه و تلاش برای جذب دانشجوی خارجی است.
به گفته سرپرست سازمان منطقه آزاد اروند، به جز بحث تجاری و صنعتی که در رابطه با این منطقه لحاظ شده، افق جدید «منطقه آزاد علمی و دانشگاهی» نیز تعریف شده است.
گفت‌وگوی حسین گروسی، سرپرست سازمان منطقه آزاد اروند را با ایرناپلاس می‌خوانید.
* در طول دولت روحانی چه کار‌هایی برای توسعه منطقه آزاد اروند انجام شده است؟
منطقه آزاد اروند چند موقعیت ویژه دارد؛ به‌طوری که هم می‌تواند هاب (قطب) لجستیک باشد و هم قطب تجارت و صادرات مجدد. می‌توانیم با استفاده از همجواری با دو کشور عراق و کویت، رابطه ارگانیک مناسبی را برقرار کنیم و اروند باراندازی برای صادرات دوباره شود.
بیشتر بخوانید: طرح اقدام ملی در منطقه آزاد اروند
کمتر منطقه آزادی است که هر سه موقعیت دسترسی به‌صورت هوایی، جاده‌ای و راه‌آهن را داشته باشد.
به تازگی دولت‌های ایران و عراق مصوب کردند راه‌آهن شلمچه_بصره ساخته شود. این خط راه‌آهن می‌تواند راه ریلی را به بصره و از آنجا به سوریه و مدیترانه برقرار کند. همچنین دسترسی به راه آبی برای اروند وجود دارد. این موقعیت از نظر ترانزیتی شرایطی استثنایی را برای منطقه آزاد اروند فراهم می‌کند.
اروند در طول هشت سال گذشته دچار فراز و نشیب‌هایی شد. با ممنوعیت ثبت سفارش و عدم ورود کالا، رکودی پیدا شد، اما اکنون برخی زیرساخت‌ها در این منطقه مهیا شده است. از جمله اینکه مرز شلمچه می‌تواند ارتباط مشترکی را برای کسانی ایجاد کند که مایل به برقراری رابطه تجاری، سفر‌های زیارتی یا گردشگری سلامت هستند. همچنین اروند در حوزه گردشگری سلامت موقعیت مناسبی دارد و زیرساخت‌های این کار نیز فراهم شده است.
*یعنی بیمارستان خاصی در منطقه آزاد اروند ساخته شده است؟
بله، بخش خصوصی و دولتی بیمارستان‌های مناسبی را در این منطقه ایجاد کرده‌اند. البته نیاز نیست که حتماً بیمارستان در آن منطقه باشد. گردشگر می‌تواند از طریق این منطقه به نقاط مختلف کشور سفر کند و کار پزشکی و درمانی خود را پی بگیرد. در حقیقت اروند می‌تواند یک نقطه اتصال باشد.
الگوی مناطق آزاد و مدل توسعه آن‌ها از پیرامون به مرکز است. این در رابطه با همه مناطق آزاد صدق می‌کند. این مناطق در مرز‌ها واقع شده‌اند و متکی به یک مدل اقتصادی هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ما معمولاً به مراکز استان‌ها و تهران رسیدگی کرده‌ایم. با این حال مدل توسعه‌ای که در مناطق آزاد وجود دارد، می‌تواند زمینه مهاجرت معکوس را فراهم کند.
*عراق در سال‌های گذشته به یکی از شرکای تجاری اصلی ما تبدیل شده است. سند یا برنامه مدونی برای ارتباط با عراق داریم که نقش منطقه آزاد اروند نیز در آن دیده شده باشد؟
در سند توسعه ۲۵ ساله که با چین به امضا رسید، یکی از نقاطی که در نظر قرار گرفت، منطقه آزاد اروند بود. در آن سند در نظر گرفته شده که بتوانیم منطقه آزاد مشترکی را ایجاد کنیم و همچنین در خصوص اتصال راه‌های ریلی به خطوط بین‌الملل همکاری‌هایی انجام دهیم.
ایران با اینکه سابقه‌ای قدیمی در جاده ابریشم دارد، اما تا پیش از انعقاد سند تفاهم، از این مسیر کنار گذاشته شده بود. در نتیجه این سند می‌تواند فرصت مناسبی را فراهم کند.
انتظار این است که در رابطه با عراق فراتر از میزان کنونی عمل کنیم. کل حجم تجارت خارجی ما با اروپا ۵۰۰ میلیون دلار بوده، در حالی که در طول سال‌های گذشته با عراق بیش از ۹ میلیارد دلار مراوده داشته‌ایم و هر سال به‌طور متوسط یک میلیارد دلار حجم تجارت خارجی منطقه آزاد اروند با کشور عراق بوده است. این عدد می‌تواند تا ۲۰ میلیارد دلار نیز افزایش یابد. ما در این حوزه نیاز به سند جامعی داریم که همه موارد در رابطه با همکاری دو کشور در نظر گرفته شده باشد.
به‌تازگی با دانشگاه علوم پزشکی توافق کرده‌ایم و در منطقه آزاد اروند دانشکده علوم پزشکی به دانشگاه ارتقا پیدا کرد. این دانشگاه می‌تواند دانشجویان جنوب عراق را جذب کند. این موضوع همچنین می‌تواند یک مراوده علمی، اقتصادی و فرهنگی باشد.
ما با توجه به اینکه در آنجا دانشگاه صنعت نفت و دانشگاه علوم و فنون دریایی را داریم، می‌توانیم یک دانشگاه جامع ایجاد کرده و به زبان عربی و انگلیسی دانشجویان را آموزش دهیم. این موضوع علاوه بر ایجاد یک رابطه مستحکم علمی و دانشگاهی، می‌تواند یک بعد اقتصادی نیز داشته باشد.
میلیارد‌ها دلار پول از کشور ایران خارج می‌شود و دانشجویان برای تحصیل به کشور‌هایی مانند هند، گرجستان و تاجیکستان می‌روند. به جز بحث تجاری و صنعتی که در رابطه با منطقه آزاد اروند لحاظ شده، ما یک افق جدید را نیز تعریف کرده‌ایم و آن منطقه آزاد علمی و دانشگاهی است.
این موضوع می‌تواند مورد توجه دانشجویان استان‌های جنوبی عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس قرار گیرد. جالب است بدانید که از استان ۴ میلیون نفری بصره تا منطقه آزاد اروند تنها ۴۰ دقیقه فاصله است. یعنی دانشجویان عراقی حتی نیازی به اسکان هم ندارند و می‌توانند بین منطقه آزاد اروند و بصره تردد کنند.
امیدوارم ایجاد مناطق آزاد علمی در نظر قرار گیرد. از نظر آمایش علمی، کشور را به ۱۰ منطقه تقسیم کرده‌اند تا کار‌های موازی انجام نشود. پیشنهادم این است یک منطقه دیگر به این ۱۰ منطقه علمی اضافه شود و همه مناطق آزاد کلاً یک منطقه در نظر گرفته شوند. مناطق آزاد می‌توانند در حوزه مناطق آزاد علمی_دانشگاهی و شهرک‌های دانش‌بنیان با کشورهای اطراف رقابت کنند.
* وضعیت تراز تجاری منطقه آزاد اروند چگونه است؟
تراز تجاری یک سال گذشته منطقه آزاد اروند مثبت بوده است. این منطقه در طول ۹ سال گذشته بیش از ۹ میلیارد دلار مراوده تجاری داشته و جالب است بدانید که بیشتر آن صادرات بوده. جالب است با اینکه برخی می‌گویند مناطق آزاد محل واردات شده، ما شاید یک‌دهم صادرات خود نیز واردات نداشته‌ایم.
برای افزایش حجم تجارت با عراق لازم است بین وزارتخانه‌های امور خارجه و صمت و دستگاه‌های زیرمجموعه آن‌ها هماهنگی ایجاد شود. باید ماده ۶۵ احکام دائمی به‌طور دقیق اجرایی شود و بتوانیم تصمیم‌گیری‌های درست و سریع داشته باشیم. اینکه با یک مصوبه جلوی ثبت سفارش را بگیرند، به مراودات اقتصادی ما لطمه می‌زند.
*منطقه آزاد اروند در افق ۱۴۰۴ چه جایگاهی دارد و مهم‌ترین برنامه‌هایی که تا آن زمان در دست اجرا دارید، چیست؟
ما بحث توسعه فولاد را در منطقه داریم و فولاد جهان‌آرا با ظرفیت یک و نیم میلیون تن آغاز به کار خواهد کرد. همچنین بیش از ۱۰۰۰ مگاوات تولید برق را در منطقه آزاد اروند هدف‌گذاری کرده‌ایم.
همچنین منطقه آزاد علمی ـ دانشگاهی را در نظر داریم که به آن اشاره کردم. اهمیت این پروژه از طرح‌های صنعتی و تجاری ما کمتر نیست. این موضوعی است که کمتر به آن توجه کرده‌ایم. اکنون کشورهای اطراف ما دانشگاه‌های بین‌المللی دارند که به اسم دهکده دانش در حال جذب دانشجو هستند. بهترین مسیر برای توسعه صنعت و فرهنگ، توسعه دانشگاه‌هاست.