اقتصاد ۲۴- مرغداران، خودروسازان، تولیدکنندگان فراورده‌های لبنی و چندین گروه دیگر در یکی، دو سال گذشته فرمولی تکراری را برای افزایش قیمت محصولات خود پیش گرفتند و به نظر می‌آید حالا تولیدکنندگان برق هم دل به همین راه بسته‌اند؛ توقف یا کاهش شدید عرضه و بعد هم اعلام نارضایتی از قیمت و در نهایت گرفتن امتیاز از دولت یا مردم. ایرانیان در روز‌های گذشته و در اوج گرمای تیرماه، چنان با خاموشی و بی‌برقی روبه‌رو شدند که فضای شبکه‌ها اجتماعی را عصبیت و خشم از این شرایط پر کرده و حتی کار به اعتراض خیابانی هم کشیده شده است. پس از این خاموشی‌های کم‌سابقه و مداوم، حالا بحث کارشناسان نزدیک به شرکت‌های تولیدکننده برق و بعضی اقتصاددان‌های راست‌گرای نزدیک به دولت به یک موضوع ختم می‌شود و آن نیز ادعای «بسیار پایین‌بودن قیمت برق در ایران و ضرورت افزایش قیمت برای کاهش مصرف و پیشرفت این صنعت» است. این گروه‌های برای اثبات ادعای خود به مقایسه قیمت برق در ایران با دیگر کشور‌ها و همچنین سرانه مصرف هم می‌پردازند تا به نتیجه مورد علاقه خود برسند و این در حالی است که این دیدگاه مخالفانی جدی هم دارد. منتقدان می‌گویند در شرایط تحریم، پایین‌بودن دستمزد و همچنین نبود کالا‌های کم‌مصرف با قیمت مناسب و ده‌ها عامل دیگر، مقایسه ایران با دیگر کشور‌ها نادرست است و معتقدند این جمع‌بندی می‌تواند مسائلی را مانند شرایط پس از افزایش قیمت بنزین ایجاد کند.
وزیر نیرو؛ از عذرخواهی تا ادعای کاهش خاموشی
موج عذرخواهی درباره وضعیت این روز‌های برق اگرچه ادامه دارد، اما به نظر نمی‌آید چندان کمکی به رفاه و حتی آرامش روانی مردم داشته باشد. پس از آنکه دو روز پیش رئیس‌جمهوری ایران اعلام کرده بود حق با مردم استو از مردم عذرخواهی کرده بود، دیروز هم وزیر نیرو از مردم عذرخواهی کرد و گفت: خاموشی‌های برق کشور به کمتر از نصف رسیده است. «رضا اردکانیان» ظهر دیروز در گفت‌وگویی درخصوص آخرین وضعیت شبکه برق کشور گفت: باید صمیمانه از تک‌تک هم‌وطنانم که در روز‌های اخیر بر اثر خاموشی‌ها دچار زحمت، مضیقه و مشکلاتی شدند، عذرخواهی کنم. او افزود: آنچه حق مسلم مردم ماست، این است که از این وضعیت راضی نباشند و گله‌مند باشند و وظیفه ماست که همه تلاش‌مان را انجام دهیم تا این مشکل که ناشی از شرایط متعددی است، هرچه زودتر رفع شود. اردکانیان با بیان اینکه تصمیم‌های گرفته‌شده و نتایج آن توسط ستاد برق کشور اطلاع‌رسانی خواهد شد، توضیح داد: امسال به دلایل مختلفی با افزایش مصرف قابل ملاحظه برق نسبت به سال‌های قبلی مواجه بودیم؛ مثلا در مدت مشابه سال‌های ۹۸، ۹۹ و حتی سال‌های گذشته، رشد تقاضا و مصرف انرژی حدود یک تا سه درصد بود، اما امسال با عدد بسیار بزرگ‌تر و چند برابر آن مواجه هستیم. اردکانیان گفت: افزایش دما و گرمای زودرس نه‌تن‌ها در ایران بلکه در نقاط مختلف دنیا مشکلات حادی را ایجاد کرده است. او ادامه داد: خشک‌سالی باعث شده امسال از حیث برق، دسترسی ما به ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی محدود شود. ابتدا از این نظر حدود ۴۰ درصد کاهش داشتیم و الان با توجه به استفاده‌هایی که از آب کردیم، به لحاظ اینکه نیاز‌های شرب و پایین‌دستی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، دیگر بیش از آن خیلی مجاز نیستیم و الان این دسترسی به حدود ۲۵ درصد رسیده است. وزیر نیرو با اشاره به استفاده‌های غیرمجاز از رمزارز‌ها و تأثیر آن در افزایش مصرف برق افزود: برخی استفاده‌های غیرمجاز از انرژی برق تحت عنوان تولید رمزارز‌ها صورت می‌گیرد که اخیرا همکاری خوبی بین دستگاه‌های نظارتی، قضائی، نیروی انتظامی و وزارت ارتباطات و نیرو برقرار است تا کسانی که در این شرایط سخت، ملاحظه هم‌وطنانشان را نمی‌کنند، شناسایی کنیم. او ادامه داد: این افراد حتی ملاحظه خود را هم نمی‌کنند؛ چون وقتی بار شبکه برق زیاد باشد، رله‌های اضطراری بعضا به صورت خودکار نسبت به قطع برق اقدام کرده تا شبکه دچار فروپاشی سراسری نشود، مثل اتفاقاتی که در همسایگی ما و بعضی کشور‌های بزرگ دنیا هرازچندی رخ داده و ما خوشبختانه ۱۸ سال است از این آسیب به برکت توانمندی‌های صنعت برق در امان هستیم. اردکانیان افزود: روز‌های اخیر عمدتا به لحاظ اینکه سهم نیروگاه‌های برق‌آبی را کمتر داشتیم، ناچار به خاموشی در بخش خانگی و تجاری شدیم. او با بیان اینکه همکاری‌های خوبی در دو روز گذشته با پشتیبانی دولت با صنایع بزرگ انجام دادیم، گفت: هماهنگی لازم صورت گرفت تا صنایع بتوانند تعمیرات و تعطیلات سالانه را در دو، سه هفته گرم و پرفشار جاری قرار دهند. از این حیث از شب گذشته (سه‌شنبه‌شب) تاکنون شاهد کاهش بار صنایع هستیم و خاموشی‌ها تقریبا به نصف و کمتر از نصف رسیده است.
بیشتر بخوانید: پشت پرده قطعی‌های اخیر زمینه سازی برای افزایش قیمت برق است؟
چقدر از برق ایران صادر می‌شود؟
همین دیروز سخنگوی صنعت برق هم توضیحاتی درباره شرایط کنونی وضعیت برق ارائه کرد و مدعی شد خاموشی‌ها به یک نوبت کاهش خواهد یافت. «مصطفی رجبی‌مشهدی» به یکی از مباحث حاشیه‌ساز این‌روز‌ها یعنی میزان واردات و صادرات برق هم اشاره کرد و از افزایش واردات برق به کشور تا ۶۵۰ مگاوات خبر داد: «در حال حاضر برق از ترکمنستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به کشور وارد می‌شود». او درباره آخرین وضعیت صادرات برق هم توضیحات متفاوتی ارائه داد و گفت: «در حال حاضر میزان صادرات برق صفر است و تنها حدود ۵۰ مگاوات به افغانستان صادر می‌کنیم». او دو روز پیش هم اعلام کرد در حال حاضر نیروگاه‌های کشور توان تولید ۵۴ هزار مگاوات برق را دارند، درحالی‌که نیاز مصرف رکورد بسیار سنگین و بزرگی را ثبت کرد و به ۶۶هزار‌و ۲۵۰ مگاوات رسید که نسبت به اوج بار سال گذشته حدود هشت هزار مگاوات و نسبت به روز مشابه سال گذشته ۱۰ هزار مگاوات بیشتر است. به گفته سخنگوی صنعت برق با وجود کمک‌های صنایع، کشاورزان و همه مشترکان در برنامه‌های مدیریت بار، تولید نیروگاه‌ها به دلیل کاهش منابع آبی، پاسخ‌گوی نیاز مصرف نیست و مجبور به اعمال خاموشی برنامه‌ریزی‌شده در بخش خانگی هستیم. رجبی‌مشهدی دیروز و در جمع خبرنگاران هم دراین‌باره گفت: بر اساس تصمیماتی که از سه‌شنبه اتخاذ شد، مقرر شد صنایع انرژی‌بر به‌خصوص فولاد و سیمان و نیز سایر صنایع، تعمیرات دوره‌ای و تعطیلات خود را به این ایام که با محدودیت جدی در تأمین برق روبه‌رو هستیم، منتقل کنند. او ادامه داد: با تمهیداتی که اتخاذ شده، از میزان خاموشی‌ها کاسته خواهد شد و تلاش بر این است با تداوم اقدامات حداکثر یک نوبت خاموشی در بخش خانگی اعمال شود. سخنگوی صنعت برق گفت: اگر مردم هم به‌خصوص در زمان اوج مصرف یعنی ساعات ۱۲ تا ۱۸ و ۲۰ تا ۲۲ مصرف خود را به حداقل برسانند، می‌توان امید داشت خاموشی‌ها کمتر یا برطرف شود. رجبی مشهدی افزود: در روز‌های آینده با تداوم دمای بالای هوا نیاز به استفاده از وسایل سرمایشی به‌خصوص در مناطق گرم بیشتر می‌شود. او ادامه داد: بر این اساس همکاری بیشتر مردم می‌تواند کمک کند تا از این شرایط عبور کنیم. سخنگوی صنعت برق گفت: تنظیم دمای کولر‌های گازی روی ۲۵ درجه، ۲۰ درصد صرفه‌جویی به همراه دارد. رجبی‌مشهدی با بیان اینکه برق مصرفی کل کولر‌ها پنج هزار مگاوات است، اظهار کرد: اگر در کولر‌های آبی از دور کُند استفاده شود و نیز سایه‌بان روی کولر قرار گیرد، تا دو هزار مگاوات صرفه‌جویی خواهد شد. او ادامه داد: استفاده‌نکردن از وسایل پرمصرف برقی در ساعات اوج بار و نیز خاموش‌کردن حتی یک لامپ صرفه‌جویی حدود هزار مگاوات به همراه دارد. سخنگوی صنعت برق درباره اجرای جداول خاموشی هم گفت: اگر حادثه خاصی پیش نیاید همان جداول برنامه‌ریزی‌شده خاموشی‌ها اعمال خواهد شد. رجبی‌مشهدی افزود: امید است با اقدامات صورت‌گرفته و همراهی مردم در یک تا دو روز آینده وضعیت بهتر شده و تداوم یابد.
تمام این توضیحات مسئولان در حالی است که از سوی برخی کارشناسان زمزمه ضرورت افزایش قیمت برق هم در این روز‌ها مطرح می‌شود و این در حالی است که زنجیره‌ای از عوامل مانند تشدید تحریم‌ها و بی‌پولی سرمایه‌گذاران حوزه نیروگاهی موجب شده سرمایه‌گذاری در حوزه برق از ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۵ به ۶۳۰ میلیون دلار در سال گذشته برسد. دراین‌باره منتقدان افزایش قیمت برق می‌گویند که مدافعان افزایش، به شرایط تحریم، میزان دستمزد و توان خرید مردم چندان توجهی ندارند و موضوع را یک‌بعدی می‌بینند. باید منتظر ماند و دید در نهایت سرنوشت این خاموشی‌ها چه خواهد شد.