اقتصاد ۲۴- در حالی که مقامات کردستان عراق در اردیبهشت ماه قاچاق واکسن فایزر به ایران را تکذیب کرده بودند، ظاهرا بازار سیاه دارو در کشور پر از واکسن‌هایی است که با سو استفاده از سیاست ممنوعیت ورود واکسن‌های آمریکایی، به صورت غیر قانونی از کردستان به کشور راه پیدا کرده و مشتریان خودشان را دارد.
اولین بار در اردیبهشت ماه ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی ایران دست به دست شد که از ورود فایزر به کشور خبر می‌داد. در پی انتشار این ویدئو‌ها وزارت بهداشت کردستان عراق ۲۴ آوریل شایعه قاچاق واکسن به ایران را رد کر و اعلام کرد دولت عراق و کردستان بر روی صحت این ویدئو تحقیقات خواهند کرد. آن زمان کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو احتمال قاچاق واکسن را رد نکرد و به نظر می‌رسد تحلیل او در نحوه خبررسانی از مقامات کردستان عراق دقیق‌تر بوده است.
گزارش‌هایی به دست رسیده که نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی واکسن فایزر از کردستان عراق به کشور قاچاق شده و سوداگران به ازای دو دوز واکسن فایزر ۲۵ میلیون تومان از مردم دریافت می‌کنند.
توضیح یک فروشنده واکسن فایزر در ایران
رکوردی از توضیحات فروشنده‌های واکسن فایزر در تهران درباره نحوه ورود و تزریق واکسن بدست آمده است. افرادی که مسئولیت فروش این واکسن‌ها را بر عهده دارند خودشان را واردکننده با سابقه دارو معرفی می‌کنند. یکی از این فروشندگان فایزر قاچاق در توضیح نحوه عمل خود میگوید: «نگرانی شما (کسی که قصد دریافت فایزر دارد) درست است. در بازار ایران همیشه همه چیز پیدا می‌شود؛ از تقلبی تقلبی تا اصل اصل. پیدا کردن و وارد کردن این واکسن‌ها کار سختی نیست و هر کشور عربی در اطراف ایران این واکسن‌ها را دارد و ایران می‌تواند وارد کند.»
این فروشنده فایزر درباره چالش‌های مربوط به زنجیره سرد و کارت واکسن میگوید: ما سرمایش واکسن را صددرصد رعایت کردیم. کارت واکسن هم باید با بارکد فایزر صادر شود.
این فرد خود که را وارد کننده دارو‌های تک نسخه‌ای و خاص نظیر دارو‌های سرطانی با سابقه ده ساله معرفی کرده و میگوید تجهیزات واردات دارو در زنجیره سرد با یخچال‌های منفی ۴۰ درجه موجود است و واردات واکسن فایزر هم با همان روش سابق انجام می‌شود و فقط «مجوز گرفته‌اند» که واکسن فایزر را هم «به نحوی وارد کنند»
توضیحات این فرد در مورد زنجیره سرد انتقال فایزر جالب توجه است. او میگوید «امکانات زنجیره سرد ده سال است که برای سایر دارو‌ها وجود داشته است.» با اینحال تصویری که از نحوه واردات واکسن به مشتریان خود عرضه کرده تصویر عجیبی است. فروشنده فایزر ۲۵ میلیونی تصویری برای مشتریان خود فرستاده که فایزر‌ها درون ظروف یخچالی و در میان یخ خشک‌هایی که در یک کلمن ریخته جاسازی شده‌اند.
بیشتر بخوانید: ۲۵ میلیون تومان بدهید فایزر بزنید! +اسناد
نحوه نگهداری واکسن‌های فایزر در ایران
فروشنده فایزر در تهران برای ایجاد اعتماد تصویر کارت واکسنی که با تاییدیه وزارت بهداشت کردستان عراق صادر شده را برای مشتریان ارسال کرده است. بر روی این کارت واکسن برچسب فایزر دیده می‌شود و جای نام و نام خانوادگی دریافت کننده واکسن، تاریخ تولد، شماره پرونده پزشکی، «محل تزریق واکسن» و تاریخ خالی است. پشت کارت هم برچسبی وجود دارد که گویا همان بارکد واکسن تزریق شده است.
کارت واکسنی که مدعیان تزریق واکسن فایزر در ایران به دریافت کنندگان ارائه می‌کنند
فروشنده واکسن همچنین درباره نگرانی مشتری بابت دوز دوم واکسن میگوید تا الان ۴ هزار دوز واکسن فایزر تزریق کرده و برای دوز دوم هم مقدار کافی دارد. او میگوید: تزریق دوز دوم پارت پنجم واکسن‌های فایزر را از هفته پیش آغاز کرده‌اند و روزی ۱۲۰ دوز تزریق می‌کنند. به گفته این فروشنده واکسن، بیش از ۳۷۰۰ فایزر تزریق کرده‌اند و ۶ هزار واکسن هم موجود است.
فردی که واکسن فایزر تزریق کرده: فقط می‌خواستیم واکسن رسمی جهان را بزنیم
دو تن از افرادی که واکسن فایزر را در تهران دریافت کرده، بدون نام گفتگو کرده‌اند. یکی از آن‌ها در توضیح دلیل اعتماد کردن به این افراد گفته اصل بودن یا نبودن واکسن برای او اهمیتی ندشته و فقط داشتن کارت واکسن از یکی از چهار واکسن مورد تایید کانادا برای او مهم بوده است.
به گفته این فرد، دولت کانادا تنها واکسن‌های فایزر، مدرنا، جانسون و آسترازنکا را به رسمیت می‌شناسد و برای ورود به این کشور به کارت واکسن یکی از این چهار برند نیاز داشته است.
این شهروند تهرانی درباره توضیحات فروشنده درخصوص زنجیره سرد انتقال واکسن به کشور به گفته که ورود واکسن‌ها با یخ خشک بوده است.
به گفته این فرد، فروشندگان فایزر به افراد دریافت کننده واکسن توصیه کرده‌اند که برای اطمینان از اصل بودن آن، ۲۰ روز بعد از دریافت دوز دوم تست آنتی بادی بدهند و از مقاوم شدن سیستم ایمنی‌شان در برابر کرونا مطمئن شوند.
بر اساس گفته‌های متقاضیان دریافت فایزر در تهران، فروشندگان هزینه هر دوز را زمان تزریق آن دریافت می‌کنند و این یعنی دوز اول ۱۲.۵ میلیون و دوز دوم مابقی آن پرداخت می‌شود.
یکی دیگر از کسانی که واکسن فایزر را در تهران دریافت کرده گفته که توضیحات فروشنده قانع کننده بوده و اینکه بازار سیاه دارو در ایران همواره قابل اعتماد بوده و بسیاری از مبتلایان به بیماری‌های خاص به طور روتین ناچارند داروهایشان را از این بازار‌ها تهیه کنند.
چرا نباید به قاچاقچیان واکسن کرونا در ایران اعتماد کرد؟
اعتماد به قاچاقچیان دارو و بازار سیاه یکی از چالش‌های همیشگی مردم در کشور است. واکسن کرونا هم از این قاعده مستثنا نیست. به لحاظ شکلی دو عامل در فایزر‌های ممنوعه‌ای که در ایران تزریق می‌شوند نگران کننده است. یکی نحوه نگهداری آن‌ها درون کلمن و یخ خشک و دیگری کارت واکسنی که برای دریاقت کنندگان فایزر صادر می‌کنند.
در مورد کارت واکسن خوب است که یک نمونه کارتی که در اربیل عراق برای متقاضیان واکسن فایزر صادر می‌شود را با کارت‌هایی که در بازار سیاه صادر شده مقایسه کنیم.
در نمونه‌ای که در اربیل صادر شده نام بیمارستان و مرکز بهداشتی که واکسن در آن تزریق شده، روی سربرگ وزارت بهداشت عراق درج شده است؛ در حالی که کارت‌های واکسن بازار سیاه ایران مشابه کارت واکسن‌هایی است که مرکز مقابله با بیماری‌های عفونی و واگیر آمریکا CDC صادر می‌کند، با این تفاوت که مهری تحت عنوان وزارت بهداشت عراق بر روی آن زده شده است.
وزارت بهداشت کردستان عراق در ماه آوریل اعلام کرد کارت واکسن‌هایی در ایران صادر شده‌اند جعلی‌اند چرا که واکسن‌ها اساسا به طور مستقیم توسط منطقه کردستان عراق توزیع نمی‌شوند بلکه زیر نظر وزارت بهداشت عراقند.
در مورد زنجیره سرد نیز نگهداری واکسن‌ها درون ظروف یخچالی در کلمن یخ خشک با هر آنچه که شما درباره نحوه نگهداری واکسن‌های فایزر تا امروز شنیده‌اید متفاوت است. واکسن فایزر بر اساس اعلام CDC آمریکا باید در دمای زیر ۷۰ درجه نگهداری شود. با این حال فایزر کلمن‌های مخصوصی طراحی کرده که ۵۰۰۰ دوز واکسن را برای مدت کمتر از ده روز می‌تواند درون یخ خشک سالم نگهدارد. البته این به شرطی است که در این مدت در کلمن‌ها باز نشود.
نحوه نگهداری واکسن فایزر در آمریکا
کلمن‌هایی که در عکس فایزر‌های قاچاقی تهران دیده می‌شوند از نوع کلمن‌های معمولی‌اند که با توجه به دشواری‌های پیدا کردن مشتری برای مدت طولانی مجبورند واکسن‌ها را درون خود ذخیره کنند. به گزارش بی بی سی، شرکت فایزر اعلام کرده واکسن‌ها بعد از باز شدن در کلمن تنها برای ۵ روز قابل استفاده هستند.
ناصر ریاحی رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو درباره واکسن‌های قاچاق گفته «حقیقتاً شخصا همیشه نگران تزریق واکسن قاچاق بوده‌ام و به همه هم توصیه کردم که هرگز تزریق نکنند.»
ریاحی با اشاره به نحوه نگهداری واکسن‌های فایزر در کلمن یخ خشک میگوید: واکسن فایزر که دماى آن باید زیر منفی٧٠ باشد. نمی‌دانم این کانتینرى که در عکس است محتوى چیست و اگر یخ خشک باشد که نمی‌تواند دماى -٧٠ را حفظ کند.
او در مورد واردات دارو به کشور میگوید: در مورد دارو و خصوصا داروى بیولوژیک و بالاخص واکسن مهمترین مسئله مستندسازى و کنترل مستندات توسط نهاد رگولاتور است. ما حتى براى حمل داروى غیر یخچالى هم موظفیم که آن را همراه با تعدادى دیتا لاگر (ثبت کننده شرایط محیطى و دمایى) حمل کنیم و بعد از خوانده شدن داده‌ها در کامپیوتر دارو آزادسازى می‌شود.
ریاحی تاکید کرده هر دارویى که بدون این شرایط حمل و نگهدارى شود از لحاظ استاندارد قابل مصرف نیست چرا که با کوچکترین تغییرات دمایى نامناسب ارکان واکسن متلاشى می‌شود و کمترین عارضه آن بلااثر شدنش است و چه بسا موجب عوارض و خطرات دیگرى هم بشود.
برای اینکه بدانید چقدر پرداخت پول به مدعیان فروش واکسن فایزر درایران پر ریسک است باید بدانید وزارت بهداشت کردستان رسما اعلام کرده شرکت فایزر مسئولیت رصد حمل و نقل دوز‌های واکسن به مراکز واکسیناسیون در عراق را بر عهده گرفته است. متد انتقال و توزیع واکسن شفاف و روشن است و همه داده‌ها همچنین فرآیند توزیع با سیستم مرکزی بغداد در ارتباط مستقیم است.