اقتصاد۲۴- «ما جلوی شهر فروشی را گرفتیم»، «هنر ما این بود که شهر را ارزان اداره کردیم»؛ این دو جمله کلیدی‌ترین شعار‌هایی است که در دوره اخیر شورای شهر و شهرداری تهران از سوی حاضران در شهرداری بار‌ها و بار‌ها شنیده شد. آن‌ها البته از یک متغیر دیگر نیز مدام صحبت می‌کردند و آن هم کمبود بودجه بود، اما برخی مستندات نشان می‌دهد، شهرداری تهران بیشتر از آنکه با کمبود بودجه مواجه باشد، با دست‌ودل بازی بی‌حساب و کتاب روبرو است.
هفته گذشته انتشار یک قرارداد شهرداری با یک شخص حقیقی توزیع‌کننده محتوا برای درج خبرهای شهرداری در سایت‌های خبری خبرساز شد و برای همه سوال پیش آمد که در شهرداری تهران چه خبر است؟ گرچه شهرداری تهران استدلال می‌کرد که انتشار قرارداد‌های شهرداری در سایت شفافیت اقدام مهمی است که در این دوره اتفاق افتاده، اما همه می‌پرسیدند، حالا هر چقدر هم شفاف، اما چرا اصلا این قرارداد‌ها منعقد شده‌اند.
بررسی‌های انجام شده از قرارداد‌های ثبت شده در سامانه شفافیت نشان می‌دهد، طی سال ۹۹ شهرداری تهران بیش از ۲۵ قرارداد با افرادی در حوزه رسانه منعقد کرده که مشخصا در رابطه با تولید محتوا در رسانه و فضای مجازی است. تمرکز این بررسی فقط روی موضوع قرارداد‌هایی است که مربوط به تولید محتوا و انتشار در فضای مجازی است و شامل قرارداد‌های تولید محتوای علمی و پژوهشی یا قرارداد‌های شهرداری مناطق برای کارناوال‌ها و برنامه‌های در سطح شهر نمی‌شود.
در میان این قرارداد‌ها آنچه بیشتر از همه به چشم می‌آید، این است که تمامی آن‌ها بدون تشریفات منعقد شده؛ یعنی لازم نبوده هیچ مراتب قانونی طی کند و فقط با صلاحدید کارفرما به صورت شخصی و نه با نامه‌نگاری در سلسله مراتب ادرای شهرداری به امضا رسیده است. این در حالی است که طبق قانون شهرداری فقط قرارداد‌هایی می‌توانند با ترک تشریفات انجام شوند که رقم آن‌ها بین یک میلیون تا صد میلیون تومان باشد. اما ما در این قرارداد‌ها عمدتا ارقامی بالای صد میلیون تومان می‌بینیم.
نکته مهم دیگر این است که بالغ بر ۹۰ درصد این قرارداد‌ها از پرداخت مالیات معاف بوده و از مبلغ مورد قرار هیچ مالیات بر ارزش افزوده‌ای دریافت نشده است، در حالی که اکنون خرید یک آدامس هم مشمول مالیات بر ارزش افزوده است.
بیشتر بخوانید: احتمال تحقیق و تفحص از روابط عمومی شهرداری تهران در شورای ششم
هرچند که در حال حاضر تمامی دستگاه‌ها و نهاد‌ها قرارداد‌های مالی با رسانه‌ها و افراد فعال در حوزه رسانه عقد می‌کنند و بده‌بستان‌های زیادی میان همگی برقرار است، اما همین مورد شهرداری تهران نشان از رویه‌هایی دارد که چطور دارایی‌های عمومی خرج تبلیغات عملکرد مسندنشینان نهاد‌ها و دستگاه‌ها می‌شود؛ آن هم نهاد‌ها و دستگاه‌هایی با کارنامه عملکردی تقریبا خالی.
یک مثال از میان این قرارداد‌ها رویکرد شهرداری در بحران‌های اجتماعی و نسخه مسئولان برای درمان آن را به خوبی نشان می‌دهد. شرکت پیام رسا، مجری امور تبلیغات شهرداری تهران از فردی درخواست کرده که برای شهرداری محتوایی راجع به کرونا تولید کند؛ آن هم برای فقط ۲۹ روز. در مقابل شهرداری تهران ۲۵۷ میلیون تومان به این فرد پرداخت کرده است.
تولید کلیپ با صدای محمد معتمدی ۴۸۴ میلیون تومان برای شهروندان تهران آب خورده است. تصویربرداری از جلسات اعضای شورای شهر تهران ۶۲۰ میلیون تومان هزینه روی دست بیت المال گذاشته است. همچنین تولید محتوای انگلیسی در یک بولتن ۳۴۳ میلیون تومان هزینه برداشته است.
نمونه مهم دیگری که بسیار خبرساز شد، طراحی لوگوی تهران ۱۴۰۰ بود که رقمی معادل ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان هزینه داشته است. از عجایب این قرارداد اینکه بیش از ۵۸ میلیون تومان فقط هزینه طراحی و تولید محتوای پرزنتیشن ویژه شورای شهر شده است؛ این یعنی اینکه شهرداری برای شورای شهر یه پاورپوینت تهیه کرده که هزینه آن ۵۸ میلیون تومان بوده است!
قیمت‌گذاری این پروژه برای دستیابی به یک عدد رند هم بسیار عجیب بود؛ از جمله در آن جدول آمده بود که مثلا برای طراحی کانسپت، رقمی معادل ۳۸۸۲۴۳۷۵۳۷ میزان هزینه شده است!
نمونه‌های این‌چنینی در میان قرارداد‌های شهرداری تهران زیاد است و در جدول مندرج در این گزارش فقط بخش کوچکی از آن را می‌بینیم.
شهرداری تهران دارای دو رسانه بزرگ یعنی روزنامه همشهری؛ پرتیراژترین روزنامه کشور و همشهری آنلاین است که شمار نیرو‌های تحریریه و نیرو‌های ستادی این رسانه‌ها نزدیک به ۱۰۰۰ نفر است. در کنار این، شهرداری تهران مجموعه بزرگی به نام روابط عمومی دارد. تمام شهرداری‌های ۲۲ گانه تهران نیز واحدی به همین نام دارند. شورای شهر تهران نیز به صورت مستقل واحد روابط عمومی دارد. این یعنی تمام این مجموعه گسترده حتی برای زدن یک لوگو عاجز هستند یا هیچکدام توان تولید محتوای رسانه‌ای را ندارند، اما ماهانه بودجه عظیمی از بیت المال را مصرف می‌کنند.
در کنار ابررسانه‌ها و واحد روابط عمومی، شهرداری تهران به همه بیلبورد‌ها و فضای تبلیغات شهری در خیابان و اتوبوس و مترو نیز دسترسی دارد، اما باز هم شهرداری تهران باید هزینه‌های هنگفتی برای تبلیغات پرداخت کند که پول آن تماما از جیب مردم تهران برداشت می‌شود.
مجموع مبلغ قرارداد‌های شهرداری تهران در حوزه رسانه و در زمینه تولید محتوا در سال ۹۹ حدود ۵ میلیارد و ۸۲۶ میلیون است. حالا از خود بپرسید با این هزینه هنگفت مثلا چه درکی از «تهران ۱۴۰۰» دارید؟ یا مثلا تداعی شما از شهرداری تهران به جز «نامگذاری خیابان‌ها» چیست؟ بعید است این هزینه با فایده آن همخوانی داشته باشد.