اقتصاد ۲۴- مشخصا برخی به دنبال به حاشیه راندن و توقف مذاکرات هسته‌ای و روند احیای برجام با غرب هستند؛ تلاشی که در دولت روحانی آغاز شد و قرار است در دولت ابراهیم رئیسی نیز ادامه داشته باشد این ادعا را برنامه‌های مستند تلویزیونی که اخیرا پخش می‌شود، تایید می‌کند. در حالی که روحانی نتوانست دولت دوازدهم را با توافق برجام به پایان ببرد، اکنون سرنوشت برجام قرار است در دولت رئیسی مشخص شود.
اگرچه سیاست خارجی نظام به ویژه در زمینه برجام از سوی حاکمیت تعیین می‌شود، اما رویکرد ابراهیم رئیسی و دولت سیزدهم در قبال غرب، دیپلماسی عمومی و تنش زدایی با اروپا چه خواهد بود؟
بیشتر بخوانید: مراسم تنفیذ رئیسی از سوی رهبر انقلاب تا ساعاتی دیگر
حشمت الله فلاحت پیشه کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو سابق کمیسیون امنیت ملی در این باره می‌گوید: واقعیت این است که بهتر بود برجام در دوران روحانی یا در دوران انتقال، احیا می‌شد و یا توافق بنیادین در این رابطه شکل می‌گرفت. حتی در توئیتی پیشنهاد دادم که رئیسی مسئولیت دوفکتو یعنی عملی، مذاکرات را برعهده بگیرد تا نشان دهنده جدیت ایرانیان بر سر مسائل دیپلماسی باشد. اما این توافق شکل نگرفت و بخشی از این عدم توافق از سمت ایران و بخشی از آن از سمت آمریکا بود.
وی ادامه داد: در این عدم توافق و خلایی که ایجاد شد، عوامل آشوب ساز و عوامل مخالف دیپلماسی فعال‌تر شدند. چه چالش‌های منطقه‌ای و چه چالش‌های غیرمستقیم میان ایران و آمریکا که در نهایت باعث شد بازگشت به برجام کمی با مشکل مواجه شود. واقعیت این است که در عمل هرچقدر که در احیای برجام تاخیر ایجاد شود، این ملت ایران هستند که ضرر می‌کنند و هزینه تحریم را پرداخت می‌کنند. به طور طبیعی اتفاقی که باید رخ دهد این است که احیای برجام، باید در دستور کار دولت رئیسی قرار بگیرد. نوع نظام سیاسی و ریاست جمهوری در ایران به نحوی بوده است که روسای جمهور فرامین اجرایی را بدهند. باید دولت جدید تشکیل شود و ببینیم مشخصا چه کسی مسئولیت اجرا و احیای برجام را برعهده می‌گیرد، شورای امنیت، وزارت خارجه! البته مقدم بر همه این‌ها که دیپلماسی را با تاخیر مواجه می‌کند، دیپلماسی عمومی است. فضای منفی علیه دولت جدید در خارج از کشور شکل گرفت که بی تاثیر از فضای داخل هم نبود.
دولت رئیسی به دنیا نشان دهد که خواستار بحران نیست
فلاحت پیشه با بیان اینکه فضای منفی ایجاد شده را یک دیپلماسی عمومی قوی می‌تواند تعدیل کند، تصریح کرد: اگر برجام در دولت روحانی احیا می‌شد، دیگر موضوعی تحت عنوان دیپلماسی عمومی را نداشتیم. اما در دولت رئیسی باید به دنیا نشان داده شود که دولت جدید به دنبال بحران نیست و خواهان دیپلماسی تنش زدایی است.
وی افزود: عامل آشوب ساز همچنان فعال است و ممکن است بحران‌هایی را فعال کنند. مانند همین چالش‌هایی که میان اسرائیل و مقاومت رخ داده که سعی می‌کنند این موضوع را به ایران ربط بدهند و ... تحت عنوان عامل آشوب ساز در حال فعالیت هستند. به شخصه معتقدم رئیسی باید سازوکار تنش زدایی را در دولت خود شکل دهد، این تنش زدایی باید در سه سطح منطقه‌ای، بین المللی و روابط دو جانبه شکل بگیرد. زیرا برخی از بازیگران بین‌المللی و برخی از بازیگران خرد میلیشیایی، علاقه بسیاری دارند که ایران نقش خروس جنگی منطقه را بازی کند. معتقدم برخی از قدرت‌هایی که ادعای دوستی با ایران را دارند هم همین نقش را برای ایران متصور هستند.
رئیسی دیپلماسی عمومی را در دستور کار قرار دهد
نماینده سابق مجلس می‌گوید نخستین مصاحبه مطبوعاتی رئیسی غیر حرفه‌ای شکل داده شده بود که یک پیام کاملی را از رئیس جمهور منتخب ایران به جهان بدهد. امیدوارم بعد از جلسه تحلیف و تنفیذ، دیپلماسی عمومی را به طور جدی در دستور کار قرار دهد. اینکه فکر می‌کنیم آمریکا به دیپلماسی احتیاجی ندارد یک فکر اشتباه است.
وی ادامه می‌دهد: معتقدم در عرصه سیاست بین‌الملل، یک سیاست اعلامی وجود دارد و یکسری متون رسمی. متن رسمی برجام همان بنیادی است که آقایان ظریف و عراقچی در مذاکرات وین در پیش گرفتند، اما در سیاست‌های اعلامی ممکن است اظهارات کمی تندتر شود، ولی متن اصلی همان است؛ لذا باید به نحوی عمل کرد که زمان زیادی تلف نشود که این از دست رفتن زمان به نفع ایران و مردم نیست.
فلاحت پیشه می‌گوید: موضع دولت جدید آمریکا برای احیای برجام با دولت ترامپ متفاوت است، هرچند که به طور طبیعی از ابزار‌های دولت قبلی به ویژه تحریم‌های حداکثری ترامپ هم استفاده می‌کنند. اما واقعیتی که وجود دارد این است که ایران در قبال کشور‌های اروپایی نباید سیاست‌هایش را محدود به برجام کند. مناسبت خاص ایران با اروپا به طور مشخص از سال ۲۰۰۱ که ایران پروژه شهاب ۴ خود را به حالت تعلیق درآورد، یک رابطه مبتنی بر درک متقابل بوده است. یعنی ایران سعی کرده دغدغه امنیتی اروپا را درک کند و همان زمان هم دیدیم که بحث زیادی شده بود که برد موشک شهاب ۴ تا اروپا می‌رود یا نه، ایران برای اثبات حسن نیت خود، این پروژه را به حالت تعلیق درآورد که در واقع نشان دهنده درک عمیق امنیتی و ریشه دار بودن روابط ایران و اروپا است. اکنون هم معتقدم مناسبات ایران و اروپا نباید صرفا در قالب برجام شکل بگیرد. دیپلماسی دولت رئیسی باید به صورت جداگانه، بنیاد‌هایی بر پایه درک متقابل را شکل دهد.
ادامه تعامل ایران و اروپا در دوره رئیسی
این کارشناس مسائل سیاست خارجی، با بیان اینکه اروپا در قبال ایران در دولت رئیسی به دنبال دیپلماسی خواهد بود و سعی می‌کنند موارد چالش زا را تا حد امکان مطرح نکند، یادآور شد: درست است که اکنون برخی از موارد از سوی غرب در قبال ایران مطرح می‌شود، اما در نهایت آن چیزی که اروپا در قبال ایران انتخاب می‌کند دیپلماسی است و ایران و اروپا می‌توانند هم در قالب برجام و هم در قالب سایر مسائل، رابطه مناسبی را فعال کنند. سیاست خارجی ایران در دولت رئیسی سیاست تندی نخواهد بود، ممکن است برخی از سخنان متفاوت و تندی برخلاف دولت روحانی شکل بگیرد، اما تعاملات حتما ادامه پیدا خواهد کرد.
فلاحت پیشه با بیان اینکه، روابط ما با آمریکا متفاوت و بیشتر بر پایه برجام است، گفت: اگر روابط تهران و واشنگتن بر اساس سازوکاری شکل بگیرد که شاکله برجام را احیا کند و مسائل اختلافی دیگر را وارد موضوع برجام نکند، احتمال رسیدن به توافق زیاد است. برخلاف ظاهر، دولت رئیسی بعد از احیای برجام می‌تواند وارد فاز کاهش تنش‌ها شوند.