اقتصاد۲۴- کمبود‌های اخیر دارو، صف‌های طولانی از نیازمندان درمان را در داروخانه‌ها در روز‌هایی که ویروس دلتا بیداد می‌کند رقم زده است و حتی رئیس‌جمهور را مجبور می‌کند تا خود از نزدیک این صف را مشاهده کرده و به میان بیماران رود؛ برخی از کارشناسان ریشه‌های متعددی را برای کمبود‌های کنونی عنوان می‌کنند از رانت در توزیع دارو تا نبود گایدلاین‌های مشخص و سلیقه‌ای بودن درمان.
روزی نیست که فردی نسخه‌ای را در فضای مجازی بارگذاری کند و از کاربران بخواهد او را برای یافتن دارویی که مورد نیاز است، یاری کنند. یا اینکه داروخانه‌ها را یکی یکی بگردد و به آن‌ها زنگ بزند تا آمپول یا قرصی را پیدا کند که خود یا عضوی از خانواده‌اش را شفا دهد. این روز‌ها اگر کسی در کنار داروخانه‌های شاخصی که داروهای تک نسخه‌ای را ارائه می‌دهد عبور کرده باشد با صف طویلی از افرادی مواجه می‌شود که رسیدن به نوشدارو را در انتظار نشسته‌اند.
کمبود دارو چیزی نیست که مربوط به امروز و دیروز باشد، از سال‌ها قبل نیز به ویژه در حوزه داروهای بیماران خاص یا صعب‌العلاج نیز وجود داشته است، اما با شیوع کرونا این امر تشدید شده است و حتی به داروهای معمولی مانند سرم‌های نرمال سالین یا همان سرم‌های قندی-نمکی نیز رسیده است.
بیشتر بخوانید: زالی: میزان مراجعان سرپایی در تهران بالای ۲۰ هزار نفر است
کمبود دارو در هفته‌های اخیر علاوه بر بیماران، کادر‌های درمانی را نیز آزار داده است چنانکه انتقادات زیادی را برانگیخت و حتی موجب شد تا سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری خود به منظور بازدید میدانی از این وضعیت، راهی یکی از داروخانه‌هایی شود که این روز‌ها مردم صف‌های طویلی را برای دریافت داروهای تک نسخه‌ای در برابر آن ایجاد کرده است.
انحصار در توزیع دارو
احمد قویدل، رئیس سابق کانون هموفیلی که لحظه بازدید رئیس جمهوری در آن داروخانه حاضر بوده است در این بازه می‌نویسد: به عنوان یک شاهد که برای تهیه داروی یکی از عزیزانم نزدیک به سه و نیم ساعت در صف داروخانه ۲۹ فروردین بودم، مواردی را به استحضار می‌رسانم: محدود بودن داروخانه‌های توزیع کننده داروی کرونا این حجم از مراجعه را به وجود آورده است. دستور بفرمایید به انحصار توزیع دارو در در چند داروخانه تهران، مراکز استان‌ها و شهرستان‌ها پایان داده شود. در هر منطقه تهران چندین داروخانه می‌توانند این وظیفه را عهده دار شوند. اصرار بر ادامه این انحصار به مردم لطمه‌های جدی وارد می‌آورد. این داروخانه‌ها نه‌تن‌ها تبدیل به مراکز شیوع شده‌اند بلکه اساسا کرامت مراجعین قابل رعایت کردن نیست.
وی ادامه داد: مشاهدات نشان می‌دهد دارو هست، اشکال در انحصار در توزیع است. این سیاست‌گذاری فقط به ایجاد منفعت بیشتر برای چند داروخانه و زحمت بسیار مردم می‌شود. هرینه‌های آزمایشگاهی و درمانی برای مردم بسیار سنگین است. آنان که در فقر اقتصادی به سر می‌برند با گران بودن هزینه خدمات و دارو جان می‌بازند.
آنگونه که قویدل نوشته است انحصار در توزیع دارو یکی از مشکلات این روز‌های داروخانه‌ها و مردمی است که دربه‌در به دنبال دارو هستند و اگر خوش شانس باشند آن را در این داروخانه‌های منتخب پیدا خواهند کرد. با این حال برخی داروسازان تنها انحصار را علت کمبود‌های اخیر نمی‌دانند بلکه برای آن دلایل دیگر علاوه بر این انحصار ذکر می‌کنند.
ریشه‌های کمبود دارویی در روز‌های اخیر
شهاب‌الدین جنیدی، عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان تهران یکی از دلایل کمبود دارویی اخیر را پاندمی کرونا دانست و اظهار کرد: با توجه به مدیریت‌هایی که برای این بیماری شکل گرفته می‌توان گفت که ما از پاندمی عقب‌تر بودیم. با توجه به شلوغی‌هایی که اخیرا در داروخانه‌ها رخ داده می‌توان گفت این مسأله به دلیل بیماری‌های صعب‌العلاج یا سرطان و .. نیست چرا که مشکلات این بیمار‌ها در حوزه دارو به صورت مقطعی همواره وجود داشته و مشکلاتشان را وزارت بهداشت حل کرده است؛ لذا بالغ بر ۹۹ درصد مشکلات ناشی از کرونا موجب شلوغی بیش از حد داروخانه‌ها شده است.
وی نبود گایدلاین‌های درمانی را یکی دیگر از مشکلات حوزه دارو دانست و اظهار کرد: می‌بایست وزارت بهداشت یک گایدلاین را برای بیمارستان‌های دانشگاهی، خصوصی و مراکز تأمین اجتماعی و حتی مطب‌ها ابلاغ می‌کرد تا هر پزشکی بر اساس این گایدلاین و فارماکوپه‌های دارویی، پیش‌بینی تجویز و مصرف دارو را داشته باشند. الان با توجه به پاندمی کرونا پزشکی ممکن است در یک شهری رمدسیویر را بسیار مورد توجه قرار دهد در شهر دیگری چنین چیزی نباشد و و اطبای آن شهر اعتقادی به رمدسیویر نداشته باشند. هنوز در بین پزشکان ما درباره زمان کورتن تراپی در بیماران مبتلا به کرونا بحث و اختلاف وجود دارد.
جنیدی ادامه داد: اگر یک نرم‌افزار جامع طراحی شده بود و از همه پزشکان و مراکز درمانی درخواست شده بود تا بر اساس یک گایدلاین و پروتکل به درمان بیمار بپردازیم می‌توانستیم کووید را در درمان بهتر مدیریت کنیم و امروز صفی از بیماران در داروخانه‌ها برای یافتن دارویی مانند رمدسیویر نداشته باشیم.
عضو سازمان نظام پزشکی در ادامه اظهار کرد: الان گزارش‌هایی از سلیقه‌ای بودن درمان کووید ۱۹ وجود دارد و آزمون و خطا رخ داده است. دارویی که تا یک هفته قبل از داروخانه‌های خصوصی و دولتی، بیماران درگیر تهیه آن بودند ناگهان از لیست درمان حذف می‌شود و بعضا وزارت بهداشت نیز از پزشکانی که بخواهند از دارو‌ها برای درمان بیماری‌ها استفاده کنند با لحن تهدید آمیزی با آنان برخورد می‌کند.
جنیدی تأکید کرد: نیازسنجی دارو را زمانی می‌توانیم انجام دهیم که گایدلاین درمان داشته باشیم این گایدلاین موجب می‌شود که دیگر با توجه به نیازی که وجود دارد و امکانات موجود پروتکل‌های درمانی اجرا شود و این کمبود‌ها رخ ندهد. وقتی برنامه مشخصی وجود نداشته باشد نمی‌توانیم بفهمیم چند درصد مردم مبتلا می‌شوند و درآن زمان چه دارویی نیاز خواهیم داشت.
نداشتن نیازسنجی‌های درمان و دارو
عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان تهران تأکید کرد: ما اگر قرار باشد در مورد یک داروی ساده ندانیم که قرار است در پروتکل درمانی قرار بگیرد قطعا با کمبود مواجه می‌شویم چرا که نمی‌توانیم فارماکوپه دارویی کشور را با نیاز پاندمی تنظیم کنیم. تغییرات پروتکل‌های درمانی کووید مشکلات بسیاری را در تأمین دارو برای وزارت بهداشت ایجاد کرده است.
وی همچنین در رابطه با مشکلات توزیع دارو در تهران و کلانشهر‌ها و مراکز استانی گفت: می‌توان بخش خصوصی را نیز درگیر توزیع دارو کرد تا چنین صف‌هایی در داروخانه‌های منتخب شکل نگیرد، به نظر می‌رسد چنین اقدامی در حال شکل گیری است.
جنیدی تصریح کرد: تجویز دارو اگر طبق یک گایدلاین، مشخص و قابل ارزیابی باشد وزارت بهداشت می‌تواند نحوه مصرف و توزیع دارو را بهتر مدیریت کند. نه تنها در کووید حتی در بیماری‌های دیگر اگر گایدلاینی نداشته باشیم و درمان سلیقه‌ای باشد، در نظام دارویی و در بین تولید کنندگان دارو سردرگمی به وجود می‌آید چرا که مدیران بخش دولتی طبیعتا نمی‌دانند چه دارویی مورد نیاز خواهد بود. در شرایط فعلی با یک محصول ناشی از چندین معضل در هم تنیده شده ناشی از پاندمی کرونا مواجه هستیم.
راهکار‌های اورژانسی کمبود دارو
وی در ادامه یادآور شد: برای برطرف شدن کمبود کنونی دارویی حداقل در این دو هفته، باید به تعداد داروخانه‌ها افزود و با اطلاع رسانی همین داروی موجود را با افزایش حوزه‌های توزیع دیگری غیر چند داروخانه یا شهرستان‌ها به اطلاع مردم برسانیم.
جنیدی تصریح کرد: با توزیع مدیریت شده دارو و واردات به موقع در رابطه با کالا‌هایی که کمبود آن می‌تواند خطرناک باشد می‌توان از بروز کمبود پیشگیری کرد.
وی همچنین نبود گایدلاین مشخص درمانی را موجب به وجود آمدن درمان‌های القایی از سوی برخی از پزشکان دانست و گفت: عدم گایدلاین درمانی موجب می‌شود، برخی از پزشکان تحت تأثیر تبلیغات یک برند خاص برای نجات جان بیمارشان حتی بدون اینکه منتظر بمانند تا دارو مقالات تایید شده آن دارو بیرون بیاید این دارو را تجویز کنند.
جنیدی ادامه داد: حتی برخی از شرکت‌های دارویی یک نیاز القایی را بدون شواهد علمی و بالینی ایجاد کرده و شرایط پیچیده‌تری را ایجاد کرده و این کمبود‌ها به وجود آید.
موضوع نیاز‌های القایی را محسن فتحی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز یکی از دلایل کمبود به ویژه در حوزه داروهای کرونا و بالاخص رمدسیویر می‌داند.
۸ برابر شدن تولید رمدسیویر و شائبه نیاز‌های القایی
فتحی گفت: اگر به کسی بگوییم که القا کنیم که این دارو در چرخه درمان بیمار تاثیر بسزایی دارد، دربه‌در به دنبال پیدا کردن این دارو بوده و می‌خواهد آن را پیدا کند تا بیمار تزریق کند و در این جا هزینه‌های زیادی را متقبل می‌شود.
وی افزود: تولید داروی رمدسیویر به ۸ برابر حالت عادی رسیده است و ۵ میلیون دوز در ماه الان تولید داریم. شک و شبه‌هایی با توجه به افزایش خطوط تولید و مصرف آن به وجود آمده که ممکن است تجویز‌های القایی در کار باشد و پزشک به بیمار آن را پیشنهاد می‌دهد. اگرچه هنوز مطمئن نیستیم، اما در حالت عادی نمی‌توان تجویز زیاد این دارو و مصرف آن را توجیه کرد. اگر به همین منوال پیش برویم تا ۸ هزار میلیارد تومان باید هزینه تولید و مصرف رمدسیویر شود.
منبع: جامعه ۲۴