اقتصاد ۲۴- هر چند در سال‌های گذشته بخشی از سهام شرکت‌های زیر مجموعه شستا در بازار سرمایه عرضه شده بودند، اما روز چهارشنبه ۲۷ فروردین سال ۹۹، در اتفاقی تاریخی سهام خود این شرکت در بورس، عرضه اولیه شد.
مقامات دولتی و موافقان این عرضه، کمک به معیشت اقتصادی کارگران، افزایش نظارت، شفافیت بیشتر و فسادستیزی را از جمله مزیت‌های آن می‌دانند.
در مقابل منتقدان برای مخالفت خود به دلایلی، چون تعلق شستا به بیمه‌شدگان، بین نسلی بودن سرمایه آن، ابهام در هزینه‌کرد درآمد حاصل از عرضه اولیه، احتمال صرف آن برای هزینه‌های جاری دولت و شفاف نبودن شرایط بورس ایران اشاره می‌کنند.
پیام الیاس‌کردی، کارشناس بازار‌های مالی و علی دهقان‌کیا، رئیس کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی استان تهران، عرضه سهام شستا در بورس را گامی مثبت به سمت شفافیت می‌دانند، اما تاکید می‌کنند مشخص نیست که درآمد حاصل از فروش سهام، به جیب بازنشستگان رفته باشد.
شفافیت بیشتر با عرضه در بورس
الیاس‌کردی، کارشناس بازار‌های مالی در این مورد می‌گوید: شستا در مقاطعی عرضه‌های بسیار تاثیرگذار و درآمدزایی را داشته است، اما اطلاعات دقیقی در مورد شیوه هزینه کرد این درآمد وجود ندارد و مشخص نیست چقدر از درآمد این عرضه‌ها در نهایت به جیب بازنشستگان رفته است.
او می‌افزاید: به طور کلی ورود یک سازمان غیرشفاف به بورس می‌تواند اتفاق بسیار مثبتی باشد؛ چرا که از جمله اصول بازار سرمایه، شفافیت و انتشار صورت‌های مالی است. در نتیجه شرکت‌ها نیز ناچار هستند به این سو حرکت کنند.
برای قضاوت در مورد ارزش سهام زود است
این کارشناس بازار‌های مالی، در مورد شرایط ارزش سهام شستا نیز توضیح می‌دهد: بازه زمانی یک سال و نیم کوتاه‌تر از این است که بتوان در مورد این موضوع قضاوت کرد. در بازار سرمایه به ارزش سهم‌ها در بازه ۳ یا ۴ ساله نگاه می‌شود.
الیاس‌کردی تاکید می‌کند: اگر دولت به شعار‌های خود در مورد بورس در عمل پایبند باشد و به بازار سرمایه به عنوان محلی به منظور تامین مالی برای صنایع و اشتغال نگاه کند، شرایط این بازار بهبود می‌یابد.
بیشتر بخوانید:کدام شرکت‌ها در انتظار افزایش سرمایه هستند؟
به گفته او، زمانی که ارزش بازار افزایش یابد به تبع آن، ارزش سهام شستا و زیرمجموعه‌های آن نیز بالا می‌رود که در نهایت می‌تواند به نفع بازنشستگان باشد.
تردید در مورد واگذاری درآمد به شستا
دهقان‌کیا، رئیس کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی استان تهران نیز عرضه سهام شستا به بورس را گامی رو به جلو برای شفافیت می‌داند، اما تاکید می‌کند از آنجا که بیمه‌شدگان از امکان نظارت بر عملکرد این شرکت برخوردار نیستند، نسبت به مراحل بعد از آن تردید‌هایی وجود دارد.
او می‌گوید: با توجه به تجربه‌های گذشته، مطالبات بالای سازمان از دولت و شرایط موجود، نمی‌توان اطمنیان داشت که درآمد حاصل از عرضه‌ها به شستا بازگشته باشد.
این فعال صنفی می‌افزاید: با وجودی که دولت مدعی است که این پول‌ها به حساب شستا واریز می‌شود، اما متاسفانه در سال‌های اخیر، این شرکت به حیات خلوت دولت‌ها تبدیل شده است و اکنون نیز هیچ اعتمادی وجود ندارد که آیا شستا درآمد‌های خود از بورس را دریافت کرده یا دولت آن‌ها را به هزینه‌های جاری خود اختصاص داده است.
اموال شستا، سرمایه بین نسلی است
دهقان‌کیا، توضیح می‌دهد: اموال شستا، سرمایه بین نسلی بیمه‌شدگان و بازنشستگان است و نطارت بر سازمان تامین اجتماعی باید بر اساس اصل سه‌جانبه‌گرایی انجام شود، اما متاسفانه، از سال ۱۳۸۹ به این سو در عمل، دولت، مدیریت شستا را که یک نهاد عمومی غیردولتی محسوب می‌شود، بر عهده گرفته و کفه نمایندگان دولتی در تصمیم‌گیری‌ها سنگین‌تر است.
به گفته او، همین شرایط باعث شد، با وجود وعده‌های وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنی بر واگذاری دو درصد از سهام شستا به بازنشستگان، این موضوع به تایید دولت نرسد.
دهقان‌کیا می‌کند: تشکل‌ها اعتقاد داشتند که اگر قرار است سهام شستا به فروش برسد، باید به صاحبان اصلی آن عرضه شود. در ادامه نیز سازمان می‌توانست هزینه آن را از حقوق بیمه‌شدگان کسر کند، اما چنین اتفاقی رخ نداد.
گامی به سمت شفافیت، اما …
با وجود همه این چالش‌ها، رئیس کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی استان تهران معتقد است با توجه به تجربه‌های پیشین که برخی از اموال شستا بسیار کمتر از ارزش واقعی خود قیمت‌گذاری و عرضه شدند یا در آستانه واگذاری بودند، ورود این شرکت به بورس گامی به سمت شفافیت است.
او توضیح می‌دهد: در گذشته متاسفانه تعدادی از شرکت‌های سودده شستا، بدون نظارت دقیق فروخته یا در ازای بدهی سازمان به بانک رفاه تهاتر شدند.
دهقان‌کیا می‌افزاید: برای مثال در سال ۸۵ کارخانه شیر ملارد را ۱۲ میلیارد تومان قیمت‌گذاری کرده بودند در حالی که بررسی‌ها نشان داد ارزش واقعی آن ۷۲ هزار میلیارد تومان بود که جلوی عرضه آن گرفته شد. اما پالایشگاه بندرعباس، در سال‌های گذشته به قیمت حدود شش هزار میلیارد تومان به بانک واگذار شد در حالی که امروز ۲۵ هزار میلیارد تومان ارزش دارد.
به گفته این فعال صنفی، تا زمانی که ساختار تامین اجتماعی اصلاح نشود و به دوران سه جانبه‌گرایی بازنگردد، نمی‌توان به صورت شفاف مشخص کرد که آیا درآمد حاصل از بورس به شستا بازگشته یا صرف هزینه‌های جاری دولت شده است.