اقتصاد۲۴- بعد از موج خروج سرمایه‌ها از بازار بورس و ریزش شاخص کل توجهات به سمت بازار رمزارزها هرچه بیشتر جلب شد. با اینحال در ماه‌های اخیر استخراج بیت کوین یکی از دلایل قطعی های برق عنوان شد و توجهات به سمت محدودسازی در استخراج بیت کوین جلب شد. به نحوی که اخیراً مجلس شورای اسلامی نیز به این موضوع ورود کرده است. محمدنژاد، نماینده مجلس شورای اسلامی استخراج رمزارز را تهدیدی برای صنعت برق کشور دانسته و پیشنهاد احداث مزارع کنترل شده استخراج رمزارز را مطرح کرده و همچنین مجتبی محفوظی، نماینده مجلس شورای اسلامی نیز خواستار ارائه لایحه‌ای از سوی دولت در راستای ساماندهی این بازار شده است. در همین راستا با شاهین شایان آرانی، کارشناس بازار سرمایه گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
رشد حباب گونه ارزش رمز ارزها
*چرا سرمایه‌گذاری در حوزه رمز‌ها طی سال‌های اخیر افزایش یافته است؟ به نظر می‌آید که حتی عامه مردم تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در این حوزه کرده‌اند. در حالیکه پیشتر در ایران سرمایه‌گذاری در بورس گسترش داشت و با ترکیدن حباب بورس سرمایه‌ها به سمت رمزارزها، بیت کوین و... سرازیر شد.
مدتی است که موضوع رمز ارزها موردتوجه سرمایه‌گذاران خرد، نهادی و مسئولین قانونگذاری و نظارت بر بازار‌های مالی قرارگرفته است. با توجه به رشد حباب گونه ارزش این رمز ارزها و خاصا دو رمز ارز اصلی یعنی بیت کوین و ایتریوم در سطح بین‌المللی، توجه و حساسیت خاص سوداگران، سوءاستفاده کنندگان و مراجع قانون‌گذار و نظارتی را به خود جلب نموده است.
بیشتر بخوانید: استخراج رمزارز تهدیدی برای صنعت برق کشور است
ویژگی‌های رمز ارزها به طور کلی شامل نظارت محدود و غیرمتمرکز توسط اعضای تراکنش‌کننده و تائید شده، عدم وجود نهاد ناظر متمرکز و تأثیرگذار بر حجم و مکانیسم تراکنش‌ها، عدم وجود متولی برای این ارزها، نظام تسویه‌حساب مبتنی بر ساختار بلاک چین به‌صورت رمزی و امن، حجم محدود این ارزها در سطح بین‌المللی، محرمانه و امن بودن نام مالکین و تراکنش‌کنندگان.
شفاف بودن معاملات ارزش مبتنی بر حجم تراکنش‌ها، اخبار و انتظارات در بازار، عدم مبتنی بودن ارزش این ارزها برحسب دارایی فیزیکی، تلاطم‌های بالای ارزش این ارزها، توان سوءاستفاده و سودجویی ناعادلانه از طریق ایجاد تلاطم در عرضه و تقاضا و تأثیرگذاری بر ارزش توسط کنش گران عمده بازار، عدم وجود متولی و ناظر در صورت تخلف، تقلب و یا سوءاستفاده توسط تراکنش گران و اعضاء شبکه معامله گران، محدودیت بالا برای تبدیل به دیگر ارز‌های معتبر و موجود در سطح بین‌المللی به دلیل امن و بی‌نام بودن حساب تراکنش کنندگان از ویژگی‌های رمزارزها است. درعینحال جذابیت رمزارزها برای حضور معامله گران باانگیزه پول‌شویی، فرار مالیاتی، تامین مالی تروریسم و نقل‌و انتقال مالی مرتبط با مواد مخدر، قاچاق سلاح و کالا‌های مختلف بسیار بالا است.
ریسک بالای نقدینگی
رمز ارزها همچنین ویژگی‌هایی از جمله ریسک بالای نقدینگی، ریسک بالای ارزش را هم دارند. به گونه‌ای که ارزش دو رمز ارز اصلی بیت کوین و ایتریوم در یک سال گذشته دستخوش سوءاستفاده و تلاطم‌های فراوانی قرارگرفته است که معرف ریسک بالا و بی‌ثباتی ارزش این ارزها و ارز‌های مشابه آن‌ها است. در یک سال گذشته حباب‌های متعدد ارزش و ترکیدن این حباب‌ها (حداقل ۵ مورد) را مشاهده کرده‌ایم. بسیاری در این فراز و نشیب‌های ارزشی ثروتمند و بسیاری دیگر ثروت‌های خود را ازدست‌داده‌اند. متأسفانه هیچ متولی برای این ارز و ارز‌های مشابه وجود نداشته و معامله گران نتیجه تصمیمات خود را دریافت کرده‌اند. قطعاً نمی‌توان در سطح کلان اقتصادی این‌گونه رمز ارزها و تلاطم‌های درون ساختاری‌شان را برای یک اقتصاد شکوفا و باثبات مدنظر قرارداد.
برای روشن شدن ویژگی‌های این رمز ارزها از دیدگاه‌های مختلف، خلاصه جدول زیر تهیه شده است که قابل توجه است:
با توجه به تلاطم‌های بسیار بالا در ارزش رمز ارزها در یک سال گذشته، معاملات آن‌ها موردتوجه سوداگران و متخلفین حرفه‌ای قرارگرفته و به‌راحتی دستخوش سوءاستفاده، حرکت‌های سوداگرانه و بازیگران عمده قرارگرفته است.
بدتر از قماربازی
*آیا با وجود سواستفاده‌های سوداگرانه در حوزه رمز ارزها به ویژه در حوزه تامین مالی تروریسم و تامین مالی قاچاق بنابراین رفع معایب آن از طریق قانونگذاری ممکن است؟
به نظر می‌آید که معایب رمز ارزها به‌زودی از طریق نظارت و کنترل‌های نوین کاهش خواهند یافت. ولی فعلاً این ارزها پشتوانه‌ای نداشته و معامله آن‌ها بدتر از قماربازی است. زیرا در قماربازی شانس معامله گران خرد و کلان معمولاً نزدیک پنجاه-پنجاه است، ولی در این رمز ارزها شانس برای عمده معامله گران بیشتر است.
بازار رمز ارزها برای افرادی که کنش گر خرد هستند و ثروتشان را به‌زحمت به دست آورده‌اند، بسیار خطرناک است.
می‌توان نتیجه گرفت که تا زمانی که رمز ارزها از طریق پوشش‌های نظارتی مدرن و خاص برخوردار نگردیده‌اند، فضای معاملاتی آن‌ها بسیار متلاطم، پرخطر و دستخوش سوءاستفاده قرار خواهد گرفت. به همین دلیل معامله گران خرد و نهادی باید ازاین‌گونه فضا‌های معاملاتی برای سرمایه‌گذاری دوری کرده و فقط در صورت نیاز، به‌صورت شفاف و محدود برای معاملات بین‌المللی خود از آن‌ها استفاده نمایند. در همین حین مسئولین قانون‌گذار و نظارتی هم بدون آنکه هیجانی و افراطی عمل نمایند، باید نظارت و مقررات مناسب را در جهت ایجاد تعادل، ثبات و جلوگیری از سوءاستفاده از این بازار نوظهور را مدنظر قرار داده و اقدامات مقتضی را اعمال نمایند.
*اخیراً نمایندگان مجلس بحث ساماندهی رمز ارزها در ایران را مطرح کردند که به مباحث مختلفی ازجمله مالیات گیری از رمز ارزها و ساماندهی در حوزه مصرف برق بازمی‌گردد؟ نظر شما درباره قانونگذاری در این حوزه چیست؟
این حوزه حتماً باید قانون‌مند گردیده و به خصوص توسط بانک مرکزی طبق ضوابط تعریف‌شده و مرتبط توسط کمیته بال رصد و مدیریت شود. در غیر این صورت ادامه سوءاستفاده، تخلف، بی‌نظمی و بی‌عدالتی بر این بازار حاکم خواهد بود.
*به نظر شما مالیات گیری از رمز ارز نسبت به موارد متعددی ازجمله خانه‌های خالی یا دیگر صنایع که مالیات نمی‌دهند یا مالیات کمی می‌دهند چقدر اولویت دارد و آیا میزان آن به حدی هست که از مشکلات بودجه‌ای دولت بکاهد؟
اولویت با مالیات گیری صحیح و عادلانه در حوزه‌های نامبرده شده است. تا معاملات رمز ارزها قانون‌مند نگردند، نمی‌توان مالیات صحیح و عادلانه را از آن‌ها دریافت کرد. پس اول سریعاً رمز ارزها باید قانون‌مند شده و سپس نحوه اخذ مالیات آن‌ها تعیین شود. مالیات دریافتی به‌عنوان یک اصل است و نباید آن را به کسری بودجه متصل کرد. البته فکر نمی‌کنم در صورت قانون‌مند نمودن رمز ارزها و اخذ مالیات عادلانه، رقم‌ها به‌اندازه‌ای باشد که کسری بودجه را جبران کند. کسری بودجه را از طریق انضباط مالی در مورد دخل‌وخرج دولت باید برطرف کرد.
مشکلات رمز ارزها برای صنعت برق
*آیا غیرسوبسیدی کردن برق مورداستفاده رمز ارزها یا افزایش قیمت برقی که برای رمز ارز استفاده می‌شود مطلوب است؟
حتماً غیر سوبسیدی کردن برق و یا افزایش قیمت آن هر دو استفاده بی‌رویه و رانت محور برق را برای استفاده در تولید و معاملات رمز ارزها را کاهش و محدود خواهد کرد. هر دو حالت مطلوب است. در مورد مزیت کدام باید اطلاعات و آمار اقتصادی خاص این حوزه در اختیار باشد. ولی هر دو استراتژی به نظر مناسب می‌آیند.
*در مجموع چند روزی بود شاهد سقوط در این بازار بودیم. چشم‌انداز شما از وضعیت این بازار در چند ماه آینده چیست؟
همان‌طور که در توضیحات رمز ارزها گفتم، بازار رمز ارزها بسیار متلاطم، دستخوش سوءاستفاده و بسیار خطرناک برای کنش گران خرد است؛ لذا تا قانون‌مند شدن این حوزه، چشم‌انداز من به‌هیچ‌عنوان مثبت نبوده و معاملات در این حوزه را با ماهیت قمار توأم می‌بینم.