به گزارش جامعه ۲۴، بهمن ماه سال ۹۶ بود که طرح جدید ترافیک پایتخت تصویب شد، طرحی که طی آن تردد هر یک از وسایل نقیله در محدوده‌های طرح ترافیک، عوارض متفاوتی را به همراه خواهد داشت. نرخ این عوارض نیز به این صورت محاسبه می‌شود که حاصلضرب نرخ پایه که مبلغ آن ۲۰ هزار تومان است، در ضرایب مربوط به محدوده تردد، ساعت تردد، میزان آلایندگی، زمان پرداخت عوارض و ... محاسبه می‌شود.
چندی بعد محدوده زوج و فرد نیز تغییر پیدا کرده و طرح کنترل آلودگی هوای جایگزین آن شد. بر اساس آن تردد خودرو‌ها در «حلقه دوم» (زوج یا فرد سابق) دیگر به‌صورت نوبتی و بر اساس رقم سمت راست پلاک خودرو‌ها نیست، بلکه همه خودرو‌های پلاک تهران ۲۰ روز و خودرو‌های پلاک غیرتهران ۱۵ روز در هر فصل اجازه تردد رایگان در این محدوده را خواهند داشت و برای تردد بیش از سهمیه خود در محدوده کنترل آلودگی هوا باید نصف عوارض طرح ترافیک را پرداخت کنند.
همزمان با تغییر طرح ترافیک، مهدی چمران، رییس شورای چهارم و رییس فعلی شورا نسبت به آن انتقاداتی کرده و گفت: «این‌گونه طرح‌ها تنها در راستای افزایش درآمد شهرداری است و این در حالی است که شورای چهارم هیچ‌گاه دنبال تصویب این‌گونه طرح‌ها نبوده است. متأسفانه این طرح در حالی به تصویب رسیده است که مسئولان شهری عنوان کرده‌اند مطالعات لازم را انجام داده‌اند.»
به گفته چمران، «افزایش درآمد شهرداری از طریق طرح ترافیک، اجحاف و خیانت به شهروندان تهرانی است و ظاهرا در این طرح، شهرداری چشم‌های خود را روی شهروندان بسته است و فقط دنبال کسب درآمد است. چمران در ادامه گفته است: اگر طرح ترافیکی که در سالهای گذشته انجام می‌شده، نواقصی هم داشته، رضایت شهروندان را در پی داشته است، اما این طرح قطعا نارضایتی شهروندان را در پی خواهد داشت.»
البته همان موقع محسن پورسیدآقایی، معاون وقت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نسبت به اظهارات چمران واکنش نشان داده و گفت: «انتظار می‌رفت ایشان تقوا به خرج دهند و لااقل بعد از سال‌ها جور‌و‌جفا در حق شهروندان تهران، طلبکار نباشند. اگر ایشان واقعا معتقدند طرح ترافیک قبلی خوب بوده و طرح ترافیک جدید خیانت است، داوطلبانه از ما بخواهند اعلام کنیم در دوره پیشین چند کارت شناور پنج میلیون تومانی را رایگان بین این و آن پخش کرده‌اند.»
به گفته او، «خیانت را کسانی کرده‌اند که سال‌ها رانت دادند و از جیب مردم برای خود یارگیری کردند. ایشان ادعا کرده مردم از طرح قبلی راضی بوده‌اند؛ البته آن‌ها که طرح ترافیک هدیه می‌گرفتند، باید هم راضی باشند، اما مردمی که برای ورود به محدوده باید روزانه ۴۰ هزار تومان می‌دادند، چطور؟ آن‌ها مردم نبودند؟ شما که از جیب شهرداری به هزاران نفر طرح ترافیک رایگان می‌دادید و سهمیه‌ها را ۴٢ درصد افزایش دادید و هزینه آن را از مردمی که طرح روزانه می‌خریدند می‌گرفتید، دنبال کسب درآمد به هر قیمت بودید یا ما که این رقم را برای عموم مردم تا حدود نصف کاهش دادیم و در عوض محکم ایستادیم تا سهمیه‌داران سابق، بهای آسایش خود را از جیب سایر شهروندان نپردازند؟».
بیشتر بخوانید: نیویورک به سمت طرح ترافیک می‌رود همچون تهران!
بعد از چهار سال از دعوا‌های رسانه‌ای میان دو طیف سیاسی حاکم بر مدیریت شهری، شورای ششم شهر تهران با ریاست مهدی چمران و ترکیبی از مدیران اسبق شهرداری بر سرکار آمد و از همان ابتدا وعده تغییر طرح ترافیک را داد. توجیه مدیران جدید شهری برای تغییر طرح چهار ساله ترافیک تهران، نظم و انضباط در رفت و آمد و اطمینان بخشی به مردم و کسانی که کار اضطراری در محدوده مرکزی دارند اعلام شده است، تغییری که بار دیگر پایتخت را دچار بی‌نظمی‌های ترافیکی تا رسیدن به ساحل آرامش بعد از گذشت حداقل یکسال از اجرای آن خواهد کرد.
عارضه‌سنجی طرح ترافیک ۴ ساله پایتخت
سیدجعفر تشکری هاشمی، رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران در پاسخ به پرسشی مبنی بر تغییر طرح ترافیک جدید پایتخت به جامعه ۲۴ می‌گوید: تغییر طرح ترافیک در سال آینده اتفاق می‌افتد، به اضافه اینکه تغییرات نیازمند یک مطالعه دقیق درباره اتفاقاتی است که طی ۴ سال اخیر افتاده است. در واقع عارضه‌سنجی و آسیب‌شناسی درباره اینکه که در چه بخش‌هایی مردم، پلیس و دستگاه‌های اجرایی از روند اجرای آن ناراضی بودند.
او ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد بعد از روند آرام ۱۵ سالهای که در حوزه طرح ترافیک پایتخت داشتیم، این تغییرات سبب پدید آمدن دوره پرچالشی برای آرم طرح ترافیک شد. نمی‌خواهم بگویم منظور ما، برگشت به وضعیت قبل از ۴ سال اخیر است، ممکن است باز هم تغییراتی داشته باشیم، اما تغییرات باید به گونه‌ای باشد که گروه‌های خاص اجتماعی که الزاما باید وارد محدوده شوند پشتیبانی لازم را داشته باشند و همزمان تعداد خودور‌هایی که می‌خواهند وارد محدوده طرح بشوند متناسب با مطالعات ترافیکی بوده و بیش از حد معمول نباشد.
این عضو شورای ششم شهر تهران در پاسخ به این پرسش که رقم فعلی طرح ترافیک بازدارندگی لازم برای ورود به محدوده‌های طرح‌های ترافیکی را ندارد، می‌گوید: قیمت‌گذاری باید منطقی و متعارف باشد و همزمان بازدارندگی نیز نباید فراموش شود. در عین حال همزمان با قیمت‌گذاری که نقش بازدارندگی ایفا می‌کند باید اقدامات ایجابی و امکانات متناسب برای شهروندان فراهم شود تا در صورتی که از خودروی شخصی خود استفاده نمی‌کنند، سایر مد‌های حمل و نقل در دسترسشان باشد. نمی‌شود بدون فراهم آوردن امکانات به مردم فشار آورد و این فشار پیامد‌های منفی دارد.
همه اشکالات طرح ترافیک پایتخت
اما طرح ترافیک پایتخت از منظر کارشناسان چه اشکالاتی دارد؟ به گفته شهرام قبادی، کارشناس ترافیک، این طرح از همان ابتدا دارای ۲۰ اشکال اساسی بود. او تحلیل‌هایش را معطوف به پیش از همه‌گیر کووید ۱۹ در کشور می‌داند و به جامعه ۲۴ می‌گوید: تخفیف ۷۰ درصدی تعرفه روزانه در ساعات غیرپیک باعث تولید تقاضای سفر با خودروی شخصی شده و ساعات پیک را افزایش می‌دهد. همچنین این طرح هیچ تدبیری برای کاهش تردد موتور سیکلت‌ها، خودور‌های کاربراتوری و دیزلی‌ها ندارد.
او ادامه می‌دهد: با شیفت احتمالی ۳۰ درصد از تقاضای سفر با خودروی شخصی به اتوبوس و مترو در پیک صبح طبق برآورد شهرداری، ازدحام مسافر به خاطر کمبود ۲ هزار واگن و ۳ هزار اتوبوس در این شبکه بیشتر می‌شود. همزمان ناکارآمدی حلقه دوم طرح ترافیک، بار ترافیک را در ۱۰ بزرگراه تهران افزایش داده است.
قبادی با اشاره به پایین بودن نرخ طرح ترافیک فعلی پایتخت می‌گوید: برعکس طرح‌های جهانی که با عوارض طرح ترافیک منابع توسعه مترو تامین می‌شود، بیشترین نرخ عوارض در طرح ترافیک در زمان تصویب حتی از آرم روزانه طرح ترافیک گذشته تهران نیز کمتر بود. در حال حاضر این نرخ حتی از هزینه رفت و آمد یک شهروند با اسنپ نیز بسیار کمتر است!
این کارشناس ترافیک با اشاره به سقف فروش روزانه طرح ترافیک نیز تاکید می‌کند: به رغم آزادسازی طرح برای همه خرید طرح بیش از ۱۱۸ هزار فقره در هر صبح ممنوع است. به اضافه اینکه در همان زمان طراحی طرح ترافیک جدید نظر مردم را جلب نکرد.
قبادی با تاکید بر اینکه باید محدوده قدیمی طرح ترافیک اصلاح شود، اظهار می‌کند: در حال حاضر عوارض برای کم‌ترین تردد و بیشترین تردد در داخل محدوده یکسان است در حالی که باید عوارض شناور متناسب با میزان تردد در محدوده باشد.
این کارشناس ترافیک با اشاره به افزایش آلودگی هوا در پی افزایش نرخ ورود خودرو به محدوده طرح ترافیک، اضافه می‌کند: خلا اجرای طرح LEZ هنوز در این طرح به چشم می‌آید به اضافه اینکه مراکز معاینه فنی محدودی نیز در سطح شهر تهران وجود دارد و در حال حاضر راه درو‌های بسیاری هم برای اخذ برگه معاینه فنی به وجود آمده است.
این کارشناس ترافیک با اشاره به تشدید فرار از دوربین‌ها با استتار پلاک و کمک گرفتن از موتورها، تاکید می‌کند: مدیریت شهری خود بار‌ها گفته که تشخیص پلاک بعضی دوربین‌ها ضعیف است! به اضافه اینکه این طرح از همان ابتدا با کاهش حجم ترافیک و آلودگی، تشویق به استفاده از حمل و نقل عمومی، کاهش مطلوبیت استفاده از خودروی شخصی و تامین مالی مترو و بهبود شاخص‌های ترافیکی در تضاد بوده و هست!
او با اشاره به لغو طرح در روز‌های پنج‌شنبه نیز می‌گوید: الگوبرداری ناقص از طرح جهانی باعث شد مدیران شهرداری نسبت به تعطیلی دو روز آخر هفته در کشور‌ها غافل شوند به اضافه اینکه به جزییات تجربه کلان‌شهر‌های پیشرو در طرح ترافیک مثل مبلان و استکهلم نیز دقت نکردند.
قبادی اضافه می‌کند: همچنین عوارض برای حالت ورود در زمان پیک و خروج در قبل از پیک عصر باید بیشتر از حالت ورود بعد از پیک صبح و خروج در پیک عصر باشد. همزمان ضریب عوارض آلودگی برای کاربراتوری و انژکتوری نیز نباید یکسان باشد. تمام این مسائل در نهایت اتفاق تکراری ۴ سال گذشته یعنی تشویق خودرو‌ها به پارک در حاشیه بزرگراه در ساعت پیک صبح را رقم می‌زند.
هنوز مشخص نیست که مدیریت شهری جدید چه اشکالاتی به طرح فعلی ترافیک پایتخت خواهد گرفت و تغییرات جدید تا چه سطحی از آن را دگرگون خواهد کرد، اما مسئله‌ای که اهمیت دارد، ورود دوباره پایتخت و مردم به چالش اجرای طرح ترافیک با شکل جدید است. همزمان کاهش آلودگی هوا و تردد خودورها، دو هدف مهمی هستند که طرح فعلی در به نتیجه رسیدن آن‌ها موفق نبوده و طرح جدید پایتخت از این منظر باید تفاوت ویژه و قابل اتکایی با نمونه در حال اجرای آن داشته باشد.