اقتصاد ۲۴ -قشم این روز‌ها پس از دو نوروز ساکت و خاموش، خود را برای یک فصل گردشگری پربار و پر شور آماده می‌کند. با اجرای طرح واکسیناسیون سراسری در کشور علیه ویروس کرونا، دوباره زمینه برای ورود سیل آسای مسافران، گردشگران و علاقمندان طبیعت به سوی جزیره آرام و زیبای قشم فراهم شده است.
متولیان امر نیز از هم اکنون برای آماده سازی زیرساخت‌ها و بسیج تجهیزات و امکانات جزیره به صورت حداکثری تلاش‌های خود را از آغاز کرده‌اند. برگزاری سومین دوره انتخاب «روستای پاک قشم» نخستین گامی است که مسوولان برای احیای گردشگری قشم برداشته اند. طرحی که مردم و بومیان جزیره قشم نیز با استقبال از آن با مسوولان همگام شده اند.
فعالیت دهیاری‌ها و شورا‌های شهر در انتخاب روستای پاک تعیین کننده است
مدیر محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم گفت: دوره اول طرح انتخاب روستای پاک قشم در دهه ۸۰ و به پیشنهاد مهندس بیژن فرهنگ دره شوری شکل گرفت که با استقبال مدیرعامل وقت سازمان منطقه آزاد قشم روبرو شد.
سید محمد هاشم داخته افزود: آن دوره مولفه‌های زیباسازی روستا، فضای سبز با تاکید بر گونه‌های بومی، نظافت فضای سبز و جمع‌آوری و تعیین محل دفن زباله هر روستا مورد توجه قرار گرفت.
داخته ادامه داد: در سال ۱۳۹۷ همچنان تاکید اصلی بر جمع‌آوری زباله‌ها، نظافت، بهداشت و فضای سبز بود.
وی تصریح کرد: در سال‌های بعد این مساله فراموش شد تا آنکه مدیرکل کنونی فرهنگ و ارشاد منطقه آزاد قشم برای احیای این طرح اقدام کرد که از سوی معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری به شکل جدی‌تری مطرح شد.
مدیر محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم افزود: در این دوره با تاکید معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم طرح روستای پاک از محدوده زباله، زیباسازی و نخاله خارج شد و حوزه‌های مختلف دیگری را به خود اختصاص داد.
داخته افزود: در این دوره علاوه بر بررسی مسائل پیشین، تاکید بر این است که دهیاری‌ها، شورا‌ها و مردم هر روستا، تا چه اندازه به مسایل اجتماعی روستا اهمیت می‌دهند.
وی ادامه داد: در بخش محیط زیست، تعداد داوطلبان محیط زیستی، فعالیت دهیاری و شورای هر روستا در حوزه محیط زیست، ابتکارات و خلاقیت‌های آنان در این حوزه مورد توجه قرار می‌گیرد.
مدیر محیط زیست سازمان منطقه آزاد قشم اظهار کرد: تاکید خاصی برای فعالیت بانوان وجود دارد که به چه میزان از سوی مسوولان روستا در امور محیط زیستی مورد توجه قرار گرفته اند و تا چه اندازه خود بانوان در این عرصه پیشران بوده‌اند.
داخته افزود: استفاده بهینه و جدید از فضا‌هایی که کارکرد قبلی آنان رو به افول است، تعریف کارکرد‌های مختلف برای ظرفیت‌های موجود در روستاها و فعالیت‌های ابتکاری گردشگر محور می‌تواند دارای امتیاز باشد.
وی ادامه داد: تا کنون حدود ۳۰ روستا مورد بررسی قرار گرفته است که خلاقیت‌های گوناگونی از سوی مسئولان و اهالی روستاها در نقاط مختلف مشاهده شده است.
مدیر محیط زیست منطقه آزاد قشم گفت: انگیزه و شور روستاها در طرح روستاییان برای مشارکت در طرح روستای پاک نسبت به دوره‌های پیشین بی سابقه است که مهم‌تریم عامل آن شخصیت کاریزماتیک معاون فرهنگی سازمان منطقه آزاد است.
داخته با اشاره به تجارب گذشته معاون فرهنگی این سازمان افزود: نوع تعامل با دهیاری‌ها و شورا‌های روستاها و ادبیات مطالبه‌گرانه معاون باعث تشویق و ترغیب روستاییان برای مشارکت هرچه بیشتر در این طرح است.
وی ادامه داد: تا کنون منطقه آزاد بدون هزینه و فقط با تعامل و استفاده از نیرو‌های بومی طرح را اجرا کرده است که ایجاد انگیزه در روستاییان و برانگیختن خلاقیت آنان باعث پیشرفت کار شده است.
مدیر محیط زیست منطقه آزاد قشم از نحوه انتخاب و نحوه آماده سازی سایت دفن زباله با توجه به معیار‌های محیط زیستی، مسیر‌های دسترسی و معبر‌های روستاها، حفاظت از محیط زیست توسط نیروی انسانی به عنوان منابع پایدار از جمله مولفه‌های محیط زیستی موثر در امتیازات روستاها یاد کرد.
داخته افزود: تونایی دهیاران در استفاده و همراستا سازی صنوف و شرکت‌های تولیدی همجوار به عنوان بازوی روستاها در مسیر تحقق اهداف محیط زیستی نیز چهارمین مولفه محیط زیستی موثر در طرح است.
توانمندی زنان خانوار از جمله مولفه‌های سلامت اجتماعی است
مدیر امور اجتماعی و سلامت سازمان منطقه آزاد قشم گفت: بحث امور اجتماعی و سلامت روستاها پیش از شیوع کرونا در قالب دوره‌های آموزشی دنبال می‌شد.
سید مسعود موسوی افزود: در دوره شیوع کرونا، با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد (سمن) آموزش‌ها از طریق آموزش مجازی ادامه یافت.
موسوی ادامه داد: در سومین دوره انتخاب روستای پاک قشم، چهار مولفه در حوزه امور اجتماعی و سلامت مورد تاکید است که کمک دهیاران و شورا‌های روستاها به برگزاری دوره‌های اجتماعی، از جمله آن است.
وی ادامه داد: آموزش کمک‌های اولیه و مشارکت بانوان در امور فرهنگی و اجتماعی روستا و همچنین مشوق‌هایی که برای نقش آفرینی زنان روستایی توسط مسوولان روستاها در نظر گرفته شده، از دیگر آیتم‌های مورد توجه در این بخش است.
مدیر امور اجتماعی و سلامت سازمان منطقه آزاد قشم تصریح کرد: مبحث زنان خانوار سرپرست و توانمندی آنان نیز مورد توجه ویژه قرار دارد که این قشر بتوانند بر اساس فعالیت خود هزینه‌های زندگی را تامین کنند.
موسوی خاطرنشان کرد: در این زمینه تولید صنایع دستی و تسهیل جهت فروش این محصولات را مورد توجه قرار دادیم.
سرانه ورزشی در انتخاب روستای پاک موثر است
مدیر ورزش و جوانان سازمان منطقه آزاد قشم نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: توجه به امر ورزش در انتخاب روستای پاک دارای امتیاز است که زیرساخت اماکن و تجهیزات ورزشی و سرانه ورزش روستا از جمله مولفه‌های قابل بررسی در این حوزه است.
جلیل حق‌گویان افزود: موفقیت‌ها در جذب خیران حوزه ورزش، شرکت در مسابقات محلی، و استانی، ملی و بین امللی، رشته‌های فعال در روستا و تعداد ورزشکاران نیز از یگر معیار‌های دارای امتیاز در بخش ورزش است.
حق گویان ادامه داد: توجه مسئولان روستاها به استعداد‌های بومی و همچنین اهمیت دادن به بازی‌های بومی و محلی از جمله معیار‌های بخش ورزشی است.
وی خاطر نشان کرد: سرانه ورزشی بانوان و اختصاص زیرساخت، مکان، تجهیزات و امکانات برای فعالیت زنان روستا در امور ورزشی نیز مورد تاکید قرار دارد.
روستای پاک باید در حفاظت از المان‌های ژئوپارک کوشا باشد
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم نیز گفت: تمام مساحت جزیره، ژئوپارک جهانی قشم است و لذا المان‌های ژئوپارک از جمله میله‌های بتنی، تابلو‌های راهنما و عناصر دیگر در سراسر جزیره برای اطلاع رسانی به گردشگران نصب شده است.
علیرضا امری کاظمی افزود: حفظ و حراست از این المان‌ها که جزء اموال عمومی محسوب می‌شود، وظیفه دهیاران و جامعه محلی است که از جمله مولفه‌های امتیاز دهی در بخش گردشگری و ژئوپارک است.
امری کاظمی ادامه داد: وضعیت اقامتگاه‌های بومگردی در هر روستا از نظر فعالیت، پاکیزگی و به روزبودن نیز امتیاز‌های خاص خود را دارد.
وی تصریح کرد: مشارکت زنان در حوزه صنایع دستی و محصولات محلی یکی از امتیازات در انتخاب روستای برتر را به خود اختصاص داده است.
مدیر ژئوپارک جهانی قشم افزود: نکته دیگر که یونسکو نیز برآن تاکید دارد بحث جلوگیری از هدررفت پسماند‌ها و ضایعات است.
امری کاظمی ادامه داد: اگر دهیاری‌ها ابتکار خاصی در زمینه استفاده از پسماند‌ها و ضایعات صنعتی و تولیدی انجام داده‌باشند نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی اظهارکرد: تهیه تولیدات به عنوان سوغاتی خاص روستا و یا اهدا به عنوان یادگاری به گردشگران می‌تواند برای روستاها امتیاز به همراه داشته باشد.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم خاطرنشان کرد: همچنین مسائلی کلی مانند گردشگرپذیری ظاهر روستا، و آراستگی با سلیقه گردشگر که باعث جذب گردشگر شود، امتیاز روستاها را در این حوزه ارتقا می‌دهد.
شناخت نخبه‌های فرهنگی روستاها از اهداف اجرای طرح است
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم گفت: مدیرعامل این سازمان رویکرد مثبتی به فعالیت‌های خلاقانه و مفید گذشته دارد و اراده‌ای شکل گرفته است که این فعالیت‌ها ادامه پیداکند و به یک برند تبدیل شود.
حامد بی آزار افزود: در بررسی‌ها مشخص شد که طرح خلاقانه انتخاب روستای پاک در ۲ دوره برگزار شده که اگرچه وقفه طولانی بین این دو دوره رخ داده بود، اما اصل طرح بسیار موثر ارزیابی شد.
بی آزار ادامه داد: تحقیق‌ها نشان داد که این طرح می‌تواند مشارکت جامعه محلی را به همراه داشته باشد و میتوان در قالب آن همبستگی و همدلی روستاییان را به صورت ناخودآگاه به یک جریان سازی و هنجار فرهنگی تبدیل کرد.
وی تصریح کرد: از آنجا که این جزیره مقصد گردشگری است، انتخاب روستای پاک بسیار حایز اهمیت است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم افزود: امکانات سازمان منطقه آزاد، فرمانداری، بخشداری و دیگر نهاد‌های قشم به اندازهای نیست که بتواند منطقه‌ای با وسعت این جزیره را تمیز و پاک نگه دارد.
بی آزار ادامه داد: اگر مشارکت جامعه محلی نباشد، فعالیت نهاد‌ها ودستگاه‌ها به صورت مقطعی است و نمی‌تواند پاسخگوی پاکیزگی جزیره در درازمدت باشد.
وی اظهار کرد: در این دوره معنای «روستای پاک» بسیار وسیع‌تر در نظر گرفته شد و در حوزه فرهنگی مسائلی مانند کتابخانه، خانه فرهنگ و یا هر پاتوق فرهنگی که در آن اجتماع به مشارکت فرهنگی جذب شود، دارای امتیاز است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم افزود: تعداد گروه‌های فعال در حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری و نیز تعداد افراد تشکیل‌دهنده این گروه‌ها می‌تواند نقش تعیین کننده داشته باشد.
بی آزاد ادامه داد: روستا‌های قشم به لحاظ فرهنگ و هنر غنی هستند و آیین‌ها و به ویژه موسیقی‌هایی منحصر به فرد دارند.
وی گفت: نسل‌های کنونی نوجوانان با بسیاری از این آیین‌ها و سنت‌ها از جمله «مغ و مشتا» و «نوروز صیاد» بیگانه‌اند که این امر نگران کننده است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم افزود: در طرح روستای پاک به نوعی آشنایی، احیا، باز آفرینی و پایبندی جوانان به این آداب و و رسوم دنبال شود تا از طریق آن توسعه پایدار روستا محقق شود.
بی آزاد ادامه داد: در حوزه زیرساخت ها، فقط سازه‌های عمرانی ملاک نیست و برای مثال فعالیت خودجوش یک روستایی را برای امانت دادن دادن کتاب به اهالی، میتوان به عنوان کتابخانه سیار آن روستا مورد توجه قرار داد.
وی با اشاره به نتیجه دادن کار فرهنگی در دراز مدت تصریح کرد: پیوستگی و استمرار فعالیت فرهنگی بسیار مهمتر از شروع شکوهمند، اما بدون ادامه است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی منطقه آزاد قشم افزود: آشنایی و معرفی نخبه‌های فرهنگی و هنری هر روستا در خود آن روستا و نیز در جزیره و در صورت امکان در خارج از قشم از دیگر اهداف اجرای این طرح است.
فعالیت‌ها برای دهیاری‌ها هزینه نداشته باشد
مدیر امور شهری و روستایی سازمان منطقه آزاد قشم نیز درباره طرح مذکور به خبرنگار ایرنا گفت: در حال حاضر ۶۵ روستا در جزیره با ظرفیت‌ها و شرایط مختلف از نظر درآمدزایی در حوزه‌های گردشگری و صیادی فعال هستند که هر کدام جمعیت‌های متفاوتی دارند.
شاهد ملازم افزود: سه آیتم نظافت، محیط زیست و رنگ آمیزی با توجه به جمعیت و ویژگی‌های خاص هر روستا در حوزه مدیریت امور شهری و روستایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ملازم ادامه داد: تمام فعالیت‌ها در این آیتم‌ها باید به صورت مشارکتی انجام و از ظرفیت مردمی استفاده شود و هزینه‌ای برای دهیاری نداشته باشد.
وی تصریح کرد: اهالی روستا می‌توانند با کمک‌های نقدی، زیرساختی، تجهیزتی و غیر آن هزینه‌های طرح را جبران کنند.
مدیر امور شهری و روستایی سازمان منطقه آزاد قشم افزود: محیط زیست، فضای سبز و ترافیک نیز از مواردی است که مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
ملازم ادامه داد: بحث ساماندهی زباله از جمله مشکلات موجود در جزیره بود که بیشتر رهاسازی پسماند به جای دفن آن در جزیره وجود داشت.
وی اظهار کرد: هم اکنون بحث دفع پسماند به صورت مشارکت روستا‌های همجوار در یک سایت مشترک در حال شکل‌گیری است.
مدیر امور شهری و روستایی سازمان منطقه آزاد قشم افزود: فعالیت‌های ابتکاری در این حوزه نیز مورد توجه قرار دارد که ممکن است الگویی برای جزیره و مدیران باشد.
ملازم ادامه داد: هم اکنون ۵۰ درصد از روستاها مورد بازدید قرار گرفته‌اند و تمهیداتی صورت گرفته است تا بقیه روستاها نیز مورد راهنمایی و هدایت قرار گیرند.
آمادگی قشم برای میزبانی در پسا کرونا هدف طرح روستای پاک
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم گفت: سومین دوره انتخاب روستای پاک در جزیره قشم از ابتدای شهریور ۱۴۰۰ کلید خورد و مدت طرح ۴۵ روز ارزیابی شد که با روند کنونی ممکن است تا ۳۰ روز به به آن اضافه شود.
مهدی زارعی افزود: معیار‌های این مسابقه در دو دوره پیشین نظافت منظر بود که ظاهر روستاها پاکیزگی باشد.
زارعی ادامه داد: دوره‌های قبل، طرح به صورت صد درصدی توسط بخش خدمات شهری و روستایی این سازمان انجام می‌شد، اما دوره جدید ویژگی خاصی که دارد که معاونت فرهنگی نیمی از موضوع طرح را به خود اختصاص داد.
وی تصریح کرد: بخش فرهنگی به نوبه خود شامل پنج قسمت اجتماعی، فرهنگی، ژئوپارک و گردشگری، محیط زیست و ورزشی می‌شود.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم افزود: هر قسمت وظیفه و معیار سنجش جداگانه دارد که بر اساس آن روستاها از ۱۰ امتیاز، نمره‌بندی می‌شوند که تجمیع نمرات پنج قسمت امتیاز روستاها را در بخش فرهنگی مشخص می‌کند.
داده‌های به دست آمده از روستاها پردازش می‌شود
زارعی ادامه داد: یک هدف از اجرای این طرح پردازش داده‌های دقیق از وضعیت روستاها در حوزه‌های مختلف زیرساختی، عمرانی، ورزشی، فرهنگی و اجتماعی است.
وی اظهار کرد: در این دوره بر ابتکار و خلاقیت روستاها تاکید بسیاری شده است و به ویژه در حوزه اجتماعی، بانوان، ورزش و گردشگری، خلاقیت‌ها ارزیابی می‌شود.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم افزود: فعالیت مردم روستا‌هایی که در حریم ژئوپارک‌ها هستند از نظر توسعه پایدار منجر به رونق و توسعه گردشگری مورد توجه قرار می‌گیرد.
زارعی ادامه داد: ارزیابی‌ها در سطوح مختلف کارشناسی تا مدیریت و در بخش‌های مختلف حاکی از آن است که بسیاری از دهیاران به صورت جدی در طرح روستای پاک فعالیت می‌کنند و همکاری مناسبی شکل گرفته که منجر به اجرای ایده‌های خلاقانه در روستاها نیز شده‌است.
ساماندهی دفع پسماند روستاها یک دستاورد بزرگ است
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم گفت: تا قبل از اجرای طرح روستای پاک، پسماند‌ها بدون هیچگونه استانداردی در سایت‌های دفع زباله رهاسازی می‌شد.
زارعی افزود: پس از توجیه نسبت به دفع پسماند، بسیاری از چشم اندازهای طبیعی که آلوده و آغشته به زباله و محل رهاسازی نخاله و زباله شده بود، در این طرح ساماندهی و مکان‌ها پاکسازی شدند.
وی ادامه داد: فضای جدید و محصوری به عنوان سایت‌های استاندارد به وجود امد تا دهیاران بتوانند به شکلی اصولی و استاندارد در محل دفن زباله را انجام دهند.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم تاکید کرد: دفع استاندارد پسماند یک دستاورد مهم و بزرگ بود که از برکات طرح روستای پاک است.
مشارکت مردم در اداره روستاها
زارعی تصریح کرد: دستاورد دیگر طرح مذکور حرکت عمومی و جمعی مردم روستاها به ویژه جوانان و بانوان در اداره روستاهاست که در حفظ و نظافت روستاها به کمک دهیار‌ها و شورا‌ها شتافتند.
وی افزود: برخی روستاها طرح‌های خلاقانه گردشگری با هدف جذب و افزایش ضریب ماندگاری گردشگر در روستا دارند.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم ادامه داد: ارائه خدمات گردشگری ضمن اینکه گردشگر راجذب روستا می‌کند، باعث اقلمت گردشگران نیز می‌شود که این امر چهره گردشگری روستا را ارتقا می‌دهد.
زارعی اظهار کرد: در این طرح همچنین سعی شده توجه مسوولان روستاها به ورزش و به ویژه به بحث توسعه امور زنان معطوف شود.
وی افزود: ممکن است در گام اول تمام ایدئال‌های در نظر گرفته شده محقق نشود، اما حرکت به این سمت آغاز شده است.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم با اشاره به انتخابات شورا‌ها در سال جاری ادامه داد: شورا‌ها و دهیار‌های جدید قشم از هم اکنون توجیه شده اند که در طول دوره خدمت خود در چه حوزه‌ها و با چه رویکرد‌هایی فعالیت کنند که این این از دیگر دیتاکرد‌های طرح روستای پاک است.
طرح‌های ۳۰ میلیارد ریالی در انتظار روستای برتر
زارعی گفت: در طرح روستای پاک سه روستا برتر مورد تقدیر قرار می‌گیرند و در هر کدام از آن‌ها طرح‌هایی با اعتبار ۱۰ میلیارد ریال توسط این سازمان اجرا می‌شود.
وی افزود: به صورت معمول با اعتبار‌های یک میلیارد ریالی میتوان بسیاری از مشکلات روستاها را رفع کرد.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم ادامه داد: با اختصاص اعتبار ۱۰ میلیارد ریالی میتوان تحول بزرگی در یک روستا ایجاد کرد.
زارعی خاطرنشان کرد: دهیار‌های روستا‌های برتر نیز به صورت جداگانه مورد تشویق و تمجید قرار می‌گیرند.
قشم آماده یک اتفاق بزرگ در گردشگری در پسا کرونا
وی گفت: تاکید مدیرعامل این سازمان بر این است که تمام جزیره آماده یک اتفاق بزرگ گردشگری شود.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم افزود: این رویداد مهم رفع محدودیت‌های سفر در پساکرونا و بازگشت گردشگران به جزیره قشم برای طبیعت گردی است.
زارعی ادامه داد: برای رقم زدن سفر مسوولانه گردشگران که منجر به توسعه همه جانبه قشم بشود نیاز است که مردم به طور مسوولانه میزبانی کنند.
وی خاطرنشان کرد: این امر باعث می‌شود ضمن نهادینه شدن فرهنگ نگاهداشت جزیره به عنوان یک منطقه پاک، آراسته و زیبا، گردشگر نیز در ورود به جزیره احساس خوشایندی داشته باشد و علاوه بر لذت بردن از طبیعت خود را موظف به رعایت برخی اصول در قبال قشم بداند.
طرح انتخاب روستای پاک بسیار بیش از یک مسابقه رقابتی بین روستاها است. طرحی که هنوز گردشگر وارد آن نشده است، قشم را به تکاپو انداخته و روح تازه‌ای در تن خموده جزیره که ناشی از کرونا بود، دمیده است.
برنده نهایی این طرح جزیره قشم که پس از خلوتی ۲ ساله، این روز‌ها با طبیعت بی نظیر خود، و با پیرایش پسماند‌ها و آرایش روستاها بیش از گذشته مشتاق بازدید گردشگران و مسافران از اقصا نقاط ایران و جهان است.