اقتصاد۲۴- در ابتدا مناطق آزاد تجاری به صورت آزمایشی برای تسهیل واردات و صادرات و تجارت بین المللی ایجاد شدند که بدون دریافت عوارض و با اعطای امتیازات ویژه را شرایط تجارت را آسان‌تر می‌کرد. اولین منطقه در سطح جهان در فرودگاه شانون در ایرلند ایجاد شد تا تجارت و ترانزیت در آن تسهیل شود. بعد‌ها دیگر کشور‌ها نیز مناطقی را تحت عنوان مناطق آزاد تجاری و صنعتی تعیین کردند و سعی در مقررات زدایی و تسهیل واردات و صادرات کردند. چین نیز یکی از کشورهایی است که چندین منطقه آزاد تجاری و صنعتی دارد که البته ویژگی‌های جدیدی نیز برای جذب هرچه بیشتر سرمایه‌گذاران به آن افزوده است. چین از مناطق آزاد به عنوان زمینه آزمایش سیاست‌های جدید و اجرای سیاست‌های بلند مدت خود در زمینه تجارت جهانی استفاده می‌کند.
تجارت منطقه‌ای و صنایع خاص در مناطق آزاد
منطقه آزاد تجاری شانگهای اولین منطقه آزاد در چین بود که در سپتامبر ۲۰۱۳ راه اندازی شد. در این منطقه به شرکت‌ها سیاست‌های ترجیحی واردات و صادرات ارائه شد و فرصتی برای بهره‌مندی از ابتکارات جدید مانند برنامه‌های کاربردی ثبت شرکت ساده و ارز آزاد رایگان به دست آمد. همچنین برخی از امتیازات مالیاتی اولیه برای صنایع خاص اعطا شد.
بیشتر بخوانید: حمایت سازمان جهانی مناطق آزاد از فعالان مناطق آزاد ایران در بازار‌های جهانی و محلی
تا سال ۲۰۲۱، چین ۲۱ منطقه تجاری آزاد را به ثبت رساند. در حالی که منطقه آزاد شانگهای در سال ۲۰۱۳ یعنی آغاز راه ایجاد مناطق آزاد عمدتا بر آزمایش اصلاحات ملی متمرکز بود، مناطق آزاد دیگری همچون Fujian، Guangdong و Tianjin در سال ۲۰۱۵ بیشتر با تجارت منطقه‌ای و صنایع خاص هماهنگ بود و هدف تجاری متمرکزی داشت. مثلاً منطقه آزاد فوجیان از تجارت با تایوان پشتیبانی می‌کند و بر تولید فناوری پیشرفته متمرکز است؛ منطقه آزاد گوانگدونگ از تجارت و ادغام با هنگ کنگ پشتیبانی می‌کند و منطقه آزاد تیانجین بر شمال چین و همچنین بازار‌های مالی دریایی متمرکز شده است.
در سال ۲۰۱۷ به این ۴ منطقه اصلی ۷ منطقه آزاد جدید افزوده شد. این مناطق تجاری آزاد جدید برای آزمایش سیاست‌های جدید به نفع طرح "یک کمربند، یک راه" ایجاد شده است. این مناطق در مناطقی واقع شده‌اند که بتوانند از این طرح چین برای اتصال آسیای مرکزی و اوراسیا و تجارت در امتداد جاده ابریشم قدیمی صیانت کنند. این مناطق آزاد در لیائونینگ، ژجیانگ، سیچوان، چونگ کینگ، هنان، هوبی و شانشی قرار دارند.
فراتر از مفهوم اولیه مناطق آزاد
در واقع باید اذعان کرد که مناطق آزاد تجاری در چین فراتر از مفهوم اولیه خود در خصوص موانع کمتر برای واردات، صادرات و تجارت بین المللی است. دولت چین از مناطق آزاد به عنوان زمینه آزمایش اصلاحات و به عنوان مجرای تجارت منطقه‌ای در صنایع خاص استفاده می‌کند. به این ترتیب آنها اغلب مشوق‌ها و مزایای کاملاً خاصی دارند. در حالی که برای برخی از شرکت‌ها، مزایای واردات و انبارداری بدون عوارض جزو اولویت‌های سیاستگذاری در مناطق آزاد محسوب می‌شود، چین به دنبال برکشیدن سیاست‌های منطقه‌ای و تجارت مبتنی بر هدف قدرتمند سازی اقتصادی از مناطق آزاد است.
امتیازات ویژه مناطق آزاد چین
در مناطق آزاد چین تمرکز بر صنایع خاص نیز مورد توجه قرار گرفته است. شرکت‌هایی که می‌توانند از روش‌های واردات و گمرک ساده‌تری بهره‌مند شوند. شرکت‌های لجستیکی و تولیدی اغلب دارای امتیازات ویژه بیشتری هستند. همچنین قرار گرفتن در یک منطقه صنعتی و در کنار سایر شرکت‌ها نیز می‌تواند جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد.
در برخی مناطق آزاد تجاری چین نیز شاهد امتیازاتی در حوزه مالیات هستیم؛ مثلاً کاهش مالیات بر درآمد شرکت‌ها برای تشویق صنایع در مناطق خاصی از گوانگدونگ و فوجیان. همچنین سیاست‌های معافیت مالیات بر ارزش افزوده برای کالا‌هایی که در مناطق آزاد فروخته می‌شوند، نیز از دیگر امتیازات صنایع در مناطق آزاد چین است.
تسهیل واردات و انبارهای بدون عوارض یکی از مزایای اصلی مناطق آزاد تجاری محسوب می‌شود که برای بسیاری از شرکت‌ها همچنان خیلی مهم است. اگر کالاها به خارج از منطقه آزاد حمل شوند، عوارض بیشتر در زنجیره توزیع وضع می‌شود. این مسئله برای شرکت‌های تولیدی و تشویق به سرمایه‌گذاری تولیدمحور نیز جالب توجه است زیرا این شرکت‌ها تنها در صورتی که مرکز تولیدی در داخل منطقه آزاد واقع شده باشد نیازی به پرداخت مالیات بر واردات ندارند.
گمرک مناطق آزاد اغلب فرآیند گمرکی سریعتر و ساده‌تری را ارائه می‌دهند. حتی در صورت لزوم، بازرسی‌های گمرکی سریعتر انجام می‌شود و اظهارنامه‌ها ساده و کاملاً اینترنتی است. در یک کشور بوروکراتیک مانند چین، صرفه جویی در زمان و هزینه می‌تواند قابل توجه باشد.
در مناطق آزاد چین همچنین شاهد سیاست‌هایی در حوزه ارز خارجی هستیم. شرکت‌های واقع در بسیاری از مناطق آزاد قادر به ایجاد حساب تجارت آزاد (FTA) هستند. اینها می‌توانند ارز چینی و ارزهای خارجی دریافت کنند و به سادگی تبدیل شوند. در مکان‌های دیگر کشور چین، چنین تغییراتی نیاز به تأیید SAFE (اداره امور خارجه ایالت) دارد.
در مناطق آزاد تجاری صنعتی چین روش راه اندازی شرکت را تسهیل می‌کنند. در عین‌حال چین خوشه‌های تجاری و صنعت مشخصی را با مزیت‌های بسیاری تشویق می‌کند و اغلب به آنها امتیازهای خاصی ارائه می‌دهد. به عنوان مثال شانگهای بر خدمات مالی، گوانگدونگ در زمینه تولید و همچنین خدمات مالی، فوجیان و سیچوان در زمینه تولیدات پیشرفته و نوآورانه، هنان در زمینه تولید خودرو و تجارت الکترونیکی و تیانجین در تأمین مالی و اجاره مرزی تمرکز دارد.
بنابراین با قرار گرفتن در یک خوشه صنعتی و اقتصادی مشخص شرکت‌ها می‌توانند از کارآیی‌های اقتصادی مشخصی بهره ببرند.
هرچه هست چین یکی از کشورهایی است که در راستای پیشبرد سیاست‌های اقتصادی خود، به ویژه به ثمر نشاندن طرح یک کمربند یک راه، مناطق آزاد خود را با سیاست‌های گوناگون و متنوعی طرح‌ریزی کرده و برای آن برنامه‌ریزی کرده است.