اقتصاد ۲۴- طبق بیانیه به روزرسانی شده فهرست تحریم‌های دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا، گروه صنعتی ماموت و شرکت ماموت دیزل از فهرست تحریم‌های ثانویه آمریکا خارج شدند. همین امر اندکی سیگنال‌های کاهشی دلار را فعال کرد و موجب طولانی‌تر شدن صف فروشندگان دلار و کاهش نسبی نرخ دلار در روز‌های اخیر شد. با اینحال آیا این سیگنال درباره مذاکرات هسته‌ای که با روی کار آمدن دولت جدید تقویت شده ،منجر به تحولی اساسی در بازار دلار خواهد شد؟
در سال‌های اخیر جهش قیمت دلار منجر به تورم کالاها شد. بخشی از این تورم با تاثیر مستقیم از سیگنال‌های برجامی و بخشی دیگر متأثر از دخالت‌های سوداگرانه در بازار بود. تورم کالاها از لوازم خانگی تا بازار خودرو و مسکن را درنوردید، اما در ۶ ماهه نخست امسال بر نرخ کالا‌های خوراکی نیز اثر کرد. چنانکه بر نرخ لبنیات، تخم مرغ، برنج و روغن خوراکی و ... اثر تصاعدی گذاشت و طوری شد که سفره مردم با تورم میانگین بیش از ۶۰ درصدی خوراکی‌ها مواجه شد. حالا کارگرانی که در ابتدای سال با رشد ۲۶ درصدی دستمزد‌ها مواجه بودند، مجبور به خرید کالا‌های خوراکی هستند که بعضاً تا دو برابر گران شده است. اگرچه مسئولان عادت دارند عامل گرانی دلار را به عنوان مولفه اصلی افزایش قیمت‌ها ناشی از عواملی، چون تحریم بدانند، سیاست‌های بانک مرکزی در بالا نگهداشتن نرخ دلار یکی مسائلی است که از نظر پنهان می‌ماند. از این رو درباره تحولات بازار دلار و تاثیر آن بر تورم کالاها با آلبرت بغازیان، کارشناس اقتصادی گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
اراده بانک مرکزی در بازار ارز
بغازیان معتقد است که اثر رفع تحریم‌ها بر قیمت ارز تا زمانی که منجر به آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران نشود، تاثیری موقتی است، اما به هر حال سیگنال مثبتی به بازار است.
او می‌افزاید: چه بسا وقتی که تحریم‌ها افزایش می‌یابد، شاهد گران‌تر شدن ارز هستیم. علت نوسان نرخ ارز در حال حاضر این است که بانک مرکزی اراده‌ای در این موضوع دارد. اگر تحریم این شرکت‌ها به بحث هسته‌ای مربوط بود و به همین خاطر اسمشان در لیست تحریم‌ها قرار داشت، نشانه خوبی مبنی بر تلاش آمریکا برای بازگرداندن ایران به میز مذاکره بود. اما اینکه این مسئله تا چه دارایی‌های ارزی را محدود یا آزاد می‌کند، فعلا از نظر میزان ذخایر ارزی تاثیرگذار نیست؛ گرچه نشانه خوبی است.
بیشتر بخوانید: رمزارز‌هایی که بورسی می‌شوند
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: باید این سوال مطرح شود که آیا وقتی شرکت ماموت در فهرست تحریم‌ها قرار گرفت، نرخ ارز تغییر چندانی کرد؟ به نظر من وقتی این شرکت‌ها از لیست تحریم‌ها خارج می‌شوند، اثر چندانی بر ارزان شدن دلار نخواهد داشت. این مسئله بیشتر ایجاد امیدواری و نگرانی در بازار دلار می‌کند و رفتار‌های هیجانی را تقویت خواهد کرد.
برخی فعالان اقتصادی معتقدند نرخ ارز در شرایط کنونی واقعی نیست و نرخ اصلی آن کمتر از رقم فعلی است. بغازیان معتقد است که بانک مرکزی قیمت ارز را عامدانه بالا نگهداشته است و اگر بنا باشد نرخ ارز تغییر کند، بانک مرکزی باید آن را کاهش دهد.
او با طرح این پرسش که چرا بانک مرکزی تابلوی خود را گران‌تر می‌کند، می‌گوید: بانک مرکزی علیرغم اینکه اذعان دارد باید نرخ ارز با ثبات شود، قیمت ارز را روی تابلو همچنان گران می‌کند و این مسئله نشان می‌دهد که خواست بانک مرکزی به افزایش نرخ ارز بوده است. اینکه ریاست جدید بانک مرکزی چه سیاستی اتخاذ کند، هنوز مشخص نیست. اما چون ذینفعان بازار ارز از جمله دولت در نرخ فعلی بیشتر هستند، مسلماً بالا بردن نرخ دلار خواست دولت است.
کنترل قیمت‌ها در دستور کار نبوده است
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان می‌کند: اگر بخواهیم تورم کمتر، سفره مردم رنگین‌تر و قدرت خرید مردم بیشتر شود، نرخ ارز نباید بالا برود. درحالیکه می‌بینیم حتی تورم کالاها از افزایش نرخ ارز هم بیشتر است. به این معنا که مدتی است که نرخ ارز تقریباً ثابت است، اما لبنیات و تخم و مرغ و ... گران‌تر می‌شود. این مسئله نشان دهنده این است که علاوه بر اقدامات سوداگرانه در تورم کالاها به ویژه کالا‌های اساسی اراده‌ای نیز از سوی دولت برای کنترل قیمت‌ها نبوده است.
بغازیان در پاسخ به این پرسش که آیا دلیل تورم فعلی کالاها را نرخ ارز می‌دانید، می‌گوید: بخش اعظمی از تورم کالاها به علت افزایش نرخ ارز در سال‌های اخیر بوده است. بخشی دیگر نیز مربوط به احتکار و سوءاستفاده تولیدکنندگان و سفته‌بازان است. اینکه سیمان گران شد، مربوط به مشکلات خاموشی و محدودیت‌های دولت در خصوص استفاده سیمانی‌ها از برق نبود، بلکه عده‌ای سودجو بازار‌ها را متلاطم کردند. کما اینکه در این روز‌ها نرخ ارز نیز تغییر چندانی نکرده است.
شوک دیگری به بازار
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که اگر تحریم‌ها برداشته شود، نرخ ارز تا چه قیمتی پایین می‌آید، بیان می‌کند: زمانی که تحریم‌ها سنگین شد، نرخ ارز بالا رفت و وقتی تحریم‌ها سبک شود، باید نرخ ارز پایین بیاید، اما چنین نشده است؛ بنابراین بعید است که نرخ ارز را مثلا تا ۱۵ هزار تومان برسانند. چون در کنار کاهش قیمت باید قیمت کالاها نیز حمایت شود و واردات کالاها به نحوی باشد که با آن نرخ پایین قیمت‌ها را حفظ شود. ولی به نظر می‌رسد تاکنون چنین خواستی از سوی دولت مطرح نبوده است. زمانی که تحریم‌ها سنگین شد، دلار از ۱۳ هزار تومان به ۳۰ هزار تومان افزایش یافت. با رفع تحریم‌ها طبعاً قیمت‌ها باید پایین بیاید، اما این مسئله به اراده بانک مرکزی بستگی دارد.
او می‌افزاید: ما شاهد یک جهش قیمتی از سال ۹۷ به اینسو در قیمت دلار بوده‌ایم. از سه سال قبل، ارز از کانال ۱۸ هزار تومانی یک روند کاهشی به کانال ۱۲ هزار تومان را پیمود و سپس مجدداً جهش قیمتی داشت. آن سال‌ها به علت کمبود ارز ذخایر ارزی و حمایت از تولید، واردات کالا‌هایی از جمله خودرو را ممنوع کردند. همین امر نیز در بالا رفتن قیمت برخی کالاها اثر داشت. کالا‌های دیگر نیز با این بهانه، گران‌تر شدند. در این فاصله دولت باید کالای اساسی را وارد می‌کرد تا کارخانه‌ها بتوانند تولید کنند که چنین اتفاقی نیز افتاد.
بغازیان معتقد است که ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی باید کماکان باید حفظ شود. چون اگر الان ارز را تک نرخی کنند، شوک دیگری به بازار کالاها وارد خواهد شد و مجدداً افزایش قیمتی از سوی تولیدکنندگان اعمال خواهد شد که قدرت خرید مردم را هرچه بیشترکاهش خواهد داد.