اقتصاد ۲۴- با تداوم بحران انرژی و عبور قیمت نفت از مرز ۸۵ دلار، قیمت مواد پایه در جهان هم در حال افزایش است. برآورد می‌شود با افزایش قیمت این محصولات در جهان، درآمد شرکت‌های صادرات‌محور بورس هم افزایش یابد و، چون این شرکت‌ها سهم مهمی از ارزش بورس را در اختیار دارند، هر نوع افزایش درآمد این شرکت‌ها می‌تواند منجر به رشد شاخص‌های بورس شود.
بحران انرژی درجهان منجر به افزایش قیمت جهانی موادپایه یا کامودیتی در سطح جهان شده است. گرمایش زمین، باعث شده تا تولید برق از نیروگاه‌های برقابی در جهان کاهش یابد، به همین دلیل نیروگاه‌ها به سمت مصرف گاز طبیعی و گاز مایع طبیعی رفته‌اند ضمن اینکه با نزدیک‌شدن به زمان پایان پاندومی کرونا، سطح تقاضا در جهان افزایش یافته و همزمان عرضه انرژی هم کاهش یافته است. همه این موضوعات منجر به رشد قیمت انرژی در جهان شده است؛ به‌طوری که هم‌اکنون اقتصاد‌های بزرگ دنیا ازجمله اروپا نگران کاهش ذخایر ال‌ان‌جی خود در زمستان هستند که می‌تواند منجر به کمبود گاز در این فصل سرد شود. به همین دلیل برخی مؤسسات تحقیقاتی آمریکا به‌تازگی اعلام کرده‌اند که احتمالا نیروگاه‌ها به‌ویژه در اروپا به‌دلیل کمبود گاز در زمستان مجبور خواهند شد به سمت سایر سوخت‌ها ازجمله نفت حرکت کنند.
همین موضوع احتمالا ظرف ماه‌های آینده منجر به رشد بیشتر قیمت نفت و حتی زغال‌سنگ خواهد شد. این در حالی است که اکنون قیمت نفت از مرز ۸۵ دلار عبور کرده است، اما این همه ماجرا نیست. به‌دنبال افزایش قیمت انرژی در جهان، قیمت سایر محصولات جهانی ازجمله مواد پایه یا کامودیتی هم افزایش یافته است.
افزایش قیمت مواد پایه
به‌دنبال رشد قیمت انرژی در سطح جهان، ابتدا قیمت محصولات پتروشیمی در جهان افزایش یافت و بعد از آن رشد قیمت‌ها به سایر بازار‌ها ازجمله بازار محصولات فلزی هم کشیده شد. این رشد قیمت‌ها به میزانی است که در برخی بازار‌ها رکورد‌های تازه‌ای به ثبت رسیده است. سرعت رشد قیمت‌ها به حدی است که منجر شد دیروز قدیمی‌ترین شاخص ترکیبی کامودیتی دنیا با عبور از رکورد قبلی خود در سال ۲۰۱۱ به بالاترین سطح تاریخی‌اش برسد. این شاخص که از سال ۱۹۶۷ محاسبه می‌شود، نشان می‌دهد که قیمت مواد پایه در جهان امروز ۶.۳ برابر سال ۱۹۶۷ است.
مواد پایه نقش مهمی در اقتصاد جهان دارند و تغییرات قیمت آن‌ها کل اقتصاد جهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ به‌طوری‌که برآورد می‌شود با افزایش قیمت انرژی و همینطور مواد پایه در جهان هزینه تولید در جهان افزایش یابد و منجر به رشد تورم در اقتصاد جهان شود، اما در ایران وضع فرق می‌کند.
ایران یکی از کشور‌های صادر‌کننده مواد پایه یا کامودیتی در سطح جهان است و افزایش قیمت این مواد درآمد‌های ارزی ایران را افزایش می‌دهد. هم‌اکنون سهام بخش مهمی از صادر‌کننده‌های مهم مواد پایه در بورس دادوستد می‌شود و می‌توان برآورد کرد با افزایش قیمت مواد پایه در جهان، درآمد این شرکت‌ها با شیب صعودی زیادی مواجه شود. همین حالا آمار‌ها از میزان درآمد این شرکت‌ها نشان می‌دهد که درآمد شرکت‌های تولید‌کننده محصولات پتروشیمی و فلزات به‌سرعت در حال رشد است که برخی از دلایل آن به رشد قیمت جهانی محصولات این شرکت‌ها بازمی‌گردد. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که فقط در نیمه نخست سال درآمد تولید‌کننده‌های مهم پتروشیمی که سهامشان در بورس دادوستد می‌شود، به رقم بی‌سابقه ۹۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
بیشتر بخوانید: وقت مناسبی برای ورود به بورس است؟
میزان رشد قیمت‌ها
آمار‌ها نشان می‌دهد سرعت رشد قیمت‌ها در بازار مواد پایه متفاوت بوده است، اما این رشد قیمت‌ها اکنون و بعد از چند هفته به همه بازار‌ها سرایت کرده و منجر به رشد قیمت محصولاتی ازجمله اتانول، اوره، متانول و انواع پلی‌اتیلن شده است. با این حال، بیشترین رشد قیمت در بازار محصولات پتروشیمی مربوط به پلی‌اتیلن بوده است؛ به‌طوری که قیمت هر تن پلی‌اتیلن سبک خاورمیانه با رشد‌هایی که در چند هفته گذشته داشته، اکنون به ۱۶۴۰ دلار در هر تن رسیده است. این به‌معنای آن است که قیمت پلی‌اتیلن به‌عنوان یکی از پرکاربرد‌ترین محصولات پتروشیمی در یک ماه گذشته ۲۷۰ درصد دلار رشد کرده است.
این رشد قیمت، اما فقط شامل محصولات پتروشیمی نیست. ظرف چند روز گذشته موج رشد قیمت‌ها به بازار فلزات هم رسید و روز گذشته قیمت روی از مرز ۳۷۰۰ دلار گذشت و هر تن آلومینیوم با ثبت رکورد تازه‌ای به مرز ۳۲۰۰ دلار رسید. قیمت سایر فلزات ازجمله مس نیز در حال رشد است و برآورد می‌شود با توجه به کاهش سطح عرضه حتی در روز‌های آینده با رشد بیشتری مواجه شوند. این موضوع می‌تواند به‌طور مستقیم درآمد شرکت‌های تولید‌کننده محصولات پتروشیمی و فلزی و حتی معدنی را در ایران تحت‌تأثیر قرار دهد. ضمن اینکه برآورد می‌شود رشد قیمت نفت نیز به‌طور مستقیم بر درآمد پالایشگاه تأثیر بگذارد.
اثر رشد قیمت‌های جهانی بر بورس
تجارب سال‌های گذشته نشان داده است که رشد قیمت جهانی مواد پایه با یک تأخیر منجر به نوسان شاخص‌های بورس می‌شود. علت این موضوع این است که نوسان قیمت جهانی مواد پایه روی ارزش سهام شرکت‌های صادرات‌محور که عمدتا صادر کننده مواد پایه هستند، تأثیر می‌گذارد و، چون این شرکت‌ها بخش مهمی از ارزش بازار سهام را در اختیار دارند، نوسان قیمت سهام این شرکت‌ها منجر به نوسان شاخص بورس می‌شود.
امیرعلی امیرباقری، یک کارشناس بازار سرمایه در این‌باره گفت: زمانی که قیمت‌های جهانی مواد پایه یا کامودیتی‌ها دستخوش تحول می‌شود، این اتفاق همانند اهرمی می‌تواند در سودسازی شرکت‌ها تأثیرگذار باشد و فعالان بازار سرمایه باید به این مسئله توجه جدی داشته باشند.
او با تأکید بر اینکه سرمایه‌گذاران باید اکنون توجه زیادی نسبت به قیمت‌های جهانی داشته باشند، اضافه کرد: براساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته به‌نظر می‌رسد که در فصل پاییز و زمستان با بحران انرژی به‌خصوص در حوزه گاز مواجه شویم که همین موضوع می‌تواند منجر به رشد بیشتر قیمت‌ها در بازار مواد پایه شود.
ولید هلالات، یک کارشناس بازار سرمایه هم در این‌باره گفت: با افزایش قیمت نفت، بهای تمام‌شده محصولات با شتاب بیشتری حرکت می‌کند و به‌دنبال آن محصولات پالایشی و پتروشیمی در بازار داخلی نیز در وضعیت بهتری قرار خواهند گرفت، اما درنظر داشته باشید، افزایش قیمت‌ها از یک نقطه‌ای، با افت تقاضا مواجه می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت وضعیت کنونی برای سرمایه‌گذاران با افق دید میان‌مدت جذاب است، زیرا با افزایش بیش از حد قیمت نفت، ممکن است با روندی معکوس در قیمت‌ها ناشی از کاهش تقاضا مواجه باشیم؛ موضوعی که به نفع سرمایه‌گذاران نیست.
به‌گفته او، درنظر داشته باشید که با رشد دوباره قیمت‌ها، تعادل عرضه و تقاضا از بین می‌رود. در این نقطه تا قیمت‌ها بخواهند دوباره به روال عادی برگردند، شاهد یک هیجان و نوسان رفت و برگشتی جدید در قیمت‌های جهانی خواهیم بود؛ این روال زمانبر است و ممکن است تا سال آینده به طول بینجامد.
این کارشناس بازار سرمایه، اضافه کرد: به‌نظر من بهتر است از این نقطه به بعد، قیمت‌های جهانی افزایش بیشتری نداشته باشد و روال جهانی به‌طوری پیش رود که مشکل انرژی تا حد زیادی رفع شود، تا سرمایه‌گذاران در حوزه فلزات و کامودیتی‌ها امیدوار باشند که تامین گاز برای کشور‌های اروپایی انجام شود یا چین بتواند نرخ رشد اقتصادی خود را بالا نگه دارد؛ زیرا در غیر این صورت قیمت کامودیتی‌ها به مرور تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.