اقتصاد ۲۴- محدودیت‌های تردد شبانه در تهران و دیگر شهر‌های بزرگ در حالی ادامه دارد که از آذر سال ۹۹ که این طرح به اجرا رسید تاکنون، کشور چندین پیک را پشت سر گذاشته و با وجود افزایش شمار فوتی‌های روز گذشته به ۱۹۷ نفر، احتمال ورود به پیک ششم را نیز تقویت می‌کند. در تمام این نزدیک به یک‌سالی که از اجرای این طرح می‌گذرد، نه تنها تردد در ساعات ۲۲ الی ۳ بامداد کاهش پیدا نکرد که به باور برخی کارشناسان و مسوولان این طرح به طبقاتی شدن تردد شبانه در شهر و مجوزی برای گشت و گذار افراد ثروتمند در ساعات ممنوعیت بوده است.
با این وجود همچنان کسی از لغو آن سخن نگفته و حتی صدای اعتراض نمایندگان مجلس نیز بلند شده است؛ خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ در این خصوص گفت که «از نظر علمی هنوز کسی نتوانسته اثربخشی محدودیت تردد شبانه را ثابت کند. با اعمال محدودیت تردد شبانه، تهران و دیگر شهر‌های بزرگ برای طبقه مرفه و بالانشین قرق می‌شود و عملا اعلام شده که تهران‌گردی در شب‌ها برای طبقه مرفه است زیرا مانعی برای تردد افراد جز پرداخت هزینه وجود ندارد. با این طرح افراد با دادن پول مجوز گشت و گذار در شب را پیدا می‌کنند.»
با وجود اینکه بسیاری از مسوولان از جمله زالی فرمانده ستاد کرونا در تهران ادامه‌دار شدن این محدودیت‌ها را برای کاهش شیوع کرونا موثر نمی‌داند، اما به نظر می‌رسد برای دولت منبع درآمدی نسبتا خوبی داشته است. با استناد به برخی محاسبات که پیش‌تر توسط برخی رسانه‌ها منتشر شده، حدود دو هزار میلیارد تومان عایدی دولت از محل جریمه خودرو‌هایی است که به محدودیت‌های شبانه بی‌توجه بودند. البته که این رقم کمتر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد؛ چراکه بر اساس گزارش مرکز آمار از درآمد هزینه خانوار‌ها در سال ۹۹، حدود ۱۴ میلیون و ۳۱۲ هزار خانواده در کشور خودرو داشتند که اگر فرض شود هر خانواده تنها یک دستگاه خودرو دارد، دو هزار میلیارد در واقع جریمه ۲۰۰ هزار تومانی ۱۰ میلیون خودرو است. از سوی دیگر بر اساس گزارش ۲۵ آذر خبرگزاری تسنیم تنها در یک روز تعداد ۳۷ هزار و ۵۳۰ دستگاه خودرو ۲۰۰ هزار تومان، هشت هزار و ۹۶۷ دستگاه خودرو ۵۰۰ هزار تومان و ۴۰۵ خودرو نیز یک میلیون تومان جریمه شدند؛ بنابراین دولت تنها از یک شب توانست ۱۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان درآمد کسب کند.
اگرچه که معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران از جریمه شدن ۶۲۰ هزار خودرو از ابتدای طرح محدودیت تردد شبانه تا ۵ اردیبهشت سال جاری خبر داده بود، اما به نظر می‌رسد این آمار در ماه‌های اخیر بیشتر نیز شده باشد، چراکه در آذرماه تنها در یک روز بیش از ۴۷ هزار خودرو جریمه شده بودند. به راستی رقمی که بتواند تخمین درستی از درآمدزایی طرح ممنوعیت تردد شبانه باشد، چقدر است؟ اگر تمام خودرو‌های کشور یک بار جریمه بی‌توجهی به طرح ممنوعیت شبانه شده باشند، در این صورت بیش از دو هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان برای دولت آورده داشته است.
چرا ممنوعیت؟
آذر سال ۹۹ دولت تصمیم گرفت برای کنترل بیماری و مسدود کردن زنجیره انتقال این ویروس، طرحی برای ممنوعیت تردد در ساعات ۲۱ الی ۴ بامداد اجرا کند. اگرچه که این طرح در ابتدا علاوه بر کاهش خودرو‌ها در سطح شهر، به افزایش نرخ کرایه تاکسی‌های اینترنتی نیز انجامید و کسبه نیز مجبور بودند مغازه‌های خود را تا ساعت ۲۰ ببندند، اما اعضای ستاد مقابله با کرونا معتقد بودند برای جلوگیری از شیوع بیشتر کرونا این اقدامات ضروری است. البته پس از مدتی و در فروردین سال جاری این محدودیت‌ها به ساعات ۲۲ الی ۳ بامداد تغییر پیدا کرد. این در حالی است که چند روز پس از تغییر ساعت، کشور درگیر شدیدترین پیک کرونا شد به گونه‌ای که روزانه بیش از ۶۰۰ نفر بر اثر کرونا فوت می‌کردند.
تجربه حدود یک‌سال اعمال محدودیت‌هایی شبانه تردد برکرونا نشان داده که نه تنها تاثیری در کاهش یا کنترل بیماری نداشته، بلکه عمده آسیب‌دیدگان آن افرادی هستند که مجبورند تا دیروقت کار کنند و خودرو شخصی ندارند. بر اساس گزارش درآمد هزینه خانوار‌ها در سال ۹۹ حدود ۵۳.۱ درصد از خانوار‌های شهری خودرو شخصی دارند و در روستا‌ها نیز این نرخ ۳۴.۱ درصد است. با مقایسه اعداد و ارقام مالکیت خودرو می‌توان به این نتیجه رسید که افراد دارای تمکن مالی که توانایی خرید خودرو را دارند، می‌توانند از پس هزینه‌های جریمه نیز برآمده و محدودیت‌های تردد شبانه بر فعالیت آن‌ها تاثیری نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید: منع تردد شبانه کرونا حذف می‌شود؟
هر خودرو، کاهش خطر ابتلا کمتر
داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در سال ۹۹ نزدیک به ۴۷ درصد از خانوار‌های شهری و بیش از ۶۶ درصد از خانوار‌های روستایی فاقد خودرو شخصی هستند؛ با استناد به این گزارش در سال ۹۹، ۲۲ میلیون و ۲۲۸ هزار خانوار در مناطق شهری و هفت میلیون و ۴۴۵ هزار خانوار نیز در مناطق روستایی زندگی می‌کردند که اگر آمار و ارقام داشتن وسیله نقلیه در تعداد خانوار‌های کشور ضرب شود می‌توان دریافت که ۱۵ میلیون و ۳۶۰ هزار خانوار در کشور فاقد خودرو شخصی هستند؛ بدان معنا که توانایی خرید خودرو را ندارند یا نیازی به آن نمی‌بینند. از سوی دیگر بر اساس گزارش پایش فقر وزارت کار و تعاون در سال ۹۸ حدود ۲۶.۵ میلیون نفردر فقر مطلق زندگی می‌کردند که در سال ۹۹ افزایش یافت؛ با استناد به گزارش‌های اخیر مراکز رسمی در سال ۹۹ تعداد کل خانوار‌هایی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند، ۱۰ میلیون است. با مقایسه اعداد و ارقام خانوار‌هایی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند و افرادی که خودرو ندارند، می‌توان ادعا کرد که این طرح تنها می‌تواند بر زندگی افرادی تاثیر بگذارد که خودرو دارند و از سویی به دلیل داشتن خودرو و رفت و آمد با آن به جای استفاده از وسایل نقلیه عمومی، در خطر ابتلای کمتری قرار دارند.
دورکاری لغو شد، چرا ممنوعیت ادامه دارد؟
از ۲۷ مهرماه دورکاری در استان تهران لغو شد. با این حال ممنوعیت‌های تردد شبانه همچنان ادامه دارد و از آنجایی که تا روز گذشته بیش از ۳۱ میلیون واکسن برای دز دوم تزریق شده، برقرار ماندن ممنوعیت‌های ترددی می‌تواند به دلایل دیگری باشد. با استناد به گزارش مرکز آمار، اگر برای هر خانواده یک خودرو در نظر گرفته شود، کل خودرو‌هایی که در سال ۹۹ در سطح کشور تردد می‌کردند به ۱۴ میلیون و ۳۱۲ هزار دستگاه می‌رسد. اگر تنها نیمی از آن‌ها جریمه ۲۰۰ هزار تومانی داشته باشند و نه جریمه ورود به شهر‌های نارنجی و قرمز در این صورت حدود هزار و چهارصد میلیارد تومان به واسطه جریمه تردد شبانه از این تعداد خودرو دریافت شده است.
اگر از کل خودرو‌ها تنها ۵ درصد آن‌ها جریمه ورود به مناطق قرمز شده باشند، ۳۵۰ میلیارد دیگر به جریمه‌ای دریافتی اضافه می‌شود. اگر ۵ درصد خودرو‌ها نیز جریمه یک میلیون تومانی داشته باشند، در این صورت حدود ۷۰۰ میلیارد دیگر نیز به جریمه‌ها افزوده می‌شود. بنابراین با تقریبی می‌توان دریافت که در آستانه یک‌سالگی طرح ممنوعیت شبانه حدود دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان جریمه از خودرو‌ها دریافت شده است. البته که این رقم برای هر خانواده، یک خودرو درنظر گرفته شده و به نظر می‌رسد رقم دقیق، بالاتر از آن باشد.