جامعه ۲۴- اعلام کاهش نرخ باروری به زیر نرخ جانشینی در روز‌های گذشته، با تصویب و تأیید طرح جوانی جمعیت و خانواده همراه شد. این موضوع کافی بود که تا تبلیغات وسیعی بر روی باروری و فرزندآوری در کشور شکل بگیرد.
در یکی از همین تبلیغات تلویزیون در زیرنویسی می‌نویسد: «آیا می‌دانید ایران با ۱.۶ فرزند به ازای هر زن، پایین‌ترین نرخ باروری دنیای اسلام را داراست؟»
این در حالیست که مقایسه نرخ باروری زنان ایرانی که با مشکلات مختلفی از جمله مشکلات اقتصادی و تورم روز افزون دست و پنجه نرم می‌کنند و از سوی دیگر بسیاری از آنان در سنین باروری به دلیل همین مشکلات نتوانسته‌اند وارد چرخه زندگی مشترک شوند، خطای بسیار بزرگ و عملا نمک پاشیدن به زخم‌های آنان است.
بیشتر بخوانید: چرا پدیده کودک همسری در ایران رو به افزایش است؟
کمتر کسی است که زنگ کاهش نرخ رشد باروری به زیر نرخ جایگزینی را به عنوان خطری برای آینده کشور نداند، اما وقتی شرایط اقتصادی حتی برای تشکیل زندگی مشترک برای بسیاری از جوانان که در سنین باروری هستند وجود ندارد چگونه می‌توان تنها با افزایش مشوق‌های آب‌نباتی و تبلیغاتی اینچنین طلبکار گونه این نرخ را افزایش داد.
نرخ باروری در کشورهای اسلامی منطقه
وقتی در مورد جهان اسلام سخنی گفته می‌شود بد نیست نگاهی به نرخ‌های باروری در برخی از این کشور‌ها داشته باشیم. بر اساس آمار‌های سال ۲۰۱۹ نرخ باروری در کشور قطر ۱.۸۵، کشور امارات ۱.۳۹ به ازای یک زن بوده که هر دوی آن‌ها پایین‌تر از نرخ جانشینی یعنی ۲.۱ فرزند بوده است و حتی این نرخ در کشور امارات بسیار کمتر از ایران است. اگرچه نرخ باروری در عربستان که تقریبا وضعیت اقتصادی برابر با دو کشور دیگر خلیج فارس دارد، ۲.۲۸ درصد است که این عدد تقریبا برابر با نرخ جایگزینی است
با این حال نرخ باروری در کشورهای بحران زده عراق ۳.۶۰، افغانستان ۴.۳۲ و سوریه ۲.۷۷ است. این نرخ همچنین در دیگر کشورهای همسایه ایران یعنی پاکستان ۳.۴۵، ترکیه ۲.۰۶ و جمهوری آذربایجان ۱.۸۰ است.
با توجه به آمار بالا به راحتی می‌توان دریافت تنها کشورهای بحران زده یا کشور‌هایی که سطح بهداشت عمومی در آن‌ها چندان بالا نیست نرخ‌های باروری بالاتری از نرخ جانشینی دارند، ضمن اینکه ایران نیز پایین‌ترین نرخ را در جهان اسلام ندارد و اتفاقا پایین‌ترین نرخ به یکی از مرفه‌ترین کشورهای منطقه یعنی امارات متحده عربی تعلق دارد؛ بنابراین اینگونه تبلیغات تنها استفاده از یک ادعای کذب برای تحریک کردن بخش متعصب جامعه است.
دلایل کاهش نرخ باروری در کشورهای مختلف
از سوی دیگر در بسیاری نقاط دنیا نرخ باروری را با افزایش برنامه‌های رفاهی ارتقاء می‌دهند. بر اساس آنچه ایرنا نوشته است کشور‌هایی مانند ژاپن نیز همین دغدغه را دارند. عوامل متعددی از جمله سبک زندگی، افزایش بیماری‌های مقاربتی، افزایش چاقی و عوامل محیطی در شهرنشینی و سبک زندگی شهری وجود دارد که بر باروری تأثیر می‌گذارد و منجر به افزایش ناباروری زن و مرد می‌شود. علاوه بر این، عوامل اقتصادی-اجتماعی وجود دارد که منجر به تاخیر در کودک‌آوری زنان و زوجین شده است. کمبود مسکن ارزان قیمت، پست‌های شغلی انعطاف پذیر و نیمه وقت برای زنان و مراقبت از کودکان با هزینه و بودجه عمومی (رایگان) به نرخ پایین باروری و زاد و ولد فعلی منجر شده است. زوجین تشکیل خانواده را به تأخیر می‌اندازند که منجر به کاهش واقعی سطح باروری آن‌ها به دلیل مشکلات فیزیکی و دلایل مرتبط با آن شده و احتمال بارداری را کاهش می‌دهد.
در کنار این دلایل که تقریبا در عمده کشور‌ها مشترک است باید به موضوع بیکاری، تورم لجام گسیخته، افزایش هزینه‌های آموزش، افزایش هزینه‌های سلامت، گران بودن خدمات درمان ناباروری و عدم برنامه‌های مدون و ثابت حمایتی از مادران باردار و عدم حمایت مالی از کودکان متولد شده تا سنین قانونی در ایران نیز اشاره کرد.
افزایش نرخ باروری با ارتقای برنامه‌های رفاهی
در کشورهای غربی زنان بیش از هر زمان دیگری در برنامه‌های رفاه اجتماعی مانند مالیات و بیمه ملی مشارکت داده می‌شوند و مستحق دریافت مزایای تولید مثل هستند. در آلمان پیشنهاد شده است تا حقوق ماهیانه‌ای که به مادرانی که در خانه از فرزندان خود مراقبت می‌کنند داده شود، یا در ژاپن نیز به خانواده‌هایی که فرزند زیر ۱۵ سال دارند ماهانه حقوق پرداخت می‌شود این در حالیست که در ایران قرار است تنها تسهیلاتی در قالب وام به عنوان مشوق داده شود.
از سوی دیگر بسیاری از این کشور‌ها و از جمله کشورهای منطقه از نرخ تورم پایین، یارانه‌های بالا و حمایت‌های مستقیم دولتی برخوردار هستند و به نوعی هر فرد آینده‌ای روشن را برای خود مجسم کرده و این باعث می‌شود تا هم تشکیل زندگی مشترک و هم به فرزندآوری تشویق شود. در حالی که بسیاری از افراد در سن ازدواج ایران در تجرد قطعی بوده و ازدواج کرده‌ها نیز به دلیل مشکلات اقتصادی تمایلی به فرزندآوری ندارند.
اگر قرار است نرخ باروری در کشور افزایش پیدا کند با تبلیغات و بر انگیختن مردم نمی‌توان این کار را انجام داد یا مشوق‌های مالی به عنوان جایزه نیست، بلکه راه چاره هموار کردن موانع اقتصادی و اجتماعی زندگی مردم است.