اقتصاد ۲۴- با گذشت بیش از سه سال از فیلترینگ تلگرام، در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷، در حالی که برخی گمان می‌کردند تلگرام هم به سرنوشت فیس‌بوک و توییتر تبدیل شود و تنها مورد استفاده تعداد معدودی از کاربران قرار گیرد، فیلترشکن‌ها رواج یافتند و اگرچه استفاده از تلگرام هم کاهش یافت و این پیام‌رسان که در برهه‌ای از زمان به محبوب‌ترین اپلیکیشن تبدیل شده بود، اما پیام‌رسان کمتر محبوب واتساپ که فیلتر نبود، مقبول‌ترین اپلیکیشن کاربران شد.
نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در سال گذشته حاکی از این است که ۶۴.۱ درصد از افراد بالای ۱۸ سال کشور از پیام‌رسان واتساپ استفاده می‌کنند، اینستاگرام با ۴۵.۳ درصد در رتبه دوم و تلگرام با ۳۶.۳ درصد در رتبه سوم قرار دارد. پس از تلگرام، ۴.۸ درصد از ایتا، ۴ درصد از سروش، ۴ درصد از بله، ۳.۳ درصد از فیس‌بوک و ۲ درصد افراد بالای ۱۸ سال کشور از توییتر استفاده می‌کنند.
همچنین طبق نتایج نظرسنجی این مرکز در مردادماه ۱۴۰۰، در پاسخ به این پرسش که "در حال حاضر، شما از کدام رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید؟ " ۴۸.۴ درصد پاسخگویان اعلام کردند که فقط از رسانه‌های اجتماعی خارجی مثل تلگرام، واتساپ و اینستاگرام استفاده می‌کنند؛ در مقابل ۱.۸ درصد پاسخگویان فقط از رسانه‌های اجتماعی داخلی مثل سروش، روبیکا و... استفاده می‌کنند. همچنین ۲۲.۸ درصد پاسخگویان، هم از رسانه‌های اجتماعی داخلی و هم خارجی استفاده می‌کنند. ۲۷ درصد پاسخگویان نیز در حال حاضر کاربر هیچکدام از رسانه‌های اجتماعی داخلی یا خارجی نیستند.
۲۰ میلیون کاربر از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند
در عین حال، آخرین جلسه کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی در حالی برگزار شد که امیر خوراکیان- معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی گزارشی درباره پیام‌رسان‌های داخلی ارائه داد. او با بیان اینکه از سال ۱۳۹۶ سیاست‌ها و اقدامات پیام‌رسان‌ها در شورای عالی فضای مجازی تصویب شد، گفت: از سال ۱۳۹۷ تاکنون که فعالیت پیام‌رسان‌های داخلی به‌صورت ویژه و با حمایت‌های خاص شروع شد، با افت و خیز‌هایی همراه بوده است.
وی درباره اطلاعات آماری پیام‌رسان‌ها گفت: تعداد کاربر ثبت‌نام‌شده در ایتا ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر و تعداد کاربران فعال ماهانه ۳ میلیون و ۳۸۰ هزار نفر است. همچنین اطلاعات تعداد کاربران ثبت‌نام‌شده در پیام‌رسان سروش پلاس ۱۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و کاربران فعال ماهانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است؛ تعداد کاربر ثبت‌نام‌شده در پیام‌رسان بله ۸ میلیون و ۴۴۵ هزار نفر و کاربران فعال ماهانه آن ۱ میلیون و ۳۸۲ هزار نفر برآورد می‌شود. تعداد کاربر ثبت‌نام‌شده در پیام‌رسان گپ ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر و کاربران فعال ماهانه این پیام‌رسان ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر هستند.
معاون حقوقی مرکز ملی فضای مجازی یادآور شد: بر اساس برآورد‌های ما با حذف کاربران مشترک، حدود ۲۰ میلیون نفر کاربر یونیک از مجموع این پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنند که به تناسب وضعیتی که در سرویس‌دهی پیام‌رسان‌ها داریم عدد خوب و قابل توجهی است. تجربه ثابت کرده وقتی سرویس داخلی خوب فعال می‌شود و ارائه خدمت می‌کند با اقبال قابل توجه کاربران مواجه می‌شویم، در نتیجه این پیش‌فرضی که برخی مطرح می‌کنند اقبال مردم از سرویس‌های داخلی بالا نیست پیش‌فرض درستی نبوده و ما معتقدیم بیش از ۷۰ درصد مردم زمانی که سرویس داخلی خوب و با خدمات راحت و مناسب ارائه می‌شود، اقبال قابل توجهی به آن‌ها خواهند داشت.
به گفته خوراکیان در شرایطی سرویس‌های مسیریاب در کشور فعال شدند که سرویس خارجی همه بازار را کسب کرده بود و در داخل حتی دو سرویس اصلی بسیار خوب توانستند سرویس‌دهی را به سطحی برسانند که نیازی به سرویس خارجی نداشتیم و بدون اینکه از ابزار فیلتر محدودسازی سرویس مسیریاب خارجی استفاده شود سرویس‌های مسیریاب داخلی توانستند موفقیت لازم را کسب کنند و اکنون از آن‌ها استفاده می‌شود.
وی همچنین میزان ترافیک مصرفی سرویس‌های اینترنت و IXP پیام‌رسان‌ها در مرکز داده شبکه ملی اطلاعات را تشریح کرد.
چند میلیون کاربر از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند؟
با وجود این، در همین جلسه افشین کلاهی- رئیس دفتر کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان اتاق ایران، نسبت به این آمار واکنش نشان داد و گفت: به‌نظر می‌رسد اطلاعات نماینده‌ی مرکز ملی فضای مجازی دقیق نیست و مجلس باید اطلاعات صحیح را مبنای تصمیم‌گیری خود قرار دهد. آمار ترافیک پیام‌رسان‌های ایرانی نشان‌دهنده‌ی این است که عضویت مردم در این پلتفرم‌ها اختیاری نبوده است.
او همچنین خاطرنشان کرد: به‌علاوه آمار نشان می‌دهد که تبادل اطلاعات خاصی هم در پیام‌رسان‌های ایرانی صورت نمی‌گیرد؛ حال‌آنکه آمار کاربران آن‌ها چندمیلیونی عنوان شده است و انتظار می‌رود با چنین آماری شاهد مصرف ترافیک بسیار بیشتری ازسوی مردم باشیم. مهم‌ترین موضوع هم درخصوص پلتفرم‌ها، ظرفیت دیده‌شدن در آن‌ها است. اگر این پلتفرم‌ها ۲۰ میلیون کاربر دارند، پس چرا خود مسئولان برای دیده‌شدن سخنانشان به توئیتر می‌روند؟
در نهایت همان‌طور که بار‌ها عنوان شده، باوجود مشکلات فنی که برخی نسبت‌به محصولات بومی عنوان می‌کنند، برخی مسوولان معتقدند مهم‌ترین چالش توسعه پیام‌رسان‌ها، این است که چطور از طرف مردم برای پیام‌رسان‌ها اقبال مناسبی ایجاد شود و پیام‌رسان‌ها باید بدانند سراغ چه سرویس‌هایی بروند و چطور با مردم ارتباط برقرار کنند تا کاربران هدف را جذب کنند. این در حالی است که در سال‌های گذشته و حتی پس از فیلترینگ تلگرام که برخی دلیل آن را حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی عنوان کردند، پیام‌رسان‌های بومی هنوز نتوانستند به مقبولیت زیادی در میان کاربران برسند و مجموع ۲۰ میلیونی تمام این پیام‌رسان‌های بومی، همچنان به نیمی از کاربران واتساپ یا تلگرام فیلترشده هم نرسیده است.