اقتصاد ۲۴ - در تازه‌ترین اطلاعات رسمی، حتی سرعت اینترنت همراه ایران که همواره مورد ستایش مسئولان است، با سقوط روبه‌رو شده و این در حالی است که شرایط سرعت اینترنت خانگی به‌مراتب بدتر و خبرسازتر است. وزیری که تازه بر صندلی وزارتخانه مسئول در این زمینه یعنی وزارت ارتباطات نشسته، ریشه مشکلات را به گذشته نسبت می‌دهد و از تلاش در راه برداشتن سنگی بزرگ سخن می‌گوید؛ سنگ بزرگ اتصال خانه‌های ایرانی به فیبر نوری که می‌تواند سرعت اینترنت خانگی را چندبرابر و حتی چندده‌برابر کند. با این اوصاف ریشه شرایط کنونی و کاهش سرعت اینترنت به چه برمی‌گردد و آیا این وضعیت هشداری بر احتمال تغییر وضعیت اینترنت در روزها و ماه‌های آینده است؟ آیا کاهش سرعت را می‌توان در ادامه همان طرح معروف صیانت یا آثار اجرای آن طرح در نظر گرفت؟
سقوط دو‌پله‌ای سرعت اینترنت موبایل ایران
تازه‌ترین خبر درباره اینترنت همراه در ایران به سقوط وضعیت ایران در مقایسه با دیگر کشور‌ها برمی‌گردد. دراینباره و براساس اطلاعات رسمی اعلام شد که درحالحاضر متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۵.۰۹ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۶۲ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۳۸ میلی‌ثانیه است که رتبه ایران را به ۷۳ از میان ۱۴۰ کشور رسانده است. این در حالی است که در ماه سپتامبر ۲۰۲۱، متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۵.۴۸ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۵۳ مگابیت بر ثانیه بود و ایران در جایگاه ۷۱ قرار داشت. همین دیروز ایسنا دراینباره نوشت متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران در ماه اکتبر ۲۰۲۱، به ۳۵.۰۹ مگابیت بر ثانیه رسید و ایران در رتبه ۷۳ از میان ۱۴۰ کشور قرار گرفت؛ در حوزه اینترنت ثابت نیز متوسط سرعت دانلود در ایران، ۲۲.۰۱ مگابیت بر ثانیه است که رتبه ایران را به ۱۳۴ از میان ۱۷۵ کشور می‌رساند. علاوه‌براین و درحالحاضر متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۲.۳۰ مگابیت بر ثانیه و رتبه‌اش ۸۰ جهانی است، متوسط سرعت دانلود اینترنت ثابت نیز ۲۱.۳۵ مگابیت بر ثانیه است و در جایگاه ۱۳۴ اینترنت ثابت در جهان قرار دارد. سرعت اینترنت از مواردی است که همواره برای کاربران دغدغه بوده و یکی از فاکتور‌های کیفی خدمات اینترنتی محسوب می‌شود و وب‌سایت Speedtest شاخص‌های جهانی اینترنت را در کشور‌ها بررسی می‌کند.
بر این اساس تا ماه ژانویه ۲۰۲۱، متوسط جهانی سرعت دانلود اینترنت موبایل، ۴۶.۷۴ مگابیت بر ثانیه و متوسط جهانی سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۴۹ مگابیت بر ثانیه و تأخیر، ۳۷ میلی‌ثانیه بود. در حوزه اینترنت ثابت نیز متوسط جهانی سرعت دانلود، ۹۶.۹۸ مگابیت بر ثانیه و متوسط جهانی سرعت آپلود ۵۱.۲۸ مگابیت بر ثانیه و تأخیر، ۲۰ میلی‌ثانیه بود. طبق آخرین آمار منتشر‌شده در اسپیدتست، تا ماه اکتبر سال ۲۰۲۱، متوسط جهانی سرعت دانلود اینترنت موبایل، ۶۸.۴۱۴ مگابیت بر ثانیه و متوسط جهانی سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۳.۷۹ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۳۶ میلی‌ثانیه است. درحالیکه تا ماه سپتامبر سال ۲۰۲۱، متوسط جهانی سرعت دانلود اینترنت موبایل، ۶۳.۱۵ مگابیت بر ثانیه و متوسط جهانی سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۳.۳۷ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۳۶ میلی‌ثانیه بود. در حوزه اینترنت ثابت نیز متوسط جهانی سرعت دانلود، ۱۱۳.۲۵ مگابیت بر ثانیه و متوسط جهانی سرعت آپلود ۶۲.۴۵ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۱۹ میلی‌ثانیه بود. رتبه یک تا پنج اینترنت موبایل در جهان تا ماه سپتامبر ۲۰۲۱، به‌ترتیب به امارات متحده عربی (۲۷۳.۸۷ مگابیت بر ثانیه)، کره جنوبی (۲۱۴.۴۷ مگابیت بر ثانیه)، قطر (۱۷۸.۸۳ مگابیت بر ثانیه)، نروژ (۱۷۸.۷۰ مگابیت بر ثانیه) و کویت (۱۷۰.۶۷ مگابیت بر ثانیه) تعلق دارد. همچنین رتبه یک تا پنج اینترنت پهن‌باند ثابت در جهان، به ترتیب به موناکو (۲۷۰.۲۵ مگابیت بر ثانیه)، هنگ‌کنگ (۲۶۰.۳۵ مگابیت بر ثانیه)، سنگاپور (۲۵۷.۱۵ مگابیت بر ثانیه)، رومانی (۲۴۱.۳۵ مگابیت بر ثانیه) و سوئیس (۲۳۱.۹۶ مگابیت بر ثانیه) تعلق دارد.
بیشتر بخوانید: آمار رسمی از سقوط سرعت اینترنت موبایل می‌گوید
درحالحاضر متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۵.۰۹ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۶۲ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۳۸ میلی‌ثانیه است که رتبه ایران را به ۷۳ از میان ۱۴۰ کشور رسانده است. این در حالی است که در ماه سپتامبر ۲۰۲۱، متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۵.۴۸ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۵۳ مگابیت بر ثانیه بود و ایران در جایگاه ۷۱ قرار داشت. همچنین طبق این آمار، اینترنت موبایل ایران درحالحاضر از کاستاریکا، تونس و ارمنستان کندتر و از برزیل، سورینام و مکزیک سریع‌تر است.
دفاع وزیر جدید از سرعت اینترنت
انتشار اخبار رسمی از کاهش سرعت اینترنت در ایران در حالی است که در روز‌های گذشته سرعت نت در ایران خبرساز شده و کاربران فراوانی از شرایط نامساعد کنونی نوشته یا گلایه کرده‌اند. علاوه‌براین بررسی این نوشته‌ها یک موضوع دیگر را هم آشکار می‌کند و آن‌هم ترس کاربران از ادامه و پایان این روند است؛ کاربران ایرانی نگران‌اند که در ادامه این کاهش سرعت به یک رویه تبدیل شود. دراینباره به‌تازگی البته وزیر ارتباطات از این شرایط حتی دفاع کرده و در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره کندی اینترنت در این روزها، در لحظه، با گوشی یکی از حاضران در جلسه تست سرعت اینترنت انجام داد.
«عیسی زارع‌پور» که در دولت سیزدهم به کرسی وزارت رسیده، چند روز پیش و به مناسبت هفته کتاب و روز کتابگردی در دفتر اپلیکیشن طاقچه حضور یافته بود، در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره کندی اینترنت در این روزها، در لحظه، با گوشی یکی از حاضران در جلسه تست سرعت اینترنت انجام داد. در این تست، سرعت اینترنت بیش از ۱۶ مگابیت بر ثانیه و پینگ ۲۸ میلی‌ثانیه بود. زارع‌پور گفت: درحالیکه به دلیل مشکلات مربوط به عدم توسعه شبکه توسط اپراتورها، سرعت کاربران در سراسر کشور به طور میانگین پنج تا شش مگابیت بر ثانیه را نشان می‌دهد و در پروانه اپراتورها دو مگابیت بر ثانیه آمده است، اما الان سرعت دانلود حدود هشت برابر این مقدار را نشان می‌دهد. او ادامه داد: ما ادعا نمی‌کنیم که این سرعت ایدئال است بلکه باید به چند‌ده و حتی چند‌صد مگابیت بر ثانیه هم برسیم. به گفته او، بخشی از انتقاد‌ها درباره کندی اینترنت هم درست است و قبول داریم و اپراتورها در‌صدد رفع آن هستند، اما بخشی هم ناشی از فضاسازی است.
ریشه مشکل کجاست؟
یک بحث جدی، اما کاهش یا شرایط نامساعد اینترنت خانگی در ایران است که دراینباره یک منبع مطلع در وزارت ارتباط در گفتگو با «شرق» ریشه مسئله را به نبود فیبر نوری نسبت می‌دهد. او که نمی‌خواهد در این گزارش نامش منتشر شود، می‌گوید: «اینترنت همراه ما مشکلی ندارد و حتی شرایط بسیار خوبی داریم، اما درباره اینترنت خانگی گلایه‌ها درست است و ریشه آن به نبود فیبر نوری برمی‌گردد». او دراینباره توضیح می‌دهد: «پس در واقع مشکل از فیبر نوری است.
مردم استقبال نمی‌کنند و‌گرنه برای بخش زیادی از شهر‌ها و مناطق امکان فیبر نوری وجود دارد. ما در دنیا از لحاظ اینترنت همراه اول هستیم و همین هم یکی از دلایل ضعف اینترنت خانگی است». به عبارت ساده‌تر این منبع صاحب‌نظر ریشه مشکلات اینترنت خانگی را در توجه بیش از اندازه به اینترنت همراه می‌داند و معتقد است که در این سال‌ها شرکت مخابرات و دیگر شرکت‌های مسئول توجه لازم به گسترش فیبر نوری را نداشتند: «ماجرا این است که باید در کل کشور فیبر نوری کشیده شود که پهنای باند بی‌نظیر خواهد شد؛ ولی ما بالعکس دنیا عمل کردیم و به اینترنت موبایل همراه چسبیدیم و در نهایت اینترنت خانگی به چنین مشکلاتی برخورده است».
سنگ بزرگ فیبر نوری
این توضیحات به‌خوبی ریشه مسائل کنونی اینترنت ایران را نشان می‌دهد که البته همین منبع مطلع می‌گوید که قرار نیست تغییر خاصی در سیاست گسترش و همچنین سرعت اینترنت ایران رخ دهد و ریشه مشکلات را به کم‌توجهی به فیبر نوری نسبت می‌دهد. با این توضیحات حالا بهتر می‌توان سخنان وزیر جدید ارتباطات را بررسی و تحلیل کرد؛ ۲۵ مهر همین امسال وزیر کنونی ارتباطات یک وعده برای برداشتن سنگ بزرگی داد و آن سنگ بزرگ را هم رساندن «فیبر نوری به تمام منازل» ایرانیان دانست.
اینترنت فیبر نوری (FTTx) مبتنی‌بر کابل‌های فیبر نوری است و از کابل‌های مسی یا خطوط تلفن استفاده نمی‌کند و کابل‌های فیبر نوری انتقال‌دهنده اطلاعات هستند. به دلیل استفاده اینترنت فیبر نوری از سیگنال‌های نوری، کیفیت و سرعت بیشتری نسبت به ADSL و VDSL دارد و می‌تواند حتی سرعت‌های دانلود و آپلودی گیگابیتی عرضه کند. پروژه رساندن فیبر نوری به در منازل و جایگزینی آن با کابل مسی با توجه به افزایش سرعت ارتباطات اینترنتی، در سال‌های اخیر در ایران هم مورد توجه مسئولان وزارت ارتباطات قرار گرفت، اما با مشکلات مالی روبه‌رو شد. کارشناسان این حوزه عنوان کردند اگرچه انحصاری در حوزه فیبر نوری وجود ندارد، اما شرکت‌های اینترنتی توان سرمایه‌گذاری در این زمینه ندارند، زیرا فیبر نوری سرمایه‌گذاری کلان می‌خواهد و به همین دلیل فیبر نوری منحصر به شرکت‌هایی شده که از قبل در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. درحالیکه به دلیل مشکلات سرمایه‌گذاری در زمینه فیبر نوری، مقرر بود سال گذشته در روند گذر از ADSL به VDSL، پنج‌میلیون پورت نصب شود، این پروژه با موفقیت تکمیل نشد و به همین دلیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سال گذشته اعلام کرد تمرکز خود را به جای تمرکز روی VDSL، بر حرکت به سمت ۵G FWA یعنی اینترنت خانگی ۵G گذاشته است و بدین‌منظور به شرکت‌های FWA ثابت مجوز می‌دهد تا خدماتشان را روی نسل پنج ببرند و پهنای باند بیشتری روی اینترنت خانگی ارائه دهند.
اکنون که عیسی زارع‌پور در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حضور یافته، بار دیگر موضوع فیبر نوری را مطرح کرده و گفته است بنا دارد در این وزارتخانه برنامه‌ای ترتیب دهد که در چهار سال آینده، به تک‌تک خانه‌های مردم، فیبر نوری ببرد و پروژه فیبر در منزل را اجرا کند که مردم سرعت‌های چندگیگی را تجربه کنند. براساس گزارش مهر امسال ایسنا، در شرایطی که راه‌اندازی فیبر نوری سرمایه‌گذاری کلانی می‌طلبد و درحالحاضر، مشکلات مالی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت پابرجاست و بخش خصوصی و شرکت مخابرات درخواست افزایش تعرفه‌های مخابراتی را دارد، باید دید برنامه وزارت ارتباطات برای جذب سرمایه‌گذار برای راه‌اندازی و توسعه فیبر نوری چیست و وعده فیبر در منزل برای تک‌تک خانه‌های مردم، در چهار سال آینده چطور عملیاتی می‌شود.
این توضیحات یک پیش‌فرض دارد و آن پذیرش ضعف در اینترنت خانگی است که به عبارتی دلیل این ضعف به توجه به اینترنت همراه هم نسبت داده می‌شود، اما نکته مهم اینجاست که در روزها و هفته‌های گذشته اینترنت همراه هم با کندی جدی مواجه شده است؛ با این توضیح حتی اگر سنگ بزرگ فیبر نوری هم به سرانجام برسد، بهبود شرایط نیازمند توجه به اینترنت همراه هم هست؛ چراکه اخبار رسمی تازه از کاهش رتبه ایران در حوزه اینترنت همراه هم حکایت دارد.