اقتصاد ۲۴- سطح آلودگی در هوای کلانشهر‌های ایران دوباره اوج گرفته است. هرچند نفس شهروندان به تنگ آمده، اما هیچ مقام مسئولی تصمیمی جدی نمی‌گیرند، گویا به روال گذشته همه به امید باران و باد نشسته‌اند. اوج‌گیری مصرف سوخت‌های فسیلی در ۳ دهه اخیر و کم‌توجهی ملی به بهینه‌سازی مصرف سوخت در بخش‌های مختلف خانگی و حمل‌ونقل، باز هم پاییز تلخی را برای شهروندان ایرانی، به‌ویژه در کلانشهرها، رقم زده و هرچند آماری رسمی از میزان مرگ‌ومیر یا ناراحتی قلبی و همچنین مراجعه به مراکز درمانی و بهداشتی، ناشی از آلودگی هوا منتشر نشده، اما برای همه روشن است راز پشت پرده سرفه‌ها و سردرد‌ها و احساس سنگینی در قفسه سینه‌ها چیست. قلب مردم و شهر‌ها از آلودگی به شماره افتاده و همه دنبال رفع اتهام از خود هستند.
همه به‌دنبال رفع اتهام
پس از آنکه وزارت نیرو رسما اعلام کرد؛ نیروگاه‌های کلانشهرها مازوت مصرف نمی‌کنند، دیروز معاون وزیر نفت هم ضمن تأیید این ادعا، همزمان از کیفیت بنزین و گازوئیل مصرفی در خودرو‌های سبک و سنگین دفاع کرد. جلیل سالاری با بیان اینکه کیفیت سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها مطلوب است، می‌گوید: سوخت، مقصر آلودگی هوای کلانشهرها نیست، ضمن اینکه مازوت در هیچ‌کدام از نیروگاه‌های کلانشهرها مصرف نمی‌شود. سالاری همچنین از رشد مصرف بنزین با کاهش محدودیت‌های کرونایی به ۹۰ میلیون لیتر در روز خبر داد و از احتمال رشد مصرف بنزین و گازوئیل در ماه‌های پیش رو پرده برداشت. به‌نظر می‌رسد با توجه به چشم‌انداز رشد مصرف سوخت، چشم‌انداز آلودگی هوا قاعدتا می‌بایست تیره وتار‌تر از وضع فعلی باشد.
در واکنشی دیگر به آلودگی هوای پایتخت، این بار سازمان صنعت، معدن و تجارت تهران هم از نقش معادن شن و ماسه در آلودگی هوا رفع اتهام و اعلام کرد: فعالیت واحد‌های تولیدی معدنی تهران شامل واحد‌های شن و ماسه، آسفالت، بتن آماده تعطیل خواهند بود. علی عبدی، معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت تهران با تأکید براینکه بار‌ها اعلام شده فعالیت این معادن تأثیر چندانی در افزایش آلایندگی‌ها و آلودگی هوا ندارد، اعلام کرد: واحد ایمنی بهداشت سازمان در این جلسه حضور داشته است و حدود ۱۰۰واحد شن و ماسه و حدود ۲۰۰واحد تولید بتن در تهران فعال هستند که فعلا تعطیل شده‌اند. او افزود: معتقدیم فعالیت معادن مذکور تأثیری در افزایش آلودگی هوا ندارند. به‌طور مثال واحد‌های تولید بتن که سیمان و آب ترکیب و تولید صورت می‌گیرد، چه آلودگی خواهد داشت که به تعطیلی منجر شود. عمده آلودگی هوای تهران ناشی از خودرو‌ها و برخی صنایع است. بار‌ها هم اعلام کرده‌ایم که معادن تهران تأثیر چندانی در ایجاد آلودگی هوای استان ندارند.
بیشتر بخوانید: شرایط آخرالزمانی آلودگی هوای تهران و فرار دستگاه‌های بی کفایت!
دنده معکوس ایران
تنگی نفس شهر‌ها و شهروندان به‌احتمال زیاد با برداشته شدن محدودیت‌های کرونایی و همچنین بازگشایی دانشگاه‌ها و مدارس به سبب رشد مصرف سوخت‌های فسیلی و افزایش حجم ترافیک تشدید خواهد شد. هرچند گزارش سازمان محیط‌زیست می‌گوید کیفیت سوخت بنزین و گازوئیل مطلوب است، اما یک گزارش جهانی نشان داده تهران دیروز در زمره ۱۰ شهر آلوده جهان قرار داشته است. در شرایطی که کشور‌های مختلف جهان در تلاش برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت حمل‌ونقل پاک هستند، معاون وزیر نفت ایران از احداث پالایشگاه جدید خبر می‌دهد و این احتمال وجود دارد که درصورت افزایش روند مصرف بنزین بازهم گزینه تولید بنزین در واحد‌های پتروشیمی روی میز تصمیم‌گیری قرار گیرد.
دنده معکوس سیاست‌های عرضه انرژی فسیلی در ایران برخلاف روند جهانی، می‌تواند در سال‌های آینده میزان آلایندگی هوا را تشدید و زندگی و سلامت شهروندان را تهدید کند، اکنون پرسش مهم این است که آیا سرمایه‌گذاری برای عرضه هرچه بیشتر سوخت‌های فسیلی و کم توجهی به مدیریت مصرف سوخت توجیه دارد؟ فعلا که سیاست وزارت نفت و دولت این است که؛ اولویت مصرف سوخت‌های فسیلی ازجمله گاز، بنزین و گازوئیل تامین نیاز داخلی باشد.
نیروگاه‌ها با سوخت دوم
ناموزون بودن سبد انرژی در ایران و تکیه زیاد آن به انرژی‌های فسیلی باعث شده در ماه‌های اوج مصرف، حتی دولت برای تامین سوخت نیروگاه‌ها، گاز آن‌ها را قطع و سوخت دوم یا گازوئیل را جایگزین کند، آن‌هم در شرایطی که راندمان نیروگاه‌ها به واسطه به‌روزرسانی نشدن آن‌ها مطلوب نیست. جلیل سالاری درباره آلایندگی سوخت ارسالی به نیروگاه‌ها تأکیدکرد؛ در آلایندگی هوا ذرات معلق بیشترین تأثیر را دارد، این موضوع طبیعتا به سوخت ارتباطی ندارد. او می‌گوید؛ بخشی از موضوع کیفیت سوخت به راندمان نیروگاه‌ها نیز بازمی‌گردد. راندمان بخش نیروگاهی باید از ۳۰ درصد بالاتر برود. اکنون برق تولیدی پالایشگاه‌ها مستقل است و در این بخش راندمان این نیروگاه‌ها ۵۰ تا ۵۸ درصد است. او یادآور شد: از متوسط مصرف ۲۲۰ میلیون لیتری نفت گاز در نیروگاه‌ها فقط ۱۲ میلیون لیتر سوخت مازوت است.