جامعه ۲۴، افزایش ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی چند وقتی است که به محله مناقشه مجلسیان، شورای عالی انقلاب فرهنگی و ارکان نظام سلامت تبدیل شده است. بهانه افزایش ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی، افزایش دسترسی به پزشک در مناطق محروم و رفع انحصار پزشکی است.
این موضوع در سخنان علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس نمود بسیار بیشتری دارد. وی در این رابطه می‌گوید: با توجه به روند پیری جمعیت، نیاز کشور به پزشکان عمومی و متخصص در سال‌های آینده به صورت فزاینده رشد خواهد کرد و از این نظر باید ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی افزایش یابد. علاوه بر شواهد آماری، بسیاری از مناطق کشور با مشکل کمبود پزشک مواجه هستند و پزشک عمومی یا متخصص به اندازه کافی در بسیاری از نقاط کشور وجود ندارد و مردم مجبور هستند برای درمان به مراکز استان یا پایتخت بیایند و این موضوع، چیزی نیست که بتوان آن را پنهان کرد. در تهران هم که تعداد پزشک بیشتری وجود دارد، اما برای برخی تخصص‌ها، بیماران باید چند ماه در صف بمانند که این موضوع روند درمان بیماران را با مشکل مواجه کرده است. برخی آمار‌هایی که به عنوان تعداد پزشکان کشور مطرح می‌شود، دقیق نیست و آمار برخی پزشکان فوت شده، مهاجرت کرده و غیر فعال از تعداد پزشکان اعلامی کم نشده است.
خضریان ادامه داد: متاسفانه وزارت بهداشت با کاهش غیر کارشناسانه ظرفیت پذیرش از اوایل دهه ۷۰ مقدمات بحران کمبود پزشک را در کشور فراهم ساخت، هر چند طی سال‌های اخیر ظرفیت‌ها کمی افزایش یافته است، اما این مقدار با توجه به رشد جمعیت کشور و هرم سنی آن که در حال پیشروی به سمت سالمندی است، به هیچ‌وجه همخوانی ندارد.
طرح افزایش ظرفیت پزشکی هجمه‌ای علیه جامعه پزشکی
در عین حال محمد رئیس‌زاده رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور نیز در نشستی با نمایندگان مجلس گفته است: کمبود پزشک در برخی مناطق به دلیل توزیع نامناسب بوده و با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی میزان دسترسی مردم به خدمات بیشتر نخواهد شد.
رئیس سازمان نظام پزشکی از طرح افزایش ظرفیت جامعه پزشکی به عنوان یک هجمه علیه جامعه پزشکی نام برد و گفت: از این هجمه‌های پی در پی، مکرر و سنگین بر بدنه رنجور و درگیر جامعه پزشکی به شدت گله‌مند هستم و حداقل اکنون زمان مناسبی برای بیان این مطالب نیست.
وی در خصوص بحث تعارض منافع و افزایش ظرفیت پزشکی که مطرح می‌شود، اظهار کرد: ما نیز قبول داریم در برخی از مناطق به دلیل توزیع نامناسب، کمبود دسترسی به پزشک متخصص داریم، اما این طرح افزایش ظرفیت که مطرح می‌شود، ۱۴ سال بعد متخصص تحویل جامعه می‌دهد و با نیاز اکنون جامعه تطبیقی ندارد. اگر کمبود متخصص در برخی مناطق داریم با طرحی که از سوی برخی مسئولان مطرح شده با پذیرش دانشجوی پزشکی بعد از گذشت ۸ سال پزشک عمومی، ۲ سال گذراندن طرح سربازی و اگر بلافاصله برای تخصص قبول شوند، ۴ سال زمان تحصیل این مقطع است که در مجموع ۱۴ سال طول خواهد کشید تا یک متخصص تحویل جامعه شود.
با این حال خضریان در جواب به مخالفان این طرح گفت: وزارت بهداشت و همچنین کمیسیون بهداشت و درمان مجلس دو نهاد تصمیم‌گیر بوده که مدعی اداره کردن نظام سلامت کشور هستند، اما در اقدامی تاسف‌بار به جای پیشنهاد راهکاری عملی برای حل معضل کمبود پزشک در نامه به رئیس جمهوری دچار تعارض منافع شده و خود را تا حد یک نهاد صنفی تقلیل دادند. آن‌ها مدعی افزایش ۵۰ درصدی ظرفیت پذیرش پزشکی در چند سال اخیر هستند، اما گویا فراموش کرده‌اند که ظرفیت پذیرش به مدت ۱۵ سال از سال ۶۸ تا ۸۳ تا یک‌سوم کاهش پیدا کرد و بعد از آن مقداری افزایش پیدا کرد.
اگرچه کمبود پزشک در مناطق محروم نگرانی به حقی است، اما در مقابل، با خیل پزشکان بیکار یا مهاجرت سالیانه پزشکان به خارج از کشور نیز مواجهیم که اذهان را به یاد بیکاری گسترده در میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های انسانی، فنی و حتی پرستاری می‌اندازد.
تجربه ناموفق افزایش ظرفیت پرستاری
در همین راستا غلامرضا معصومی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه باید از کسانی که طرح افزایش ظرفیت‌های پزشکی را ارائه کرده‌اند نخست پرسید این کمبود را کی و کجا حس کرده‌اند، گفت: اگر منظور آن‌ها شهرستان‌های کوچک است ریشه یابی کنند که چرا پزشک در آنجا باقی نمی‌ماند، اگر حتی تعداد ظرفیت پزشکان کنونی را نیز پنج برابر کرد باز هم هیچ پزشکی پس از فارغ‌التحصیلی و طرحش در این مناطق باقی نمی‌ماند. باید این پرسش را مطرح کرد که چرا این افراد شهرستان‌ها را خالی کرده و به تهران می‌آیند و در اینجا در بخش خصوصی جذب می‌شوند.
بیشتر بخوانید: توزیع ناعادلانه درآمد و سرانه پایین پزشکان
وی افزود: پیش از افزایش ظرفیت پزشکان چندین سال قبل ظرفیت پذیرش پرستاران در دانشگاه‌ها را افزایش دادند، آیا این تجربه موفقی بود؟ ورودی پرستاری را در دانشگاه‌ها چند برابر کردند، اتفاقی که افتاد این بود که در شهرستان‌ها پرستاری که طرحش تمام می‌شود را دیگر حتی تمدید نمی‌کنند چه برسد به استخدام و سپس فارغ‌التحصیل بعدی را جایگزین می‌کنند چرا که تعداد زیاد شده است. برای یک نفر از این‌ها دیگر در شهرستان کار نیست و باید به جایی مانند تهران بیایند تا بتوانند کار کنند.
دلایل ترک شهرستان‌های محروم توسط پزشکان
معصومی ادامه داد: حال چرا پزشکان در این شهرستان‌ها باقی نمی‌مانند؟ به این دلیل که یکسری امکانات اولیه برای فعالیت او فراهم نیست. جراح تربیت می‌شود او را به شهرستان می‌فرستند درحالی‌که در اتاق عمل این شهرستان لوازم جراحی فراهم نیست و درآمدی هم از این راه ندارد و از آن سو امکانات رفاهی هم برایش فراهم نیست لذا به تهران می‌آید و به کار زیبایی می‌پردازد و از این راه به درآمد می‌رسد. شما تعداد این پزشکان را به هر تعداد که می‌خواهید افزایش دهید اما وقتی طرح عمومی‌اش در شهرستان تمام شد به تهران آمده به کار زیبایی و بساز و بفروشی و .. مشغول می‌شود.
رئیس اسبق اورژانس کشور، با اشاره به طرح مقیمی پزشکان متخصص در مناطق محروم که در آغاز طرح تحول سلامت مطرح شد، گفت: قرار شد یکسری بسته تشویقی به عنوان بسته ماندگاری تعریف شود. طرح تحول وارد فاز دیگری شد و بعضی از ردیف‌های بودجه‌ای از بین رفت و این بسته هم به جایی نرسید.
خالی کردن سیستم دولتی از پزشکان
وی یادآور شد: از سوی دیگر کاری می‌کنند که پزشکان تمام وقت در سیستم دولتی یک K شوند و تا ادامه فعالیت آن‌ها در این سیستم به صرفه نباشد، چرا که K بخش خصوصی بالاتر است. از سوی دیگر مالیات بر درآمد پزشکان در بخش دولتی را ۳۵ درصد و در بخش خصوصی ۱۰ درصد تعریف کرده‌اند. همین موضوع موجب می‌شود تا افرادی که در مناطق محروم بوده و تمامی آن‌ها در بخش دولتی هستند کار خود را رها کرده و به شهر‌های بزرگ آمده و در بخش خصوصی فعالیت کنند.
چشم‌پوشی مجلس نهم از قانون پنجم توسعه
معصومی ادامه داد: در زمان وزیری که هدفش خصوصی کردن درمان بود، تعرفه را به نام سیستم دولتی افزایش داده و به تبع آن تعرفه بخش خصوصی نیز افزایش پیدا کرده است. این در زمانی اتفاق افتاد که قانون پنجم توسعه جاری بود در حالی که بند د ماده ۳۲ این قانون تصریح کرده وزیر و معاونانش باید با دولت باشند، اما خصوصی‌ترین پزشک کشور را وزیر کردند و نمایندگان مجلس در آن زمان باید جوابگو باشند.
وی یادآور شد: این اقدامات باعث شد تا کم‌کم بخش دولتی خالی شده و بخش خصوصی تقویت شود، در واقع این اقدامات شهرستان‌ها را خالی از پزشک کرده و الان فریاد می‌زنند که کمبود پزشک وجود دارد. همین مجلسیانی که امروز فریاد کمبود پزشک سر می‌دهند باید ببیند چرا قانونی را که خود تدوین کرده‌اند اجرا نشده است.
شوآف طرح افزایش ظرفیت پزشکی دانشگاه‌ها
معصومی با شوآف خواندن طرح افزایش ظرفیت دانشگاه‌های پزشکی به بهانه دسترسی مناطق محروم به پزشک گفت: تا این مسائل حل نشود افزایش تعداد پزشک مشکلی را برطرف نمی‌کند. کسی که پزشکی قبول شود عموما ده سال دیگر می‌تواند کار خود را آغاز کند. حامیان این طرح هم فکر می‌کنند تا آن زمان نیستند که نتایج آن را ببیند و کسی هم یقه آن‌ها را بگیرد لذا الان فقط نمایشی را راه انداخته‌اند تا به مردم ثابت کنند که به فکر آن‌ها هستند.
تحلیل معصومی در حالیست که زهرا شیخی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، گفته است «برخی کشورهای همسایه در حال پیشنهاد‌های مالی جذاب به پزشکان کشور هستند.» لذا این موضوع نیز خود عدم جاذبه مالی و رفاهی شغل پزشکی در ایران به ویژه بخش دولتی در ایران را نشان می‌دهد و حرف‌های معصومی را تأیید می‌کند.