اقتصاد ۲۴- بحث بودجه به نماز جمعه تهران رسید و خطیب نماز جمعه بخش مهمی از دو خطبه خود را به مباحث کلان اقتصادی کشور اختصاص داد؛ نشانی از نگرانی جدی مقامات سیاسی ایران در رده‌های مختلف از بودجه سال ۱۴۰۱. دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۰ بودجه‌ای را تحویل گرفت که با گذشت شش ماه، یعنی دقیقا جایی که دولت جدید کاملا قوام یافت، مشخص شد درآمد‌های نفتی که عمده‌ترین محل تأمین بودجه بود، عملکردی بسیار نامناسب دارد و زیر ۱۰ درصد محقق شده است که دولت و همه ناظران را نگران عواقب کسری بودجه، یعنی تورم افسارگسیخته کرد.
همچنین دولت از روز اول با شعار حذف «یارانه‌های پنهان» و نیز بعدا حذف «ارز ترجیحی» یا همان ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی برای تأمین کالا‌های اساسی به میدان آمد. بحث یارانه‌های پنهان چندان پیگیری نشد، اما حذف ارز ترجیحی در بودجه ۱۴۰۱ تمهید شد که مدافعان و مخالفانی دارد؛ بااین‌حال، در نهایت حتی مدافعان آن نیز نگران عواقب تورمی آن هستند، ازجمله خود رئیس سازمان برنامه و بودجه که در اولین نشست خبری پس از تقدیم لایحه به مجلس گفت منکر عواقب تورمی این کار نیست.
درباره حذف کامل این ارز تا امروز هنوز عزمی جدی از سوی مجلس به چشم نمی‌خورد و در برخی اظهارنظر‌های پراکنده نمایندگان مجلس می‌شود رد مخالفت با حذف کامل آن را دید. این دو مسئله به کنار، با به‌نتیجه‌نرسیدن مذاکرات هسته‌ای چشم‌انداز فروش نفت و نیز نقل‌وانتقالات مالی و ارزی تیره‌تر از گذشته شده است؛ از ابتدا نیز دولت چندان امیدوار به به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات و فروش نفت و پیوستن دوباره به نظام بانکی جهانی نشان نداد و مانور آن عمدتا بر دورزدن تحریم، تهاتر و ارتباط با همسایگان و شرکای منطقه‌ای بوده و هست.
با درنظرداشتن این پیشینه، نگرانی در سطح کلان سیاسی از اولین بودجه تقدیمی دولت که با هشدار‌ها و انذار‌های فراوان از سوی منتقدان همراه بود، قابل‌فهم‌تر است. ازجمله خطبه اول نماز جمعه این هفته که در آن حجت‌الاسلام ابوترابی‌فرد گفت پیوند منابع و هزینه‌های کشور به درآمد‌های نفتی شاخص‌های کلان اقتصادی ما را در شرایط نامناسب قرار داده و «موهبت نفت به مصیبت نفت تبدیل شده» که جز سخنی رایج در این چهار دهه می‌تواند گریزی به بودجه ۱۴۰۰ تعبیر شود که البته چندان نیاز به تعبیر هم ندارد و در آن مستقیم به بودجه به شکل کلی اشاره می‌شود.
بیشتر بخوانید: ارز ترجیحی نصیب چه کسانی می‌شود؟
ابوترابی‌فرد ناکارآمدی در شاخص‌های کلان اقتصادی را به دو اصل مهم برگرداند و گفت: «یکی از این اصل‌ها فقدان نظام مالی صحیح و بودجه‌ریزی مبتنی بر منابع علمی و اصل دیگر نظام بانکی ناکارآمد است. برنامه‌ریزی نادرست و پیوند منابع و هزینه‌های کشور و تجارت خارجی به درآمد‌های نفتی در طول یک قرن گذشته شاخص‌های کلان اقتصادی ما را در شرایط نامناسب قرار داده و به‌دلیل فقدان برنامه درست و عدم توجه به رهنمود رهبر انقلاب اسلامی که فرمودند رابطه نفت و هزینه‌های کشور را قطع کنید، موهبت نفت به مصیبت نفت تبدیل شد».
امام‌جمعه موقت تهران به نقد کلی سیاست‌های اقتصادی دهه‌های گذشته پرداخت و گفت: «امروز در ادبیات اقتصادی و سیاسی، تأمین مالی دولت -بودجه- مهم‌ترین سند و کلیدی‌ترین ابزار حکمرانی در کشور است. اگر منابع حاصل از فروش نفت در دهه‌های گذشته به صندوق توسعه ملی واریز می‌شد و در مسیر تعیین‌شده حرکت می‌کردیم، امروز از یک اقتصاد بزرگ، نرخ تورم منفی، درآمد سرانه بالا و وضعیت مناسب در قاره آسیا برخوردار بودیم» و در ادامه و در خطبه دوم تیغ نقد را برنده‌تر کرد و در سخنانی نه‌چندان رایج از تریبون رسمی نماز جمعه تهران گفت: «تورم حدود ۵۰ درصد در کنار رشد اقتصادی منفی، موقعیت جمهوری اسلامی ایران را از نظر شاخص‌های کلان در وضعیت نامناسبی قرار داده است» و از ناکارآمدی نظام بانکی نتیجه گرفت که «هر روز شاهد کاهش ارزش پول ملی هستیم و نمی‌شود که بانک مرکزی صندوق دولت برای تأمین نیاز‌های مالی او باشد و این امر منجر به رشد تورمی می‌شود که شاهدش هستیم» و تعریف تورم را آورد که «تورم یعنی کاهش ارزش پول ملی، انتقال ثروت از جیب طبقات متوسط و ضعیف به جیب صاحبان ثروت و رکود اقتصاد ملی در واقع رابطه بین تورم و رشد اقتصادی معکوس است».
ابوترابی‌فرد مستقیم سراغ بودجه ۱۴۰۱ رفت و در حمایت از دولت گفت: «رئیس‌جمهور محترم در بخش‌نامه‌ای که درآستانه تدوین بودجه ۱۴۰۱ به مدیران کشور ارسال کردند، بر دو نکته مهم به‌صفررساندن کسری بودجه ۱۴۰۱ و فراهم‌کردن رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۱ تأکید کردند» و در نهایت حرف آخر را در حمایت از حذف ارز ترجیحی زد و قصد نهایی خود را آشکار کرد؛ به گفته او یکی از گام‌های مهم اصلاح «بحث هدایت منابع حاصل از حذف ارز ترجیحی است و این کار انصافا کار شجاعانه‌ای است که اگر اراده رئیس‌جمهور محترم نبود، شکل نمی‌گرفت.
هدایت ۱۱۰ هزار میلیارد تومان از منابع حاصل از ارز ترجیحی برای پرداخت مستقیم به اقشار و گروه‌های در معرض آسیب، اقدام ارزشمندی است»؛ بااین‌حال، مشخص نکرد اظهار چنین سخنانی از تریبون نماز جمعه را باید به حساب حمایت نظام از حذف ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی تفسیر کرد یا عقاید شخصی خطیب موقت جمعه؟