اقتصاد ۲۴- اگر مردم احساس کنند دولت به وعده‌هایش عمل نکرده، مخفی‌کار بوده و مردم را نامحرم می‌داند، خیلی آرام سفره خود را از دولت جدا می‌کنند.
«باید به وعده‌ها نیز در موعِد خود عمل کرد و اگر به هر دلیلی اجرای وعده ممکن نشد، صریح و صادقانه برای مردم توضیح داد.»
این جمله بخشی از بیانات مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مردم قم در سالروز قیام تاریخی ۱۹ دی بود؛ نکته‌ای که این روز‌ها یکی از نقد‌های وارده به دولت سیزدهم نیز است.
تذکر همیشگی رهبری به مسئولان
این اولین‌بار نیست که ایشان به دولت‌های مختلف در این‌باره تذکر می‌دهند؛ این تذکری است که بار‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب به مسئولان مختلف کشور در ادوار متفاوت داده شد، اما آن‌طور که باید و شاید در عمل به آن توجهی نشده است.
اکنون نیز یکی از بزرگ‌ترین مشکلات دولت سیزدهم، ابراز نارضایتی مردم نسبت به وعده‌های بی‌پشتوانه‌ای است که این نارضایتی به شکل اجتماعات مردمی در مقابل نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی نمود یافته است.
وعده‌های انتخاباتی ابراهیم رئیسی
در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری، اصلاح نظام اقتصادی و تغییر رویکرد مدیریت دولت در بازار‌های مختلف یکی از مهم‌ترین وعده‌های سیاسی و اقتصادی سیدابراهیم رئیسی بود.
بیشتر بخوانید: سخنگوی دولت: حقوق کارکنان، همسان و هم اندازه افزایش نمی‌یابد
رئیس‌جمهور با توجه به حساسیت جامعه به نظام اقتصادی و وعده‌های مرتبط با اصلاح آن، وعده‌های متعددی را به مردم داد که ازجمله می‌توان تک‌رقمی شدن تورم، ایجاد یک میلیون شغل به صورت سالانه، ایجاد تیم اقتصادی هماهنگ، کمک به دهک‌های پایین جامعه در حوزه مسکن، کاهش پنجاه درصد از هزینه‌های درمان و... اشاره کرد.
اما حالا که بیش از شش ماه از روی‌کار آمدن دولت سیزدهم می‌گذارد، هنوز مشخص نیست دولت برای تحقق این وعده‌ها چه برنامه‌ای دارد.
این درحالی است که منتقدان براین‌باورند که حاکمیت یکپارچه در اختیار اصول‌گرایان و هماهنگ با دولت رئیسی هستند و بهانه‌ای برای کارشکنی و عدم هماهنگی قوای دیگر نیز وجود ندارد.
اکنون مردم می‌گویند وقتی اراده‌ای برای حل مشکلات مردم وجود ندارد، حاکمیت یکدست یا دوگانه باشد، تفاوتی نمی‌کند؛ زیرا باز هم همه این مشکلات وجود دارد.
نبودِ برنامه‌ای عملیاتی برای تحقق وعده‌های دولت
بسیاری از کارشناسان و مردم از دغدغه و مشکلات اقتصادی می‌گویند و اینکه چقدر مهم است، نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری برای رفع آن برنامه‌ای عملیاتی داشته باشند؛ مطلبی که رهبر معطم انقلاب در سخنان خود بر آن مهر تأیید زدند.
علی صوفی، فعال سیاسی، در این‌باره می‌گوید: در دولت رئیسی واقعاً هیچ برنامه‌ای دیده نمی‌شود؛ چون او هیچ برنامه‌ای را اعلام نکرده و هیچ تصمیمی را تا به الان نگرفته است.
این فعال اصلاح‌طلب یادآور شد: رئیسی کشور را از لحاظ اقتصادی ر‌ها کرده است و کنترلی بر اوضاع اقتصادی کشور ندارد. این مسئله البته قابل‌پیش‌بینی بود؛ زیرا او تیم اقتصادی ندارد. این افرادی که امروز مسئول اقتصادی در دولت هستند، دارای یک فکر هماهنگ نیستند که منتج به اجرای یک سیاست هماهنگ شود. به نظر می‌آید سفر‌های استانی رئیسی را اقناع می‌کند، او فکر می‌کند کار رئیس‌جمهور همین است. شعار رئیسی این بود که نباید اقتصاد کشور را به دیپلماسی و سیاست خارجی گره بزنیم، اما الان مشخص است که آقای رئیسی منتظر است ببیند نتیجه برجام چه می‌شود این به آن معنا است که روزمرگی بر مدیریت کشور حاکم است.
نگاه تک‌بعدی به اقتصاد
رئیسی و کابینه وی وعده داده بودند که مانع گرانی و افزایش قیمت کالا‌ها خواهند شد، اما نه‌تن‌ها از شتاب گرانی و مشکلات معیشتی مردم کاسته نشد؛ بلکه بر گرانی افزوده شده و قیمت‌ها همچنان در حال افزایش است.
از منظر کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی، نگاه تک‌بعدی به مسئله اقتصاد و معیشت مردم از مهم‌ترین دلایلی است که مانع از تحقق اهداف وعده داده‌شده دولت می‌شود. واقعیت این است که متغیر‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مسائل بین‌المللی ارتباطی کامل با یکدیگر دارند و وعده حل مشکلات اقتصادی بدون توجه به این مؤلفه‌ها منطبق بر واقعیات نیست.
صاحب‌نظران این حوزه تأکید دارند که برای رفع مشکلات حوزه اقتصاد و معیشت مردم، نگاه به ظرفیت‌های کشور و راهکار‌های قابل‌تحقق ضروری است و با دستور نمی‌شود قیمت‌ها را کنترل کرد، تغییر قیمت‌ها علت و معلول دارند.
وعده‌هایی که مردم را بدبین می‌کند
البته افکارِعمومی در سال‌های نه‌چندان دور تجربه وعده‌های پوپولیستی را داشته و می‌داند که بسیاری از این وعده‌ها غیرقابل دسترس است. به‌واسطه توسعه و دسترس بودن رسانه‌ها، رسانه‌های مجازی، تحصیلات و... عقلانیت و آگاهی و اطلاعات مردم افزایش یافته و درست و نادرست را به‌خوبی از هم تشخیص می‌دهند.
از این‌رو، زمانی‌که وعده‌هایی به مردم داده می‌شود که بستر اجرایی شدن آن در شرایط کنونی وجود ندارد، در همان نگاه اول نه‌تن‌ها موجب بدبینی در میان مردم می‌شود، بلکه اقتدار دولت را نیز زیر سؤال می‌برد.
کارشناسان در این‌باره تأکید دارند اگر دولتمردان شفاف، صادقانه و مسئولانه با مردم سخن بگویند و ضمن اشاره به چالش‌ها و مشکلات اصلی مردم تأکید کنند که با توان موجود در کشور برنامه‌ای برای اجرا در دست دارند، از حمایت مردمی بیشتری برخوردار هستند تا اینکه بدون برنامه، باور‌هایی را در مردم ایجاد کنند که عدم تحقق آن نشان دهد که اعلام این وعده‌ها تنها استفاده از احساسات مردم برای پرش به سکوی قدرت بوده است.
ساده نگذریم
نباید از نظر دور داشت که سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، محیط بین‌المللی و روابط خارجی، عناصر فرهنگی و مسائلی مانند روحیات ملی و مردمی مسائلی هستند که نمی‌توان از کنار آن‌ها به‌سادگی عبور کرد.
در کنار اینکه این موضوع در داخل ایجاد نارضایتی می‌کند، آسیب دیگر این امر، موج‌سواری‌های برون‌مرزی مخالفان نظام است.
محسن رهامی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در این‌باره تأکید می‌کند: اگر رئیسی گره‌های دولت روحانی را باز نکند، به سرنوشت دولت دوم او دچار خواهد شد.
وی افزود: همه دولت‌ها برای کاهش تورم و بهبود شرایط معیشتی و رونق کسب‌وکار وعده می‌دهند، اما در پایان این دولت‌ها، وضعیت تورم و قیمت ارز یا مسکن از زمان آغاز آن دولت‌ها بدتر شده و این عملی نشدن وعده‌ها موجب شده تا مردم به مسئولان بی‌اعتماد شوند و اکنون فکر می‌کنند وعده‌های رئیسی هم عملی نمی‌شود.
وی با تأکید بر اینکه با سخنرانی کردن و نفی دولت‌های قبلی همه مشکلات حل نمی‌شود اظهار کرد افزایش اعتماد مردم به دولت، یکی از چالش‌های اصلی دولت است؛ زیرا نبودِ اعتماد مردمی، دولت را برای پیشبرد برنامه‌های خود با مشکل مواجه می‌کند.
باید در نظر داشت دولت رئیسی برای حل این چالش، دست‌بسته نیست و با تکرار نکردن اشتباهات گذشته می‌تواند در مدت کوتاهی، اعتماد جامعه را تا حدودی بازسازی کند. در مقابل مخفی‌کاری و پاسخگو نبودن، ضربه مهلکی به اعتماد عمومی می‌زند.
مهم این است که روحیه دولت با نهاد‌های غیرانتخابی فرق می‌کند. اگر مردم احساس کنند که دولت، مخفی‌کار بوده و مردم را نامحرم می‌داند، خیلی آرام سفره خود را از دولت جدا می‌کنند. نباید اجازه داد که امید مردم از بین برود. مسئولان باید در نظر داشته باشند که اگر هیچ حرفی نزنند بهتر از آن است که مدام وعده‌هایی بدهند که محقق نمی‌شود.