اقتصاد۲۴- آیین اختتامه دومین همایش ملی بومی سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایش نفت برگزار شد. در این همایش دوسالانه که با حضور مدیران شرکت‌های پتروشیمی از سراسر کشور فعالان فناور و متخصصان این حوزه برگزار میشود، ضمن تبیین ضرورت‌های بهره برداری از کاتالیست‌های ساخت داخل، الزامات فناورانه، راهبرد‌های آینده و چشم انداز کشور در این حوزه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
افزایش تاب آوری فناورانه با تکیه به کاتالیست‌های بومی
در نخستین بخش از این رویداد مهدی صادقی نیارکی عضو هیئت عامل سازمان گسترش و نوسازی ایران به تبیین تاب آوری اقتصادی با توسعه و تعمیق ساخت داخل پرداخت و گفت: ادبیات تاب آوری در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ و به واسطه بحران اقتصادی آمریکا شکل گرفت و به آسیا که به واسطه وابستگی که به آمریکا دچار بحران شده بود، تسری پیدا کرد.
صادقی نیارکی، با بیان این‌که ادبیات تاب‌آوری فناورانه بر بر بحران‌های جهانی توجه دارد، ادامه داد: در ادبیات توسعه پس از جنگ تحمیلی نیز در برنامه‌های توسعه شاهد چنین ادبیاتی هستیم و اولویت‌هایی، چون افزایش خوداتکایی، بهره‌برداری هرچه بیشتر از معادن جهت تامین مواد اولیه تولیدی، جایگزینی مواد خام و نیم ساخته داخلی به جای مواد وارداتی و افزایش خودکفایی از طریق تکمیل زنجیره‌های تولیدی و بهره برداری هرچه بیشتر از معادن تا برنامه پنجم توسعه دیده میشود.
وی افزود: از برنامه پنجم به بعد ادبیات به سوی نوآوری و فناوری می‌رود و اگر با تعاریف تا برنامه سوم توسعه مقایسه کنیم، نگاه توسعه به قابلیت‌های فناورانه، خلق مزیت رقابتی و فناوری مورد توجه و تاکید فرار گرفته است. در برنامه ششم توسعه نگاه درونگرا و برون‌زا با تکلیف دولت به تعیین اولویت‌های صنعتی و تمرکز بر تامین مواد مورد نیاز صنایع داخلی کشور با تاکید بر تکمیل زنجیره ارزش مواد معدنی، صنایع تبدیلی کشاورزی و صنایع با فناوری بالا مورد توجه قرار گرفته است؛ در این برنامه مزیت رقابتی، کالا‌های راهبردی و توجه به دانش و فناوری مورد توجه قرار گرفته است.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر این‌که بومی سازی کاتالیست نیز تحقق بخش تاب آوری فناورانه است، ادامه داد: در حالی که در سال ۱۳۸۹، ۶۰ میلیارد دلار واردات داشتیم واردات کشور در سال ۱۳۹۹ به ۳۸ میلیارد دلار کاهش یافته است. ۷۰ درصد ارز مورد نیاز کشور از صادرات غیر نفتی تامین شده است. پس بنابراین، بومی سازی کاتالیست در این صنعت یک امر راهبردی به شمار می‌رود.
اجرای میز‌های ساخت داخل
صادقی نیارکی با بیان این‌که نهضت ساخت داخل برای جایگزینی کالا‌های راهبردی تولید داخل با کالا‌های وارداتی از یک سو و مدیریت واردات به واسطه کمبود منابع ارزی دو راهبرد اساسی کشور است ادامه داد: این دو راهبرد، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی اعمال کرد تا بتوانیم کشور را در محدودیت‌ها جلو ببریم. اولین رویکرد ترویجی، ساخت داخل بود که در مجموع ۱۴ میز ساخت داخل در صنایع و حوزه‌های مختلف برگزار شد که تقاضا را در کنار عرضه با تقاضا قرار دادیم و نیاز به فناوری رسید. مجموع قرارداد‌ها در این قالب دارای ارزش ۱.۳ میلیارد یورو بوده است. در سال ۹۹ از این رویکرد به سمت جایگزینی واردات از محل تولید داخل حرکت کردیم. امسال هم برنامه حفظ سرمایه‌های ارزی به ارزش ۳.۴ میلیارد دلاری داریم که تا کنون ۲.۳ میلیارد دلار آن اعلام شده است.
وی با بیان این‌که شرکت‌های دانش‌بنیان، چون نفت و گاز سرو می‌توانند کشور را در مسیر خودکفایی، توسعه و ارتقای تاب آوری فناورانه قرار دهند ادامه داد: شرکتی خود را ملزم به روزآوری اطلاعات و نظرات خبرگی می‌داند، می‌تواند به تحقق رویای حرکت در زنجیره ارزش جهانی و تولید کالای رقابتی را مطابق نظر و نیاز مشتریان کمک کند.
وی با اشاره به اهمیت شاخص‌های نوآوری و نیروی انسانی متخصص در ارتقای جایگاه ایران گفت: در گزارش جهانی شاخص جهانی نوآوری در شاخص نیروی انسانی و شاخص‌های نوآورانه در جایگاه شصتم جهانی قرار داریم که نسبت به سایر رتبه ها، جایگاه خوبی است و ما را می‌تواند در مسیر تامین نیاز‌ها و ارتقای تاب آوری اقتصادی قرار دهد.
صادقانه برای ارتقای کیفیت و رفع نیاز تلاش کردیم
امیر هومن کریمی وثیق مدیرعامل شرکت نفت و گاز سرو و دبیر دومین همایش دوسالانه بومی سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایش نفت به فرآیند پشت سر گذاشته شده توسط این شرکت دانش‌بنیان برای خودکفایی در تولیدات گفت و ادامه داد: این شرکت فرزند این کشور است و افتخار آن نیز برای این کشور است. خوشبختانه توانستیم به فضل الهی رشد کرده و به نقطه بالندگی برسیم و در مسیر شرکت‌های بزرگ دنیا قرار بگیریم.
وی با اشاره به فراوانی منابع گاز گفت: کشور ایران با داشتن ۱۶.۲ درصد از کل منابع گاز طبیعی جهان تنها ۶ درصد گاز طبیعی جهان را تولید می‌کند که به میزان ۲۴۴ میلیارد متر مکعب است.
این فعال فناور، در ادامه به چگونگی شکل گیری شرکت نفت و گاز سرو از فرآیند‌های تولید کاتالیست اشاره کرد و نهادینه کردن صنعت کاتالیست را نیت و هدف کسب و کار سرو مطرح کرد.
بیشتر بخوانید: ۳ کاتالیست ایران‌ساخت رونمایی شد
وی با بیان این‌که مشتری مداری و حمایت از استقرار و استمرار فعالیت صنایع مهم‌ترین رسالت شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو است، افزود: نفوذ در بازار و معرفی محصولات به مشتری در راهبرد‌های این شرکت است و گام بعدی تنوع بخشی، توسعه سبد کالا، افزایش ظرفیت و رسوخ بازار‌های جهانی است.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو، صادرات ۶۹ هزار لیتر کاتالیست و افزایش تولید، ۱۸۰۰ تن طی سال را از راهبرد‌های این شرکت دانست و ادامه داد: ۱۹۵۰ تن به مجتمع‌های فولادی و ۱۸۵۰ تن به دوازده مجتمع پتروشیمی پالایشگاهی و ۵۰۰۰ تن تولید سالیانه از چشم انداز‌های این شرکت برای خودکفایی و توانمندی است. تلاشمان بر این است که با حفاظت محیط زیست آب مورد نیاز برای تولید کاتالیست با استفاده از روش‌های فناورانه کاهش پیدا کند.
وی با اشاره به تحقق تولید بیش از ۳۲۰۰ تن در سال جاری گفت: این میزان جلوی خروج ۱۵۰ یورو ارز گرفته شد و بیش از ۱.۲۵ میلیون یورو صادرات داشته ایم که امیدواریم با رسیدن به سهم ۸۵ درصدی از بازار‌های داخلی و سهم ۵ تا ۸ درصدی از بازار‌های بین المللی زمینه توسعه و پیشرفت کشور را در کنار برترین‌های جهانی محقق کنیم.
تلاش‌ها در عرصه بی نیازی از واردات کاتالیست به ثمر نشسته است
در بخش دیگری از اختتامیه دومین همایش ملی بومی سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایش نفت، امین امرایی مدیرعامل شرکت پتروشیمی شیراز با بیان این‌که تلاش‌ها در مسیر خودکفایی مبتنی بر فرامین رهبری با اقدامات نفت و گاز سرو محقق شده است، ادامه داد: پتروشیمی شیراز و شرکت دانش‌بیان نفت و گاز سرو در این سال‌های همکاری، یک قرابت معنادار یافته‌اند و خوشبختانه اعتماد به یک مجموعه دانش‌بنیان داخلی، ثمربخش بوده است. به طوری‌که امروز خودکفایی را در تولیدات حوزه پتروشیمی نمایان شده است. پذیرش این ریسک که برای نخستین بار از یک محصول داخلی استفاده شود ناشی از عشق و انگیزه و علاقه به کشور در دو طرف عرضه و تقاضا است.
مدیرعامل شرکت پتروشیمی شیراز با بیان این‌که ادامه روند حمایت از تولیدات داخلی به ویژه در حوزه محصولی راهبردی، چون کاتالیست، به اقتدار و ایستادگی کشور می‌انجامد، ادامه داد: با این وجود که بسیاری از این کاتالیست‌ها بومی سازی شده و عملکرد خود را به خوبی نشان داده‌اند، هنوز هم برخی به این توانمندی باور ندارند. پایش‌ها از نتیجه بخش بودن کاتالیست داخلی حکایت دارد و این توانمندی با حمایت پتروشیمی شیراز در قالب یک پایلوت جلوه یافت که شرکت نفت و گاز سرو برای به ثمر نشستن آن تلاش‌های بسیاری داشت که در نهایت با تجربیات و تبادل نظرها، در نهایت در سال ۹۸ این کاتالیست به نتیجه می‌رسد و کاتالیست سنتز متانول برای نخستین بار در پتروشیمی شیراز بارگذاری میشود. نتیجه این کاتالیست با وجود تمام محدودیت ها، قابل قبول بود، اما فعالان این شرکت به همین جا بسنده نمی‌کنند و با ارائه نسخه بهینه‌سازی شده کارایی واحد متانول را با ۲۰ درصد بالاتر از ظرفیت اسمی، افزایش می‌دهند. مجموع این اقدامات باعث شده است که کشور از لحاظ ارزی صرفه جویی کند و ارزش آفرین شود.
تحقق طرح‌های توسعه و اشتغال‌زا با بومی‌سازی کاتالیست‌های پتروشیمی
محمد متقی رئیس حوزه صنایع پایین دستی شرکت ملی پتروشیمی ایران با اشاره به نقش طرح‌های فناورانه و ساخت تولیدات بومی در اشتغال و خلق ارزش افزوده گفت: ۸۰ طرح برنامه ریزی شده در صنایع پتروشیمی وجود دارد که این محصولات در دو بازار داخلی و خارجی ارایه میشود؛ همچنین حدود هزار بنگاه ارتباط مستقیم با مصرف محصولات پتروشیمی دارد که منجر به ۹۲۰ هزار اشتغالزایی در صنایع تکمیلی شده است.
وی با اشاره به روند رو به رشد صنایع پتروشیمی در بازار سرمایه گفت: این مهم نتیجه استفاده از توانمندی‌های داخلی است. یکی از راهبرد‌هایی که می‌تواند تحریم را نجات دهد تبدیل است که در شیمی تبدیل یعنی کاتالیست. همچنین در رابطه با وضعیت معاملات مواد پلیمری درصنایع پتروشیمی میتوان اذعان داشت که تقاضا و معامله در صنایع پتروشیمی افزایش یافته است.
وی ادامه داد: با تلاش مجموعه‌های تولیدکننده مانند سرو تقریبا ۲۳ نوع کاتالیست بومی سازی شده که تا پایان سال ۱۴۰۱، سیزده نوع دیگر بومی سازی میگردد و مابقی هم در سال‌های آتی بومی سازی میگردد که نشاندهنده توانمندی‌ها و نشانده آینده روشن این حوزه است.
متقی ابراز امیدواری کرد مدیران توان تولید داخل و ظرفیت‌های موجود را دریابند تا محصولات دانش بنیان بیش‌تری تولید و کشور از واردات بی نیاز شود.
سعید ناقدی‌نیا مدیر مهندسی تولید و رئیس کمیته کاتالیست شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با اشاره به نقشه راه صنعت کاتالیست پالایشگاه‌های نفتی کشور گفت: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با ظرفیت حدود ۱۰۰ میلیارد لیتر در سال ۹۹ برخوردار بود که از این میان ۸.۵ میلیارد ریال صادرات فرآورده داشتیم.
ناقدی نیا با بیان این‌که در سال حدود مجموعا ۱۰ هزار تن کاتالیست مصرف میشود، ادامه داد: در کمیته کاتالیست در ابتدا هدف بررسی و انتقال تجربه را دنبال می‌کرد و با همکاری کمیته و پژوهشگاه‌ها تولیدکنندگان داخلی در زمینه تولید کاتالیست به خودکفایی رسیدند.
وی با اشاره به تولید کاتالیست‌های بومی ساخت داخل تولید شده توسط شرکت نفت و گاز سرو گفت: در چند سال گذشته کاتالیست‌های تولید داخل مخصوصا کاتالیست‌های نفت و گاز سرو استفاده شده است که نه تنها منجر به کاهش هزینه‌ها شده بلکه روش‌های پرداخت بسیار ساده شده و نیروی متخصص نیز ارتقا پیدا کرده است.
اثبات کارآمدی کاتالیست‌های ساخت داخل
مهدی نورپژوه کارشناس ارشد مهندسی فرآیند شرکت پتروشیمی کرمانشاه نیز با اشاره به نقش کاتالیست‌ها در فرآیند تولید فرآورده‌های پتروشیمی گفت: کاتالیست‌ها حدود ده سال عمر میکنند و حدود ۱۵ الی ۱۶ سال زمان می‌برد که بتوان عملکرد آن‌ها را مقایسه کرد.
وی با اشاره به عملکرد مطلوب کاتالیست‌های تولیدشده در شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو گفت: در سال ۱۳۹۴ کاتالیست خارجی مورد استفاده قرار گرفت، ولی به دلیل ناکارآمدی، پس از ۵ سال کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو را جایگزین نمونه خارخی ساختیم و امسال امکان مقایسه آن‌ها به وجود آمد که در یک بازه ۸ ماهه در شرایط یکسان دو کاتالیست مقایسه شدند.
توسعه تولیدات کاتالیستی برای تکمیل زنجیره تامین
مهران رضایی مدیرمهندسی و تحقیقات کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو با اشاره به تنوع تولیدات این شرکت عنوان کرد: مقایسه ما بین یکی از کاتالیست‌های سرو با دو نمونه خارجی مشابه که اکنون در صنعت استفاده میشود آن هم در شرایط سخت و یکسان صورت گرفت که نتیجه حاصل شده، نشاندهنده رقابت بسیار نزدیک و گاهاً بسیار مناسب‌تر و بالاتر کاتالیست سرو بوده است.
وی ضمن تشریح ویژگی‌های فنی و عملکردی تولیدات ساخت داخل این شرکت ادامه داد: برنامه ریزی برای بهبود و تجاریسازی محصولات قابل رقابت توسط شرکت سرو و گاز صورت گرفته است.
پیشتازی تولیدات سرو در تامین نیاز صنایع شیمیایی
پیام پرواسی مدیر تحقیق و توسعه شرکت صنایع شیمیایی فارس در مراسم اختتامیه دومین همایش دوسالانه بومی سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایش کشور، به بومی سازی دانش فنی و تجاریسازی ساخت کاتالیست واحد تولید فرمالین اشاره کرد و به معرفی فرمالین، کاربردها، آمار تولید و شرکت‌های ارائه کننده این کاتالیست پرداخت.
این فعال حوزه صنایع شیمیایی در ادامه به معرفی شرکت شیمیایی فارس پرداخت و عنوان کرد: ۲ واحد تولید فرمالین دارد و سهم نسبتا خوبی در تولید فرمالین کشور دارد.
پرواسی به معرفی شرکت‌های تولیدکننده فرمالین پرداخت و گفت: با توجه به رویکرد شرکت صنایع شیمیایی فارس، انحصار استفاده از شرکت‌های خارجی را شکستیم و رزومه شرکت‌های مختلف بررسی شد و با توجه به عملکرد بالای شرکت نفت و گاز سرو همکاری با این شرکت آغاز شد.
وی افزود: در یک پروژه مشترک بومی سازی کاتالیست آغاز شد که بعد از ۲ تا ۳ سال، به نمونه‌های موفقی رسیدیم و بعد از گذر از دوره آزمایشی، تجاریسازی آن آغاز شد و کاتالیست‌های بومی سازی شده مورد استفاده قرار گرفت.
تولید کاتالیست‌های بومی امری هنرمندانه است
احسان ثقفی رئیس هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران در آیین اختتامیه دومین همایش دوسالانه بومی سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایش نفت با اشاره به همکاری‌های که با شرکت نفت و گاز سرو تاکنون صورت گرفته گفت: با توجه به موفقیت‌های شرکت تولیدکننده کاتالیست نفت و گاز سرو اکنون صنایعی، چون فولاد، پتروشیمی و نفت بخش قابل توجهی از نیاز خود را با محصولات داخلی تامین میکنند که ساخت این محصول راهبردی با این سطح از فناوری در داخل کشور کاری هنرمندانه است.
ثقفی همچنین ابراز امیدواری کرد کشور نه تنها در حوزه کاتالیست بلکه در سایر حوزه‌ها نیز به تولید داخلی و بی نیازی از واردات دست پیدا کند.
رونمایی از ۳ کاتالیست ایران‌ساخت
در نخستین روز از این همایش و با حضور محمدحسین بهشتی سرپرست معاونت نوآوری و تجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری، مدیران صنایع پتروشیمی، از ۳ کاتالیست ایران‌ساخت رونمایی شد. در این رویداد نسل جدید کاتالیست‌های سنتز متانول، پری ریفرمینگ، فرمالدهید تولید شده توسط شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو، به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی می‌رسد.
ایران با تولید ۱۴ میلیون تن متانول در سال، نقشی مهم در منطقه ایفا می‌کند و با رسیدن به سهم ۲۲ میلیون تن به یکی از تعیین کنندگان کلیدی تبدیل میشود که برای استمرار حرکت در این مسیر، کاتالیست‌ها نقشی مهم و کلیدی ایفا میکنند.
شرکت نفت و گاز سرو با شناخت این نیاز و در اختیار قرار دادن کاتالیست‌های ایران ساخت به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، ایران را در خودکفایی و رسیدن به جایگاه برتر در تولیدات منطقه و حضور در جمع برترین تولیدکنندگان این محصول راهبردی یاری کرد.
اکنون با شناخت نیاز‌های این صنعت و با تکیه به دانش و توانمندی داخلی، علاوه بر این ۳ کاتالیست ایران ساخت جدید، تولید دیگر کاتالیست‌های مهم و راهبردی و بهینه‌سازی کاتالیست‌های موجود را در دستور کار تحقیق و توسعه دارد.
گفتنی است دومین همایش دوسالانه بومی سازی کاتالیست در صنعت پتروشیمی و پالایش، با حضور سیاسگذاران، مدیران شرکت‌های پتروشیمی و صنعتگران فعال در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی ۲۲ تا ۲۵ دی ماه سال جاری در جزیره کیش و به همت شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو در حال برگزاری است.