اقتصاد ۲۴- چند ماه از انتخابات گذشته و برخلاف وعده‌ها اوضاع روزبه‌روز بدتر و سخت‌تر می‌شود، جیب مردم خالی‌تر و تنگنا‌های سیاسی و اجتماعی نیز بیشتر. اگرچه انتظار هم نمی‌رفت که دولت سیزدهم هنوز از گرد راه نرسیده وضعیت را زیر و رو یا معجزه کند. بالاخره هر تغییری نیاز به زمان دارد و ما هم تا این اندازه واقع‌بین هستیم.
با این وجود آنچه نگران‌مان می‌کند این است که هیچ نشانه‌ای از بروز تغییراتی هم در کار نیست. اتفاقا برعکس، هر چه هست نگرانی است. یک روز نگران تبعات تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و فردا نگران عواقب طرح جدید بنزینی. تکلیف مذاکرات که همچنان نامعلوم است و دستاورد‌های نگاه به شرق هم که تا اینجای کار ملموس نبوده است.
در چنین شرایطی است که شاهدیم صدای اعتراضات حتی از مجلس انقلابی و همسو با دولت نیز بلند شده است! یک روز نطق آتشین و فردا سوال و طرح استیضاح‌هایی که یکی‌یکی کلید می‌خورد. میل به ایجاد تغییر در کابینه، اما مختص مجلس نیست و شاهد هم همین اخبار غیررسمی که از احتمال تغییر خاندوزی وجود دارد.
مساله البته فقط وزیر اقتصاد نیست. مثلا تغییر عبدالملکی وزیر رفاه هم به همان اندازه هوادار دارد، چنانچه همین دیروز جبار کوچکی‌نژاد عضو کمیسیون برنامه و بودجه گفت: «من معتقدم که مجلس حتی با تردید به ایشان رای داد، در آن روز فضا در ابتدا به شکلی بود که ایشان رای نمی‌آورد، حالا کمک کردند و رای آورد، اما متاسفانه بعد از رای آوردن نتوانست اعتماد مجلس را جلب کند.» او گفته بود که استیضاح وی احتمالا می‌ماند برای بعد عید، اما اگر حالا هم به صحن برود، رای می‌آورد!
آنچه نمیتوان نادیده گرفت این است که اخبار و زمزمه‌های مربوط به استیضاح وزرا به همین‌جا ختم نشده و بعضا درباره وزیر بهداشت یا وزیر صمت و وزیر نفت هم شنیده می‌شود. با این حساب بعید نیست که کابینه رییسی هم قبل این نوروز دست به خانه‌تکانی بزند.
سوال اینجاست که در شرایط فعلی کشور و با توجه به مشکلات موجود، این خانه‌تکانی گره‌ای از کار مردم و مملکت باز می‌کند یا خیر؟ به هرحال بسیاری از کارشناسان و صاحبان نظر معتقدند که تا مسائل اساسی و ریشه‌ای‌تر مثل ارتباط با نظام بین‌المللی و لغو تحریم و پیوستن به شبکه بانکی بین‌المللی حل نشده مانده باشد، رفتن و آمدن نیرو‌های سیاسی تغییر چشمگیری ایجاد نخواهد کرد. در مقابل البته گروهی هم هستند که از این‌گونه تغییرات استقبال کرده و معتقدند قطعا افراد حتی در شرایط فعلی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
بیشتر بخوانید: فشار‌هایی برای پس گرفتن امضا‌های استیضاح وزیر بهداشت وجود دارد
ریشه مشکلات
علی‌محمد نمازی عضو شورای مرکزی کارگزاران در گروه نخست قرار می‌گیرد. او ایرادی به ایجاد تغییر در کابینه نمی‌گیرد، اما معتقد است که کار با این قبیل اقدامات درست نخواهد شد. نمازی به «جهان‌صنعت» گفت: «آقای رییس وقتی وارد عرصه انتخابات شد، به همراه سایر نامزد‌ها سعی کردند که گذشته را تاریک جلوه دهند. در عین حال قول دادند که آن اوضاع نابسامان و خرابی‌هایی که توصیف می‌کردند را بهبود دهند. مردم هم به خاطر گستردگی فضای مجازی و وسایل ارتباط جمعی آن وعده‌ها را به خاطر دارند و دائما مطالبه‌گری می‌کنند. دولت هم می‌بیند که آن قول‌ها و وعده‌ها عملی نمی‌شود. نه تورم کاسته شد و نه نقدینگی، نه سرمایه‌گذاری صورت گرفت و نه سفره مردم سامان یافت. هیچ‌کدام از حرف‌هایی که بیان شده بود، عملی نشده و وضعیت بعضا بدتر از قبل شده است.»
وی افزود: «در این شرایط سوال پیش می‌آید که آیا برآورد این عزیزان اشتباه بوده و شناخت درستی نداشتند و با وجود عدم شناخت دقیق پشت سر گذشتگان حرف زده و وعده دادند؟ یا اگر شناخت داشتند و وعده دادند چرا مسائل حل نمی‌شود؟ یکی از دلایلی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که برخی نیرو‌های انتخابی در سطح وزرا در عمل نتوانسته‌اند به وعده‌های خود عمل کنند لذا تصور می‌شود که باید تغیییر کنند و افراد دیگری وارد میدان شوند. اگر اینطور باشد، هیچ اشکالی ندارد که افراد قوی‌تری جایگزین شوند.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین گفت: «البته یک اصل داریم که می‌گوید تغییر فی‌النفسه خوب نیست و وقتی خوب است که تبدیل به احسن باشد. تجربه نشانه داده که تغییرات در جهت بهبود نبوده است؛ بنابراین باید پرسید که چه تضمینی وجود دارد نیرو‌هایی که جایگزین می‌شوند، بهتر باشند. این‌ها در ۱۰۰ روز گذشته نشان دادند که اشتباه می‌کرده‌اند و معلوم نیست که دوباره در انتخاب افراد اشتباه نکنند.»
نمازی با تاکید بر اینکه «ریشه مشکلات فعلی کشور فقط موضوع نیروی انسانی نیست که با تغییر آن بهبود حاصل شود» گفت: «عمده اشکالات در کشور ما سیستمی است و اگر بهترین نیرو را هم بیاورند، نمی‌توانند انتظارات را برآورده کنند.»
تغییرات بی‌ثمر
وی ادامه داد: «الان کشور در اوج هماهنگی است و دو قوه دیگر در خدمت دولت رییسی هستند، اما کار پیش نمی‌رود! اگر نیرو هم تغییر دهند اوضاع فرق نخواهد کرد. شاهدیم که بیشتر نمایندگان یکی‌یکی اعتراض کرده و می‌گویند که قول به مردم داده‌شده، محقق نشده و سفره مردم روزبه‌روز کوچک‌تر می‌شود.»
نمازی تاکید کرد: «اشکالات سیستمی است و البته افراد هم نقش مهمی دارند. این افراد را باید از طریق انتخابات انتخاب کرد. شهید مطهری می‌گفتند اجازه دهید که مردم انتخاب کنند حتی اگر اشتباه کنند. اگر مردم خودشان انتخاب کرده باشند خودشان هم پاسخگو خواهند بود. اگر مردم را کنار بگذاریم باید خودمان پاسخگو باشیم و اگر بخواهیم پاسخگو نباشیم و گردن این و آن و خارج و… اندازیم نتیجه‌ای ندارد غیراز اینکه روزبه‌روز از اعتماد مردم به دولتمردان کاسته می‌شود.»
مانع از ضرر بیشتر
محمدرضا خباز فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده پیشین مجلس از جمله افرادی است که تغییر افراد را ضروری می‌داند. نه اینکه بگوید با تغییر افراد مشکلات حتما حل خواهند شد، اما معتقد است که عدم تغییر نیرو‌هایی که نتوانسته‌اند به وعده‌های خود عمل کنند، مشکلات و تبعات بیشتری خواهد داشت.
او اظهار کرد: «در شرایط فعلی کشور به دلیل اینکه دولت و نمایندگان نتوانسته‌اند به قول‌هایی که قبل از انتخابات به مردم داده بودند، عمل کنند به نظر می‌رسد که دنبال این هستند تا افرادی را به عنوان مقصر جلوه بدهند.»
وی توضیح داد: «این روشی که فرد بیاید شعار‌هایی که بیشتر جنبه توهمی دارد تا واقعیت، بدهد و از آن شعار‌های توهم‌زا بهره ببرد و از مردم یا نمایندگان مردم رای بگیرد، اما در مرحله عمل از عهده کار برنیاید، درست نیست. به نظر من اولا در همان زمانی که فرد شعار می‌دهد باید یک مجموعه نظارتی باشد که به مردم بگوید این ادعا‌ها با واقعیت جور نیست و به قول قدیمی‌ها سنگ بزرگ علامت نزدن است.»
خباز ادامه داد: «مرحله بعد این است که اگر فردی با تکیه بر شعار‌ها رای گرفت و بعدا از عهده کار برنیامد، حتما مجرم و مقصر است، چون با نشان دادن در باغ‌های سبز و سرخ از مردم رای گرفته است لذا باید مواخذه شود. به این خاطر که اگر اینطور نشود هر کسی که شعار غیرواقعی‌تر بدهد و گنده‌گویی کند پست می‌گیرد و نفرات دیگری هم این رویه را ادامه می‌دهند. به همین جهت می‌گویند اگر احزاب در کشور رونق یابد خیلی از این مشکلات حل خواهد شد.»
این نماینده پیشین مجلس همچنین گفت: «به هرحال اکنون این اتفاق افتاده است. آقای وزیر اقتصاد وقتی که نماینده بوده اعلام کرده که مشکل بورس ظرف یک هفته قابل حل است. آقای رییس‌جمهور هم که اقتصاددان نیست و باور کرده است. الان او مدعی است و درست هم می‌گوید. او می‌گوید من شما را به اعتبار آن حرف و ادعا‌ها وزیر کردم پس چرا محقق نمی‌شود. اگر برخورد نکند، سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. درست است که مدیریت کشور با تغییر نیرو‌ها تا حدی متزلزل می‌شود، اما باید بالاخره برخورد کرد.» وی افزود: «اگر دقیق‌تر بررسی کرده بودند علاج واقعه را قبل از وقوع پیدا می‌کردند، اما الان پیش آمده است. در اینجا هم رییس‌جمهور و هم نمایندگان مردم و خود مردم مطالبه‌گر هستند. می‌گویند که شما قول‌هایی دادید که ما باور کردیم و الان عملیاتی نشده است. به نظر من جلوی ضرر را از هر جا که بگیرند، استفاده است. ادامه ضرر، هم ضرر‌های بیشتر دارد و هم نوعی بدآموزی دارد. همه تصور می‌کنند که هر کس گنده‌گویی کند و حرف‌های دهن‌پر‌کن که با واقعیت منطبق نیست، بیان کند می‌تواند مقامات را تحت تاثیر قرار دهد و پست بگیرد لذا همه شروع می‌کنند به بافتن حرف‌هایی که واقعیت ندارد؛ لذا برخورد با این افراد و ایجاد تغییر در نیرو‌های کابینه، اولا حق رییس‌جمهور، ثانیا حق نمایندگان و مردم است که با آن‌ها برخورد کنند.»
به هر ترتیب باید منتظر ماند و دید که در درجه اول رییسی چه تصمیمی در قبال نیرو‌های ناکارآمدتر کابینه می‌گیرد و در درجه دوم مجلس یازدهم با آن‌ها چطور برخورد می‌کند. اینطور که اکنون به نظر می‌رسد، تغییر حتمی است و دیر یا زود، به واسطه دولت یا مجلس رقم خواهد خورد. فقط می‌ماند اینکه ببینیم رفت و آمد‌های کابینه نتیجه‌ای هم دارد یا خیر.