اقتصاد۲۴- فروش دارو از طریق فضای مجازی مدت‌ها است که ممنوع اعلام شده و هر بار هم صدای سازمان غذا و دارو یا وزارت بهداشت و انجمن‌های مرتبط با داروسازان بلند شده و این ممنوعیت را اعلام می‌کنند. با این حال این موضوع نه تنها پایان نپذیرفته بلکه روز به روز بر دامنه آن افزوده می‌شود. کانال‌های تلگرامی، اینستاگرام و واتس‌آپ عموما جولانگاه کسانی است که سقف بازار‌های سیاهی چون ناصر خسرو برای آن‌ها کوتاه است و این بستر‌ها را هم بازار مناسبی برای فروش به قول خود کالا می‌دانند.
اما ماجرا فراتر از فروشندگان ناصر خسرو رفته است؛ سرویس‌های خدماتی آنلاین نیز که آب را گل‌آلود دیده‌اند تور‌های ماهیگیری خود را در این تالاب می‌اندازند تا نیازمندان دارو‌های نایاب را در دام‌های خود شکار کنند.
ماجرا از این قرار است که فردی در جستجوی داروی خود نسخه به دست به داروخانه‌های مختلف مراجعه می‌کند، اما هر بار دست رد بر سینه او می‌زنند ناچار به یکی از پلتفرم‌های تهیه دارو مراجعه می‌کند و در آن جا دارو را می‌یابد. آن پلتفرم هم این دارو را در داروخانه‌ها می‌یابد و به دست بیمار می‌رساند نکته اینجا است که دارو به قیمت بالاتری به دست مشتری رسیده و سرویس تاکسی اینترنتی نیز حق دلیوری خود را جداگانه حساب می‌کند.
چندی قبل، مدیرکل نظارت و اعتبار بخشی سازمان نظام پزشکی هرگونه فروش دارو در اینترنت را ممنوع اعلام کرد. پیش از او نیز رئیس سابق سازمان غذا و دارو از این موضوع به عنوان «ناصرخسروی مجازی» یاد کرده بود و گفت: «قرار نیست ناصرخسرویی را که سال‌ها با آن مبارزه کردیم، در بستر مجازی پخش کنیم و غیرقابل کنترل باشد.»
بیشتر بخوانید: نوبت فروشی شیوه جدید بازاریابی پزشکان/ پیش فروش خدمات پزشکی در واتس آپ
وی همچنین اظهار کرد: «اسنپ دکتر و ... بسیار افتضاح در این زمینه کار کردند. به طوری که یکسری اقلام غیرمجاز را می‌فروشند و گویی کار ناصرخسرو وارد فضای مجازی شده است. به عنوان مثال ما داروی سقط جنین را با زحمت فراوان ساماندهی کردیم، حالا فرد با یک تلفن، داروی سقط را درب خانه‌اش تحویل می‌گیرد، این درست نیست. این همان کسانی هستند که می‌خواهند اقلام سلامت را بی بندوبار به صورت اینترنتی بفروشند.»
چندی قبل نیز انجمن داروسازان ایران در نامه‌ای خطاب به انجمن‌های داروسازی کلانشهر‌های ایران هرگونه همکاری داروخانه‌ها با اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های مجازی مانند مادران، دیجی‌کالا، اسنپ‌دکتر، پذیرش ۲۴ و آزمایش آنلاین ممنوع اعلام شد. این انجمن در نامه خود تصریح کرد: همان گونه که استحضار دارید بر اساس آیین نامه و ضوابط وزارت بهداشت فروش هرگونه دارو از طریق اینترنت ممنوع است. اخیرا مشاهده شده است که برخی از داروخانه‌ها با مجموعه اسنپ برای فروش دارو همکاری می‌کنند. با توجه به غیر قانونی بودن این کار و تبعات بی‌شماری که برای مردم و داروخانه‌ها به همراه دارد خواهشمند است نسبت به شناسایی داروخانه‌های متخلف و معرفی آن‌ها به کمیسیون‌های ماده ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی مربوطه و اطلاع‌رسانی به این دبیرخانه اقدام فرمایید.
سید علی فاطمی، نایب رئیس این انجمن هم یکی از دلایل این موضوع را نامشخص بودن منشأ داروی عرضه شده دانست و گفت: ما این نگرانی را داریم که اصلا داروخانه‌ای در کار نباشد. یعنی این دارو‌ها که مردم سفارش می‌دهند توسط این اپلیکیشن‌ها از خارج شبکه رسمی تامین شوند. یکی از مهم‌ترین معضلات خرید اینترنتی دارو این است که این کالا‌های ارسالی به هیچ عنوان قابل رهگیری نیستند و مجهول بودن منشاء تامین آن‌ها می‌تواند آسیب‌های زیادی برای نظام سلامت در جامعه به وجود آورد.
منشأ دارو کجاست؟
شهاب‌الدین جنیدی، عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان تهران اظهار کرد: متولیان سلامت به ویژه وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو به عنوان ناظر توزیع دارو و کالا‌های سلامت محور در این رابطه ابراز نگرانی کرده‌اند و مکاتباتی را هم در این رابطه انجام داده‌اند.
وی افزود: علاوه بر دارو، این نگرانی در رابطه با مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها نیز وجود دارد و باید مشخص باشد که این کالا‌ها چگونه توزیع می‌شوند.
عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان تهران بیان کرد: البته در یک دوره‌ای کالا‌های سلامت محور قاچاق از طریق کانال‌های ماهواره‌ای تبلیغ و توزیع می‌شد که با اجماع وزارت بهداشت و رسانه‌ها این موضوع به حداقل ممکن رسید.
جنیدی یادآور شد: با شیوع کرونا فرصتی برای سوداگران و منفعت‌طلبان به وجود آمد تا فروش و توزیع دارو را از طریق اینترنت دنبال کنند. این افراد متوجه نیستند که تمامی کالا‌های سلامت محور باید زیر نظر متولی سلامت یعنی وزارت بهداشت توزیع شوند.
وی تأکید کرد: تمامی قوانین بالادستی سلامت بر این موضوع تأکید دارند که بیمار یا بستری می‌شود یا به صورت سرپایی مداوا می‌شود. در حالت بستری داروی او زیر نظر پزشک و مسئول فنی که داروساز باشد در بیمارستان توزیع می‌شود و نیاز‌های دارویی بیمار از این طریق پیگیری می‌شود. در مورد بیماران سرپایی هم قانون‌گذار تنها محلی را که برای ارائه خدمات دارویی در نظر گرفته است داروخانه است.
اشتباه به قیمت جان
جنیدی ادامه داد: اگر قرار باشد که ما دلیوری دارو را مستمسکی برای عرصه داروی قاچاق و غیر مجاز کنیم، نظام سلامت را به شدت تهدید خواهیم کرد. وزارت بهداشت هم از این پلتفرم‌ها که جنبه دلیوری دارند درخواست کرده است تا زمانی که آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌ای برای دلیوری دارو روشن نشده اقدام به توزیع دارو‌ها و کالا‌های سلامت محور انجام ندهند.
وی با اشاره به امکان اشتباه در رساندن دارو به بیمار اظهار کرد: دلیوری‌ها و پلتفرم‌ها ممکن است در رساندن کالایی اشتباه کنند و این اشتباه چندان مشکل ساز نباشد، اما در حوزه دارو وضعیت متفاوت است. هرگونه اشتباه ممکن است به قیمت جان بیمار تمام شود. از سوی دیگر عمده کسانی که این نوع دریافت دارو را انتخاب می‌کنند امکان دارد که در شرایط کهنسالی و شرایطی باشند که خیلی نتوانند متوجه اشتباه در داروی دریافتی شوند.
قانون تنها داروخانه را مرجع فروش دارو می‌داند
وی افزود: از سوی دیگر اینکه دارویی که در جایی پیدا نمی‌شود، اما در مجموعه‌ای که در بهترین حالت یک تاکسی تلفنی است جای سوال است؟ بسیاری می‌توانند نقش دلیوری دارو را پیدا کنند، اما این مجموعه‌ها در رابطه با تهیه، راهنمایی، پیدا کردن جایی که دارو در آن وجود دارد و بیمار را به آن سوق دهند فاقد صلاحیت بوده و این کار تخلف است. سوق دادن بیمار به جایی که خدمات را از آن دریافت کنند کاملا می‌تواند فسادآور باشد و رانتی برای افراد به وجود آورد.
جنیدی تأکید کرد: اینکه به دلیل آلودگی هوا یا پاندمی کرونا افراد از خانه بیرون نیایند، نباید اصول کلی نظام سلامت را زیر سوال برد. توزیع دارو در داروخانه صورت می‌گیرد. اگر روش دیگری وجود دارد در مورد آن‌ها قانون‌گذار قانونی را ایجاد، تصویب و ابلاغ نکرده است.
مسئولیت دارو
وی یادآور شد: داروساز در داروخانه مسئولیت دارو، کیفیت، تاریخ اکسپایر و ... را قبول می‌کند، اما اگر این توزیع دارو توسط یک مجموعه غیر پاسخ‌گو انجام شود تمامی زحماتی که برای نگهداشت اصولی دارو کشیده شده، نابود و یک داروی بی‌اثر یا مضر به دست بیمار می‌رسد. همین دلیوری می‌تواند داروی یخچالی در گرمای ۴۰ درجه را نابود کند و به دست مصرف کننده برساند.
لزوم برخورد با عرضه دارو در فضای مجازی
گفته‌های این عضو انجمن داروسازان تهران در حالی است که حمیدرضا اینانلو، مدیرکل امور دارویی سازمان غذا و دارو نیز در مورد فروش دارو از طریق برخی پلتفرم‌ها اظهار کرد: عرضه هر نوع دارو در پلتفرم‌های مجازی، مجاز نبوده و معاونت‌های غذا دارو دانشگاه‌های علوم پزشکی موظف به برخورد با این تخلف هستند.
وی بیان کرد: حتی فروش اینترنتی دارو توسط داروخانه‌هایی که دارای مجوز عرضه اینترنتی مکمل آرایشی بهداشتی هستند هم مجاز نیست.
منبع: جامعه ۲۴