اقتصاد۲۴- میرا قربانی فر - تنها جزیره ایرانی سواحل کاسپین این روز‌ها احوال بدی دارد. آشوراده حالا در فقدان توجه نهاد‌های نظارتی و تیغ برنده قانون به محل تاخت و تاز شکارچیان غیرمجاز و اوباشی تبدیل شده است که از آتش زدن تا به خون کشیدن این جزیره و تالاب میانکاله را در کارنامه خود ثبت کرده اند و به نظر می‌رسد در فقدان وجود مسولانی دلسوز، جولان این غیرمجاز‌های نابودگر ادامه خواهد یافت.
این شرایط در حالی رخ می‌دهد که آشوراده در سال ۱۳۵۴ جز نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد. در همین حال در کنوانسیون رامسر در زمره تالاب‌های مهم دنیا قرار گرفت و سومین اهمیت این منطقه عضویت آن در پناهگاه حیات وحش است که در تمامی ایام سال میزبان انواع پرندگان است. هم چنین ۴۰ درصد خاویار ایران نیز در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید.
پناهگاه حیات وحش میانکاله با ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار مساحت از زاغمرز بهشهر تا بندر ترکمن در استان گلستان امتداد دارد و اگر چه اراضی تالابی آن بین دو استان مازندران و گلستان قرار دارد، اما یکی از مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان مازندران است. شبه جزیره میانکاله و جزیره آشوراده زیستگاه انواع گوناگونی از پرندگان و آبزیان کمیاب و در حال انقراض است. این منطقه همچنین مقصد مهاجرت هرساله فلامینگوهاست که تعداد زیادی از آن‌ها در اینجا تلف شده و دیگر باز نمی‌گردند.
این توضیحات نشان از اهمیت این منطقه از چند جهت دارد. تالاب میانکاله و جزیره آشوراده در ردیف منابع طبی و محیط زیستی بااهمیت در کشور هستند و از سوی دیگر مساله منافع مادی این منطقه برای کل مردم ایران است.
هجوم چند باره شکارچیان غیرقانونی در زمستان امسال به آشوراده
حالا در این شرایط خبرهای تازه رسیده از میانکاله حکایت از آن دارد که برای بار دیگر شکارچیان غیرمجاز در گروه‌های چند ده نفر در روز‌های یک و دو اسفند ماه به آشوراده حمله کرده اند و این جزیره مهم از نظررا با خون پرندگان مهاجر رنگین کرده اند.
حمله دوباره شکارچیان مسلح به همراه اشرار به آشوراده در دو روز گذشته حالا جنجال تازه‌ای را آفریده است. آن طور که محیط بانان منطقه گزارش داده اند، تعدادی از شکارچیان به صورت گروهی در محدوده جغرافیایی استان گلستان وارد تالاب میانکاله و مناطق اطراف جزیره آشوراده شدند و پس از مواجه شدن با محیطبانان، با آن‌ها درگیر شده و حتی به سمت آنان تیراندازی کردند.
شکارچیان متخلف پس از صادر نشدن پروانه شکار، در گروه‌های چند ده نفره به قصد شکار پرندگان مهاجر به آشوراده هجوم آورده و حتی به سمت ماموران محیط زیست نیز تیراندازی کردند. میزان برآورد‌های غیررسمی از آمار پرندگان شکار شده نشان از یک قتل عام گسترده در این منطقه دارد.
در همین حال کلانه رئیس «ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله» خبرداده است که: «۳۰ شکارچی مسلح که در روز یکم اسفند ماه برای شکار پرندگان میانکاله به منطقه آشوراده آمده بودند بعد از حضور محیط بانان با سلاح‌های شکاری خود به سمت آنان شلیک کردند.» او می‌گوید: «این اتفاق همزمان با آتش گرفتن جزیره اسماعیل سای در میانکاله روی داد و با توجه به این که محیط بانان برای اطفای حریق به منطقه رفته بودند و درگیر خاموش کردن آتش بودند شکارچیان فرصت را برای شکار پرندگان در آشوراده مناسب دیدند.»
کلانه گفت: «۸ محیط بان در منطقه آشوراده با حضور به موقع خود از کشتار پرندگان جلوگیری کردند، اما متاسفانه باز هم مورد حمله مسلحانه شکارچیان با الفاظ رکیک قرار گرفتند.
پیش از این نیز حمله مسلحانه شکارچیان به محیط بانان میانکاله در سواحل آشوراده و بندر ترکمن در روز‌های پنجم، دهم، دوازدهم و نوزدهم بهمن اتفاق افتاد و با تفنگ‌های ساچمه‌ای به سمت محیط بانان شلیک کرده بودند.
بیشتر بخوانید: حمله مسلحانه و دسته جمعی شکارچیان به محیط بانان
خبر‌ها در بهمن ماه سال جاری حکایت از حمله گسترده این اوباش مسلح به تنها جزیره ایرانی دریای خزر داشت و به نظر می‌رسد این روند به شکلی گسترده‌تر و خون بارتر حالا و در اولین روز‌های ماه اسفند تکرار شده و در حالی بار دیگر و در روز‌های اخیر گزارش‌هایی از حمله شکارچیان مسلح نقابدار به جزیره آشوراده منتشر شده است که پیش از این گفته شده بود که در یورش این شکارچیان غیرقانونی و پس از حملات گسترده آنان حداقل چهار نفر از این شکارچیان غیرقانونی دستگیر شده‌اند.
جزیره آشوراده در یک ماه اخیر بار‌ها به تیتر خبری تبدیل شد و حال بار دیگر خبر‌ها درباره حمله گروهی مسلح و نقابدار به این جزیره است که ظاهرا قصد شکار پرندگان کمیاب را داشته‌اند.
این گروه از شکارچیان غیرقانونی با محیطبانان درگیر شده و حتی به سمت آن‌ها تیراندازی کرده‌اند. در تصاویر منتشر شده از این گروه و حملات آنان ده‌ها مرد سیاه‌پوش مسلح دیده می‌شوند؛ که سلاح شکار به دست دارند. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران در گفتگو با خبرگزاری ایرنا در بهمن ماه تعداد این شکارچیان مسلح را نزدیک به ۱۵۰ نفر اعلام کردهو گفته بود که تعدادی از آن‌ها دستگیر شده و «ادوات غیرمجازشان نیز ضبط شده است.
سوال این است که از فاصله ۲۰ بهمن تا امروز چه رخ داده است که بار دیگر شاهد حملات وحشیانه این گروه‌های مشکوک و شلیک آنان به سمت محیط بانان هستیم. سازمان محیط زیست استان مازندران و نهاد‌های قضایی دقیقا در این ماجرا و در یک هفته منتهی به اسفند چه کرده اند که این گروه‌های مسلح بدون مجوز تا این اندازه گستاخ شده اند که به این شکل علنی به میانکاله و آشوراده یورش آورده اند.
سرهنگ «جمشید محبت خانی» در همین باره و در بهمن ماه به ایرنا گفته بود که تاکنون چنین حجمی از هجوم شکارچیان در منطقه بی سابقه بوده است؛ و در پاسخ به این سوال که آیا این مساله به عدم اجرای دقیق قانون و مماشات با شکارچیان بر می‌گردد، گفته بود که: «عواملی با هم جمع شدند و این اتفاق را رقم زدند، اینکه قانون باید به روز باشد، جرم انگاری باید سنگین‌تر باشد و قانون به کارگیری سلاح توسط محیط بانان نیز اصلاح شود؛ محیط بان تا زمانی که جانش در خطر نباشد، نمی‌تواند از سلاح استفاده کند، بنابراین وقتی نتواند از سلاحش در مقابل متخلف و کسی که شکار غیرمجاز می‌کند استفاده کند، چه فایده‌ای دارد. قانون به کارگیری سلاح نیاز به اصلاح دارد ما هم درخواست آن را داده ایم، ضمن این که برخورد‌ها هم باید سخت‌تر باشد.»
هم چنین «حسینعلی ابراهمی کارنامی مدیرکل» حفاظت محیط زیست مازندران با تایید وقوع این درگیری‌ها در محدوده جغرافیایی استان گلستان و در ۲۵ بهمن ماه سال جاری خبر داده بود که: «حدود ۱۰ روز پیش نزدیک به ۱۵۰ شکارچی برای شکار غیرمجاز وارد منطقه آشوراده شدند که با مقاومت یگان حفاظت محیط زیست مازندران و نیروی انتظامی بندرترکمن تعدادی از آن‌ها دستگیر و ادوات غیرمجازشان ضبط شد.»
مدیریت چندپاره و غیرمتمرکز بلای جان میانکاله
این دستگیری‌ها، اما پایان کار نبود و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران هم با تاکید بر اینکه معضل شکارچیان هنوز به طور کامل حل نشده است به ایسنا گفت: «حفاظت محیط زیست این روز‌ها گشت، کنترل و تدابیر حفاظت از منطقه را در میانکاله افزایش داده است و با اتخاذ تصمیماتی که با حضور فعال همکاران محیط زیست انجام شد، با وجود رفت و آمد شکارچیان، آن‌ها تقریبا دیگر موفق به شکار نمی‌شوند و با واکنشی که همکاران ما نشان می‌دهند منطقه را ترک می‌کنند.»
جزیره آشوراده بخشی از تالاب میانکاله است. اما مدیریت این تالاب محل مناقشه میان استان‌های مازندران و گلستان است. به استناد بند «د» ماده ۱۹۳ قانون برنامه پنجم توسعه، مدیریت تالاب میانکاله بر عهده اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران است، اما اخیرا برخی مسولان استان گلستان اظهار کرده بودند که در صورت ورود نیرو‌های حفاظت محیط زیست مازندران به میانکاله با آن‌ها برخورد خواهد شد.
کمی بعد این اظهارات بود که مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران نیز در این باره گفته بود: «شاید همین اظهارنظر‌ها متخلفان را در برخورد با محیطبانان مصمم‌تر کرده باشد.»
آن چه که به وضوح به نظر می‌رسد این است که اختلاف در مدیریت تالاب میانکاله به طور جدی بر حراست و نگهداری این تالاب تاثیر گذاشته است و سازمان محیط زیست و قوه قضاییه باید هر چه سریع‌تر درباره وضعیت این تالاب تصمیم گیری کرده و وضعیت آن را بهبود ببخشند. اختلاف در مدیریت این تالاب و جزیره حالا منجر به این خواهد شد که این دسته از شکارچیان غیرقانونی با گستاخی بیشتر به حملات و دست اندازی خود به میراث طبیعی میانکاله ادامه دهند.
بیشتر بخوانید: حمله مسلحانه و دسته جمعی شکارچیان به محیط بانان
هم چنین به نظر می‌رسد که اندک بودن تعداد محیط بانان در این منطقه به تشدید وضعیت بحرانی در آن افزوده است. بر اساس استاندارد‌های جهانی تعداد پاسگاه‌های محیط بانی در ایران یک ششم استاندارد جهانی و تعداد محیط بانان در ایران نیز یک دوازدهم استاندارد جهانی است.
بر اساس استاندارد جهانی، هر ۱۰۰۰ هکتار عرصه یک نفر محیط بان نیاز دارد، تصریح کرد: در کشور ما در هر ۱۲ هزار هکتار یک محیط‌بان انجام وظیفه می‌کند و با این آمار قابل تصور است که وضعیت در منطقه میانکاله و آشوراده نیز تا چه حد نا به سامان است.
درگیری بیش از ۱۰۰ شکارچی با محیط بانان در منطقه حفاظت شده
پ«حسینعلی ابراهمی کارنامی» مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران نیز در ۲۵ بهمن سال جاری با تایید وقوع درگیری بین شکارچیان بدون مجوز و محیط بانان در محدوده جغرافیایی استان گلستان گفته بود که: «حدود ۱۰روز پیش نزدیک به ۱۵۰ شکارچی برای شکار غیرمجاز وارد منطقه آشوراده شدند که با مقاومت یگان حفاظت محیط زیست مازندران و نیروی انتظامی بندرترکمن تعدادی از آن‌ها دستگیر و ادوات غیرمجازشان ضبط شد.» وی هم چنین در ادامه افزوده بود که: «هفته گذشته و چند روز بعد از نخستین حضور گروهی شکارچیان، بار دیگر این افراد به همان منطقه رفتند و با محیطبانان درگیر شدند که طی چند روز این درگیری رخ داد. حتی در یکی از روز‌ها به سمت محیطبانها تیراندازی کردند که چند ساچمه هم به محیط بان‌ها اصابت کرد و خوشبختانه با توجه به امکانات پوششی و حفاظتی به آن‌ها آسیب جدی وارد نشد.».
اما حالا و با هجوم روز‌های اخیر به یک منطقه مهم حفاظت شده به نظر می‌رسد که دستگیری‌ها نقطه پایانی بر این روند نبوده است. هر چند که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران با تاکید بر این که معضل شکارچیان به طور کامل حل نشده، خبر داده بود که «حفاظت محیط زیست این روز‌ها گشت، کنترل و تدابیر حفاظت از منطقه را در میانکاله افزایش داده است و با اتخاذ تصمیماتی که با حضور فعال همکاران محیط زیست انجام شد، با وجود رفت و آمد شکارچیان، آن‌ها تقریبا دیگر موفق به شکار نمی‌شوند و با واکنشی که همکاران ما نشان می‌دهند منطقه را ترک می‌کنند»، اما با شرایط فعلی و ادامه دست اندازی و حملات حالا دیگر می‌توان بیشتر به این نتیجه رسید که ریشه حملات باید پیدا شود و رفتار کارشناسی در کنار اراده قوه قضاییه قرار بگیرد تا شاید بتوان باقی مانده آن چه در میانکاله باقی ماند را حل کرد.
تکرار چند باره کشتار پرندگان در میانکاله در وضعیت شکار ممنوع
اما نباید از یاد برد که به گفته «حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی»، همه معضل شکارچیان به طور کامل حل نشده است، هر چند که وی وعده داده که استان‌های گلستان و مازندران با هماهنگی‌های انجام شده مصمم هستند تا این مشکل با تعامل و اتخاذ تدابیری برطرف شود، اما سوال این است که مشکل چه زمانی برطرف خواهد شد؟ سال گذشته کشتار پرندگان مهاجر به شکل دیگری رخ داد و امسال به گونه‌ای دیگر رقم خورده است.
اسفند سال ۱۳۹۹ بود که مرگ ۱۱ هزار پرنده مهاجر در تالاب میانکاله با سم بوتولیسم خبرساز شد. سازمان دامپزشکی در همان زمان دلیل تولید این سم در تالاب را فعل و انفعالات باکتریایی در گونه‌های گیاهی نظیر جلبک‌ها در شرایط کاهش شدید میزان اکسیژن عنوان کرد. این فرضیه، اما از سوی فعالان محیط زیست رد شد. اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست با اشاره به سابقه ریختن سم در تالاب توسط شکارچیان غیرمجاز گفته بود: «مسئولان برای آنکه پای پلیس، آگاهی و دادگاه پیش کشیده نشود با بهانه سم بوتولیسم موضوع را حل و لاپوشانی می‌کنند.»
همایون خوشروان، مجری طرح بین‌المللی بررسی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی نیز همان زمان گفته بود، با توجه به تفاوت اساسی زیستگاه فلامینگو‌ها و چنگر‌ها پذیرش مسمومیت بر اثر سم بوتولیسم برای هر دو گونه باورپذیر نیست. خوشروان گفته بود: «در زیستگاه فلامینگو‌ها اصلا جلبک وجود ندارد که بخواهد بمیرد، کراتین شود یا پوسته آن تخریب شود و سم بوتولیسم ایجاد کند.»
در این میان علیرضا هاشمی، پرنده‌شناس و کارشناس حیات وحش، اما می‌گوید آن چه اکنون در میانکاله در جریان است دیگر حتی تعجب برانگیز هم نیست. هاشمی به اسکان نیوز می‌گوید که نه از دیدن شکارچیان مسلح نقابدار تعجب کرده و نه از نحوه برخورد با آن‌ها چرا که از نگاه او محیط زیست مازندارن مانند یک ایالت خودمختار عمل می‌کند و در چنین وضعیتی به راحتی باید انتظار چنین صف‌آرایی را داشت. «این شکارچیان حس می‌کنند به آن‌ها ظلم شده و حالا می‌خواهند به هر شکلی از حق خودشان دفاع می‌کنند. آن‌ها می‌گویند چطور در منطقه فریدون‌کنار و سرخرود که فاصله اندکی تا اینجا دارد افراد به راحتی شکار می‌کنند و پول‌های هنگفت جابه‌جا می‌شود، اما آن‌ها نمی‌توانند؟» به گفته این کارشناس حیات وحش در فریدون‌کنار، پرنده‌ها به روش‌های غیرمجاز، در ساعات غیرمجاز و در گونه‌های غیرمجاز صید می‌شوند و آماری در حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون صید غیرقانونی در سال وجود دارد. او توضیح می‌دهد: «بازار فروش رسمی در فریدون‌کنار برپاست و مدیران و مسئولان محلی هم به راحتی از آن دفاع می‌کنند. این در حالی است که صید غیرمجاز حتی در مواقعی که آنفولانزا شایع بوده هم برقرار بوده است. پرسش اینجاست که نقش نهاد‌های نظارتی و محیط زیست کجاست؟ این موارد از نظر بسیاری از شکارچیان تبعیض‌آمیز است و آن‌ها نمی‌خواهند به این شرایط تن دهند.»
هر چند که تا کنون هیچ آمار دقیق و رسمی از تعداد پرندگانی که به طور میانگین هر زمستان در شمال ایران شکار می‌شوند ارائه نشده، اما قابل پیش بینی است که با وضعیت تقریبا نابه سامانو آمار ترسناکی مواجه خواهیم شد و برخی فعالان محیط زیست تعداد شکار پرندگان مهاجر در شمال ایران را به طور تقریبی حدود یک میلیون فقره در زمستان هر سال عنوان می‌کنند.
بیشتر بخوانید: قتل عام پرندگان مهاجر در آشوراده
در واقع می‌توان گفت با رسیدن پرندگان مهاجر به شمال ایران قتل عام و سلاخی هولناکی آغاز می‌شود. فعالان محیط زیست از ایران به عنوان سیاه‌چاله پرندگان «یاد می‌کنند.
میانکاله حالا تبدیل به تالابی شده است که مدت هاست از آن تنها صدای گلوله شنیده می‌شود و بر پیکر این تالاب با اهمیت زخم زده می‌شود. سرتاسر میانکاله چنان میدان مینی است که به جای مین در آن تور‌های غیرمجاز ماهیگیری کاشته اند. تلاش برای خشک کردن این تالاب، دست اندازی برای ساخت و ساز غیرمجاز حالا با صدای شلیک گلوله‌ها درهم آمیخته تا یکی از وهم انگیز‌ترین تصاویر را از یک تالاب در مقابل چشم جهانیان به تصویر بکشد.
حال پیش از آن که شکارچیان غیرقانونی و منفعت طالبانی که در پی فرصت برای نابودی این میراث طبیعی ایران هستند از طریق اعمال فشار و رفتار خودخوانده در مقابل قانون و تهدید محیط بانان به حملات و دست اندازی هایشان ادامه دهند باید برای این تالاب مهم و با اهمیت و تنها جزیره ایرانی دریای خزر چاره‌ای اندیشید.
منبع: امتداد