اقتصاد۲۴- رئیس جمهور آمریکا روز گذشته واردات نفت و گاز از روسیه را تحریم کرد و بعد از آن بخشی از تحریم‌های نفتی ونزوئلا را برداشت تا این کشور بتواند به آمریکا نفت صادر کند. با توجه به تحریم روسیه، آیا ممکن است آمریکا تحریم نفتی ایران را هم لغو کند و ایران به آمریکا و دیگر کشور‌ها نفت صادر کند؟
خبر تحریم نفت و گاز روسیه، قیمت نفت را به بالای ۱۳۳ دلار در هر بشکه رساند. حالا برخی از تحلیلگران بازار انرژی از رسیدن قیمت نفت به ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار می‌گویند و روسیه هم گفته تحریم‌های جدید، قیمت نفت را تا ۳۰۰ دلار هم می‌رساند.
اما آمریکا در تلاش است تا خلا حضور روسیه در بازار انرژی را سریعا پر کند. برای همین آمریکا تصمیم گرفته تحریم‌های نفتی ونزوئلا را حذف کند. مشروط به اینکه این کشور بخشی از نفت خود را به آمریکا صادر کند.
شنبه هفته جاری، مقامات آمریکایی برای نخستین بار با نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا در کاراکاس ملاقات کردند. رویترز در گزارشی اعلام کرده که در این دیدار، مقامات آمریکایی رسما اعلام کرده‌اند که حاضرند بخشی از تحریم‌های نفتی ونزوئلا را حذف کنند مشروط به اینکه این کشور نفت خود را مستقیما به ونزوئلا صادر کند.
ونزوئلا به آمریکا نفت صادر می‌کند؟
اما نکته مهم این است که آیا ونزوئلا می‌تواند جای روسیه در بازار انرژی را بگیرد یا نه؟ محمد خطیبی، نماینده پیشین ایران در اوپک به تجارت‌نیوز گفته بود تا قبل از آغاز تحریم‌های امریکا، روسیه روزانه هشت میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی به کشور‌های مختلف صادر می‌کرد. اما توان صادرات نفتی ونزوئلا نهایتا ۷۰۰ یا ۸۰۰ هزار بشکه در روز است. یعنی یک دهم توان صادراتی روسیه!
با این حساب رفع تحریم‌های نفتی ونزوئلا نمی‌تواند خلا حضور روسیه در بازار انرژی را جبران کند و حتی پاسخگوی نیاز آمریکا به نفت نیست چه برسد به کشور‌های دیگر!
حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا ممکن است آمریکا این امتیاز را به ایران هم بدهد و بپذیرد که بخشی از تحریم‌های نفتی ایران را حذف کند تا ایران بتواند خلا خروج روسیه از بازار انرژی را جبران کند؟
ایران به آمریکا نفت صادر می‌کند؟
پاسخ به این سوال نیازمند بررسی چندین نکته است. اولین نکته اینکه مذاکرات وین همچنان به نتیجه نرسیده است و مشخص نیست مذاکرات چه زمان نهایی شود. حتی اخیرا مساله تعلیق یا تعطیلی مذاکرات هم مطرح است. اما سوال دیگری که وجود دارد این است که آیا ممکن است مذاکرات به نتیجه نرسد، تحریم‌ها به قوت خود باقی بماند، اما نفت ایران از تحریم‌ها مستثنی شود؟
بیشتر بخوانید: قیمت نفت از ۱۳۱ دلار هم گذشت
مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: ما عین این تجربه را سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ هم داشتیم. علیرغم تحریم‌های نفتی ایران، آمریکا در این سال‌ها به کره جنوبی و ژاپن اجازه داد که به خرید نفت خود از ایران ادامه دهند. پس این امکان وجود دارد.
مساله دوم این است که آیا روسیه به ایران اجازه می‌دهد که جایگزین این کشور در حوزه انرژی شود؟ مرداد امسال ماجرای قرارداد ۲۰ ساله ایران و روسیه مطرح شد. یکی از عناصر کلیدی این توافقنامه این است که روسیه عملاً بر اینکه گاز ایران در کجا و به چه قیمتی فروخته شود، کنترل دارد. اگرچه ایران پس از روسیه، یک سوم ذخایر گاز ایران را دارد. برای همین برای روسیه مهم بوده که اطمینان حاصل کند گاز ایران به اروپا سرازیر نشود و در نتیجه روسیه را تضعیف نکند.
انرژی، اهرم فشار روسیه است و احتمالا اجازه ندهد ایران این اهرم فشار را به سادگی از مسکو بگیرد.
ماجرای عجیب منع صادرات انرژی ایران
اما آیا ایران می‌تواند جایگزین روسیه شود؟ جواب این سوال مثبت است. ایران در دوره‌ی‌ای که تحریم نبود روزانه تا سه میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد و توان افزایش تولید و صادرات نفت را دارد. درباره گاز، اما مشکلاتی وجود دارد و ایران به زودی نمی‌تواند زیرساخت‌های لازم را آماده کند و حداقل یک تا دو سال زمان می‌برد.
اما نکته بعدی این است که آیا سیاست ایران این است که جای روسیه را بگیرد؟ آن هم در شرایطی که ایران بیشتر از هر زمانی به سمت روسیه متمایل شده است؟
مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی اتحادیه اروپا به تجارت‌نیوز گفت: ماه می ۲۰۱۶ قرار شد چند شرکت اروپایی از جمله رویال داچ شل با ایران قرارداد‌های بلندمدتی در حوزه انرژی و به خصوص گاز منعقد کنند وقرار بود شرکت‌های اروپایی در ایران سرمایه‌گذاری کنند.
اما ناگهان روند ماجرا تغییر کرد و در اگوست ۲۰۱۶ تهران شرایط عجیبی برای ادامه همکاری وضع کرد. شرایط ایران به گونه‌ای بود که نشان می‌داد تمایلی برای این همکاری ندارد.
عمادی می‌گوید در آن زمان قرار بود تحریم گاز ایران لغو شود. هم اروپا به خرید گاز ایران تمایل داشت، هم آمریکا قبول کرده بود. اما ایران این قرارداد را نپذیرفت. این پیشینه نشان می‌دهد ایران فرصت شش ساله برای صادرات گاز به اروپا و جلب سرمایه خارجی را نپذیرفته و در یک توافق راهبردی سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی را به روسیه واگذار کرده است.
مساله مهم این است که شانس به دولت سیزدهم رو کرده است. قیمت نفت که تا ۳۰ دلار هم رفته بود حالا به ۱۳۰ دلار رسیده و جای افزایش بیشتر هم دارد. باید دید در این شرایط ایران می‌تواند وارد بازار نفت جهان شود یا نه.