اقتصاد۲۴، محمد آیتی: سال ۱۴۰۱ از سوی رهبر انقلاب به اسم «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نام‌گذاری شد.
چند سالی است که کارشناسان به نقش و اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره می‌کنند، اما خروجی سال‌های گذشته نشان از این دارد که این شرکت‌ها همچنان به معنای واقعی، باور نشدند و به نظر، برخی از مسئولان چند صباحی است که در حوزه خود سعی بر این کردند که این شرکت‌ها که معمولاً متشکل از جوانان نخبه هستند را بیش از پیش بها دهند.
یکی از ثروت‌های ایران را باید «معدن» نامید؛ ثروتی که کشور همچنان از درآمد‌های حداکثری آن محروم است و شاید اگر شرکت‌های دانش‌بنیان را بتوان بیش از پیش در این حوزه پای کار آورد، وضع تا حد قابل ملاحظه‌ای تغییر کند.
در همین رابطه، محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه و بودجه کشور به اقتصاد۲۴ گفت: ما در حال حاضر در پیشبرد اهداف حوزه معدنی، سه ایراد داریم؛ اول، در بخش اکتشافات خیلی کار‌های عمیقی صورت نگرفته است و به همین جهت، خیلی از منابع کشور درست احصاء نمی‌شود.
وی افزود: اکتشاف، هزینه‌های خیلی بالایی دارد و برای همین، معمولاً شاهد اکتشافات سطحی هستیم. از این‌رو، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این بخش تاثیر فوق‌العاده بالایی از خود به جای بگذارند. اگر دولت و بخش خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان را وارد کار کنند، بدون تردید هزینه‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کند و از سوی دیگر، این اتفاق ارزش‌افزوده بالایی را هم برای شرکت‌های دانش‌بنیان به بار خواهد آورد.
نماینده تربت حیدریه در مجلس تصریح کرد: در بخش استخراج هم ایراداتی وجود دارد. حدود ۹۰ درصد ماشین‌آلات در این حوزه، وارداتی است و تنها یکی، دو شرکت و کارخانه آن هم در حد محدود برخی ماشین‌آلات را تولید می‌کنند. در این بخش هم اگر شرکت‌های دانش‌بنیان وارد میدان عمل شوند نه در حد کمک به اکتشاف و فرآوری، ولی باز هم می‌توانند مثمرثمر باشند.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اظهار داشت: مسئله اصلی ما در حوزه فرآوری است که تقریباً اکثر مواد معدنی را که استخراج می‌کنیم، فرآوری لازم روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. این‌دست فعالیت‌ها هم بسیار پرهزینه است و گاهی از هزار میلیارد تومان تا ۱۰ هزار میلیارد تومان نیاز است که به کار تزریق شود. معتقدم اگر علم وارد این بخش شود با مسیر‌هایی که می‌توان خلق کرد، امکان کاهش شدید هزینه‌ها وجود دارد و به تبع آن، زنجیره‌های جدید اشتغال هم افزایش پیدا می‌کند؛ اما متاسفانه نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه کم است.
زنگنه در ادامه بیان کرد: در بخش فرآوری مواد معدنی، یکی از موضوعات مهم «آب» است. مثلاً در صنایع فولاد، آلومینیوم، مس به شدت مصرف آب بالاست و از طرفی، کشور دچار خشکسالی است و اینجاست که تکنولوژی‌های جدید می‌توانند به کار بیایند.
وی در پاسخ به اینکه چرا از ظرفیت معدن با وجود آگاهی به آن، بهره لازم برده نشده است؟ گفت: سود در حوزه معدن بسیار بالاست و از این‌رو، سرمایه‌گذاران خیلی دنبال این نمی‌روند که هزینه‌های خود را کم کنند و بهره‌وری را بالا ببرند. به طور مثال، وقتی سنگ معدن را استخراج می‌کنند و با همین خلوص می‌فروشند و سالی چند هزار میلیارد تومان درآمد دارند، دیگر خیلی حاضر نیستند خود را به دردسر بیشتر با نگاه سود بالاتر بیندازند. علت دیگر در عدم‌کسب درآمد حداکثری، بها ندادن به شرکت‌های دانش‌بنیان است. این شرکت‌ها اگر بخواهند وارد این حوزه شوند برای تحقیق و پژوهش، هزینه‌های بالایی دارند و به نوعی، این کار‌ها «های ریسک» است. شاید هزینه شود، اما خروجی نداشته باشد، پس دولت است که باید کمک کند و بسیاری از هزینه‌ها را متقبل شود، چون برای بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان این امکان خیلی وجود ندارد.
نماینده تربت حیدریه در پایان خاطرنشان کرد: خام‌فروشی یک اشکال است که این اتفاق هم می‌تواند توسط دولت مدیریت شود. یعنی با برخورد‌های انضباطی و یا بسته‌های تشویقی می‌توان از خام‌فروشی معدن‌داران جلوگیری کرد.