اقتصاد۲۴- امید‌ها برای احیای توافق هسته‌ای ایران با ۱+۵ (اعضای اصلی برجام در جولای ۲۰۱۵) کاهش و همزمان تلاش‌ها برای امنیتی‌سازی دوباره پرونده ایران چه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و چه در منطقه غرب آسیا افزایش یافته است. از آخرین حضور هیات‌های مذاکره‌کننده ایران، ایالات متحده و ۱+۴ (روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان) در وین، پایتخت اتریش بیش از ۴ ماه می‌گذرد و حالا در وین که اواسط اسفند ماه خود را برای میزبانی از مراسم اعلام احیای برجام آماده می‌کرد سکوت خبری حکمفرما است و نگاه‌ها به سمت تهران و واشنگتن چرخیده است.
آخرین روایت وزارت خارجه ایران از وضعیت مذاکرات وین این است که تهران آخرین پیشنهاد خود را پیش از نشست شورای حکام و صدور قطعنامه علیه ایران از طریق جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دو وزیر دیگر به گوش امریکایی‌ها رسانده، اما در ادامه مسیر با صدور قطعنامه مورد حمایت امریکا روبه‌رو شده است. در واشنگتن، این روایت زیر سوال برده شده و برخی منابع امریکایی به خبرنگاران گفته‌اند آنچه ایران از آن با عنوان بسته پیشنهادی یاد می‌کند فاقد محتوای خاصی بوده و صرفا تلاش دقیقه ۹۰ تهران برای ممانعت از صدور قطعنامه با وعده گفتگو‌های بیشتر بوده است.
هرچند که سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران می‌گوید قطار مذاکرات از ریل خارج نشده، اما انکار توقف چند ماهه این قطار در یک ایستگاه ممکن نیست و همزمان طرف‌های غربی در سایه سکوت و انفعال چین و روسیه، پازل تحت فشار قرار دادن ایران را یک به یک تکمیل می‌کنند.
در حالی که وزارت خارجه ایران در چند ماه گذشته بار‌ها اعلام کرده که سه کشور اروپایی از ابتکار‌های ارایه شده توسط تهران برای حل اختلاف با واشنگتن استقبال کرده‌اند، تروییکای اروپایی نه تنها این گزاره را تایید نمی‌کنند بلکه در گام اول همراه با ایالات متحده با دستاویز قرار دادن اختلاف پادمانی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پروژه صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام را پیش برده و در گام دوم سراغ اختلاف با تهران در مسائل منطقه‌ای رفته و در متن سند «مشارکت راهبردی با شورای همکاری خلیج‌فارس» که توسط شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه در لوکزامبورگ تصویب شد از ایران به عنوان «منبع مهم بی‌ثباتی در منطقه» نام برده و ادعا می‌کنند که تهران به حمایت مستقیم و غیرمستقیم از نیرو‌های نیابتی سیاسی و نظامی خود و انتقال موشک و تسلیحات به بازیگران دولتی و غیردولتی در منطقه ادامه می‌دهد.
در کنار فعالیت‌های همگام امریکا و تروییکای اروپایی -که اعضای اولیه برجام به حساب می‌آیند- بازیگران غیربرجامی دیگری هم صحنه را برای زورآزمایی علیه ایران مناسب یافته و بر حجم فعالیت‌های خود در چند جبهه افزوده‌اند.
مقام‌های رژیم اسراییل که با روی کار آمدن دولت جو بایدن دستاورد‌های ضدایرانی به دست آمده در سایه دولت دونالد ترامپ را در خطر می‌دیدند اکنون با استفاده از تعلل جو بایدن در بازگشت به برجام و تداوم سیاست فشار حداکثری علیه تهران در این دولت، زمین بازی را مناسب افزایش فشار بر تهران یافته‌اند. مقام‌های اسراییلی که بذر اختلاف پادمانی جدید میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را با تحویل دادن اسناد ادعایی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته به آژانس کاشته بودند، نخستین محصول آن را در نشست اخیر شورای حکام با صدور قطعنامه علیه تهران درو کردند.
بیشتر بخوانید: رقص ایران و اسرائیل روی طناب جنگ
از سوی دیگر عملیات‌های تروریستی اسراییل در داخل خاک ایران با هدف قرار دادن افرادی که یا با فعالیت اتمی ایران ارتباط داشتند یا برای بخش هوافضای سپاه پاسداران کار می‌کردند و خرابکاری در تاسیسات هسته‌ای ایران ادامه دارد. تل‌آویو در منطقه غرب آسیا هم پروژه عادی‌سازی و ترمیم رابطه با کشور‌های منطقه‌ای و عربی مانند ترکیه و امارات متحده عربی را کلید زده و آن را با دقت با توسل به تعریف روابط اقتصادی و دغدغه‌های امنیتی مشترک با این کشور‌ها پیش می‌برد.
عادی‌سازی رابطه تجاری و سیاسی ایران در سایه امنیتی زدایی از پرونده تهران در شورای امنیت سازمان ملل متحد یکی از دستاورد‌های حصول برجام بود که به مهم‌ترین کابوس اسراییل در جریان مذاکرات منتهی به توافق در سال ۲۰۱۵ و پس از آن تا زمان خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸ تبدیل شد.
اگر دوره ۴ ساله ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ برای متحدان او در اروپا کابوسی بود که هنوز با تبعات آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اسراییلی‌ها می‌توانند از دولت مستعجل ترامپ به عنوان چهار سال طلایی یاد کنند که بنیامین نتانیاهو از آن کمال استفاده را در دو حوزه تحت فشار قرار دادن ایران و عادی‌سازی رابطه با کشور‌های عربی کرد.
خروج ترامپ از برجام بی‌توجه به ماهیت این توافق چندجانبه که امریکا در آن با متحدان اروپایی‌اش شریک بود، تعریف و اجرای سیاست فشار حداکثری علیه تهران که نقطه اوج آن ترور سردار شهید قاسم سلیمانی در خاک عراق بود. گام‌هایی در تطابق کامل با منافع تعریف شده تل‌آویو بود و تنها در یک مورد آخر هیچ‌گاه اسراییلی‌ها نتوانسته بودند روسای جمهور متفاوت امریکا را به ترور شهید سلیمانی متقاعد کنند.
اکنون یک سال و اندی پس از حضور جو بایدن دموکرات در کاخ سفید، اسراییل با استفاده از تعلل رییس‌جمهور امریکا در بازگشت به برجام تلاش می‌کند امکان احیای برجام را به صفر برساند، سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را با هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌ای بگیرد و جبهه واحدی در منطقه و فرامنطقه علیه ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای آن بسازد.
در تازه‌ترین این تحولات در حالی که زمزمه‌ها درباره نخستین سفر جو بایدن به عربستان سعودی در جامه رییس جمهور بالا گرفته، اسراییلی‌ها تلاش می‌کنند مقابله با ایران را اصلی‌ترین محور رایزنی‌های بایدن در منطقه غرب آسیا معرفی کنند. روز یکشنبه بنی گانتس، وزیر جنگ رژیم اسراییل ادعا کرد که این رژیم در یک سال گذشته در حال تدارک برنامه‌ای گسترده با هدف تقویت همکاری با کشور‌های منطقه تحت حمایت امریکا بوده که بخشی از آن به مقابله با تهدید‌های هوایی ایران مربوط می‌شود. بنی گانتس این بخش از برنامه همکاری‌های منطقه‌ای اسراییل را ائتلاف «دفاع هوایی خاورمیانه» خواند.
او گفت که این برنامه عملیاتی شده و مدعی شد تاکنون چند اقدام ایران علیه اسراییل و دیگر کشور‌های خاورمیانه را خنثی کرده است. وزیر جنگ اسراییل در توییتی ادعا کرد که هدف از این برنامه مقابله با اقدامات ایران در هدف قرار دادن نقاط مختلف منطقه با راکت، موشک و پهپاد است. بنی گانتس در سخنانش اشاره نکرد که چه کشور‌هایی در این برنامه یا ائتلاف شرکت دارند یا قرار است مشارکت داشته باشند، اما ابراز امیدواری کرد که این طرح در سفر آتی جو بایدن به خاورمیانه «یک گام جلوتر برود.»
اسراییل در چند سال اخیر تلاش کرده مقابله با تهدید ایران را به یکی از محور‌های اصلی نزدیک شدن تل‌آویو به کشور‌های منطقه تبدیل کند و بر همین اساس گانتس هفته پیش هم با اشاره به سفر جو بایدن به منطقه خواهان تقویت همکاری نظامی کشور‌های عربی منطقه و اسراییل شد و گفته بود: اسراییل و کشور‌های عربی که در نگرانی‌های خود در مورد ایران مشترک هستند، باید توانایی‌های نظامی خود را تحت حمایت ایالات متحده تقویت کنند.
درحالی که مشخص نیست میزان استقبال کشور‌های عربی غرب آسیا از ائتلاف دفاع هوایی مدنظر رژیم اسراییل چه اندازه است، سناتور‌های امریکایی از قبیل «جودی ارنست»، «جکی روزن»، «کوری بوکر»، «جیمز لنکفورد» در تلاش برای پیش بردن توافقنامه آبراهام که توسط دولت ترامپ راه‌اندازی شده بود، قانون دفاعی تازه‌ای را معرفی کردند. به گزارش خبرگزاری فارس، براساس این قانون امریکا به اسراییل، اردن، مصر، عراق و اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس برای تشکیل یک دفاع هوایی و موشکی مشترک کمک کرده و نقش راهبری ایفا می‌کند. با این وجود به نظر می‌رسد که این پروژه در میدان اجرا به کندی پیش می‌رود و درحالی که امارات متحده عربی و بحرین در حال هماهنگی با تل‌آویو در زمینه دفاعی هستند، سایر کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس به اضافه عراق از این مساله بسیار فاصله دارند. برخی منابع خبری می‌گویند محتمل‌ترین کشوری که به اسراییل، امارات و بحرین در یک پیمان دفاعی علیه ایران ملحق می‌شود، عربستان سعودی است که به عادی‌سازی با تل‌آویو نزدیک‌تر شده است.
رسانه امریکایی سی‌ان‌ان هم در گزارشی درباره رویکرد نامشخص جو بایدن در مقابل ایران نوشته است: ایالات متحده برای ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران کار می‌کند و از کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج‌فارس می‌خواهد تا تمام سیستم‌های دفاع هوایی و موشکی خود را در برابر حملات ایران یکپارچه کنند. این اقدام توسط قانونگذاران امریکایی از هر دو حزب حمایت می‌شود، اما هنوز حمایت همه کشور‌های خلیج‌فارس را جلب نکرده است.
بیشتر بخوانید: ایران، توافق هسته‌ای و مین‌های سیاسی
به گزارش «اعتماد» در چند هفته اخیر هشدار درباره تبعات عادی‌سازی و تعمیق رابطه با رژیم اسراییل به یکی از محور‌های اصلی گفتگو‌های تلفنی حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه با همتا‌های خود از کشور‌های منطقه از جمله امارات متحده عربی تبدیل شده است. وزیر خارجه ایران روز ۲۹ خرداد ماه در گفتگو با شیخ عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی گفت جمهوری اسلامی ایران خواهان حفظ امنیت و پیشرفت برای همسایگان و منطقه بوده و مداخله و حضور بیگانگان را مخل امنیت منطقه می‌داند. حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه موجب بی‌ثباتی و ناامنی و عامل ترور و خرابکاری در کل منطقه است. شیخ عبدالله بن زاید آل‌نهیان، وزیر امور خارجه امارات نیز در این گفت‌وگوی تلفنی، با اشاره به منافع مشترک دو کشور در توسعه روابط فی‌مابین تاکید کرد که امارات متحده عربی به هیچ طرفی اجازه اقدامات مخرب از خاک خود علیه کشور‌های همسایه امارات را نخواهد داد و امنیت همسایگان را همیشه مدنظر خواهد داشت.
حسین امیرعبداللهیان همچنین در گفت‌وگوی تلفنی با «بدر البوسعیدی» وزیر امور خارجه سلطنت عمان در روز ۲۷ خرداد ماه نیز با اشاره به سفر آتی جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا به منطقه گفته بود: مقامات منطقه نباید اجازه بدهند که بیگانگان، همکاری و ثبات منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار بدهند. ما بر گفتگو و همکاری منطقه‌ای تاکید داریم. معتقدیم اهل منطقه باید در مورد آینده منطقه تصمیم بگیرند.
برخی همکاری‌های نظامی اسراییل با کشور‌های جهان عرب آغاز و تایید هم شده است. وزارت دفاع رژیم اسراییل اخیرا توافقنامه اولیه‌ای را با همتا‌های خود از بحرین و مراکش امضا کرده که در سایه آن همکاری‌های نظامی سه کشور تسهیل خواهد شد. همچنین رییس نیروی هوایی امارات هم اواخر اکتبر در یکی از رزمایش‌های هوایی به رهبری اسراییل شرکت کرده بود. رسانه‌های اسراییلی ادعا می‌کنند که مقام‌های امارات متحده عربی مانند مقام‌های اسراییلی بیم این را دارند که توافق هسته‌ای با ایران حتی در صورت احیا هم نتواند به آنچه آن‌ها ماجراجویی‌های منطقه‌ای ایران می‌خوانند، پایان بدهد. اسراییل جدا از تلاش برای تعریف رابطه امنیتی - نظامی با امارات متحده عربی یک توافق کلان اقتصادی هم با امارات امضا کرده که بزرگ‌ترین توافق در این نوع میان اسراییل و یک کشور عربی محسوب می‌شود.
جرقه‌های تنش میان ایران و ایالات متحده؟
به گزارش «اعتماد» در حالی که نه ایران و نه ایالات متحده از مواضع نهایی خود در مسیر احیای برجام کوتاه نمی‌آیند و همزمان هیچ کدام هم حاضر به پذیرش مسوولیت شکست مذاکرات نیستند، بسیاری از تحلیلگران نگران آغاز تنش جدیدی میان ایران و ایالات متحده در صورت شکست مذاکرات هستند. این نگرانی در میان کشور‌های عربی، چون عمان و قطر که رابطه دوستانه‌ای با تهران دارند نیز وجود دارد و در همین راستا است که دوحه و مسقط مسوولیت پیام رسانی میان تهران و واشنگتن را هم در برخی پرونده‌های غیربرجامی برعهده دارند. روز گذشته رسانه امریکایی واشنگتن‌پست در گزارشی اختصاصی مدعی نزدیک شدن قایق‌های ایرانی به شناور‌های جنگی این کشور در منطقه غرب آسیا شد. براساس ترجمه خبرگزاری فارس، یک مقام نظامی امریکایی به روزنامه «واشنگتن پست» گفت: «۳ قایق تندروی تهاجمی ایرانی به طور خطرناکی به دو کشتی امریکایی در منطقه خلیج‌فارس نزدیک شدند. قایق‌های ایرانی پس از اینکه یکی از کشتی‌ها سیگنال هشدار داد، منحرف شدند.»
واشنگتن‌پست به نقل از این مقام نظامی نوشت: «کشتی گشت «یو. اس. اس سیراکو» از کلاس سایکلون و کشتی حمل‌ونقل سریع «یو. اس. اِن. اس چاکتاو» در حال عبور از آب‌های خلیج‌فارس بودند که سه قایق تندروی تهاجمی ایرانی به سیراکو نزدیک شدند. قایق‌های ایرانی تا فاصله ۴۷ متری چاکتاو نزدیک شدند که باعث شد کشتی سیراکو منور اخطار شلیک کند. به گفته مقامات امریکایی، این ماجرا که حدود یک ساعت به طول انجامید، با خروج شناور‌های ایرانی از منطقه به پایان رسید.»