اقتصاد۲۴- با وجود امیدواری‌هایی که در روزهای نزدیک به نشست قطر در مورد مذاکرات هسته ای و احیای برجام ایجاد شده بود، گفتگوها در دوحه بدون نتیجه خاصی به پایان رسید. پس از آن ایران از یک سو و کشورهای اروپایی و آمریکا از سوی دیگر، یگدیگر را به زیاده‌خواهی و کارشکنی در مذاکرات متهم کردند.
در این شرایط، آینده برجام چه می‌شود؟ نظر پنح کارشناس و فعال سیاسی و اقتصادی را در ادامه بخوانید.
احتمال احیای توافق ۳۰ درصد است
علی واعظ، تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی
خروج قطار مذاکرات هسته‌ای از ایستگاهی که در طول سه ماه و نیم اخیر گرفتارش بوده امر مثبتی است. ولی اینکه آیا این قطار روی ریل درستی قرار می‌گیرد را نمی‌توان فعلا مورد قضاوت قرار داد. اما به اعتقاد من احتمال احیای توافق برجام که در سه ماه و نیم اخیر به زیر ۲۰ درصد سقوط کرده بود، امروز حدود ۳۰ درصد است.
اما باز هم باید منتظر ماند و دید که پیام‌های ابتدایی آیا نشان از تغییر رویکرد طرفین دارد یا اینکه حاکی از ادامه جنگ اراده‌هاست؟ جنگی که در طول یکسال و نیم اخیر مانع احیای برجام بوده است.
به توافق تن می‌دهیم؛ اما در شرایطی بد
پدرام سلطانی، نایب رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران
به نظر می‌رسد که ما ناگزیر از انجام توافق هستیم و اول و آخر این توافق انجام می‌شود. اما آنچه بنده از این مذاکرات متوجه شدم این است که در بدترین زمان و با سخت‌ترین شرایط ما تن به توافق می‌دهیم. متأسفانه دولت آقای رئیسی از فرصت‌های ایجادشده برای توافقِ بهتر استفاده نکرد. کما اینکه حمله روسیه به اوکراین یک فرصت مناسب برای توافق بهتر بود که این فرصت از دست رفت.
نکته حائز اهمیت این بود که از این فرصت‌ها بیشترین بهره را ببریم. ما می‌توانستیم نفت خود را به‌سادگی روانه بازار اروپا و سایر کشورها کنیم. اتفاقی که در انعقاد برجام اصلی در سال ۹۴ برای ما سهل و میسر نبود؛ چراکه بازار جهانی مهیای پذیرش نفت بیشتری نبود، اما اکنون این ظرفیت وجود دارد.
به همین راحتی سه ماه از فرصت احیای برجام از دست رفت. اکنون نیز مشخص نیست که چه میزان فرصت باقی است؟ این سه ماه فرصت‌سوزی به معنای زیان چند صد میلیون دلاری برای ما بود. کشوری که وصول مطالبات ۱٫۴ میلیارد دلاری از عراق را پیروزی قلمداد می‌کند، عدم نفع چند میلیون دلاری برای آن یک خسارت هنگفت محسوب می‌شود.
تصور می‌کنم این توافق انجام می‌شود. اما با شرایط سخت‌تر و بدتر از آنچه در گذشته می‌توانست انجام شود. دولت آقای رئیسی هیچ کارت دیگری برای بازی ندارد تا بتواند شرایط موجود را بهبود ببخشد .
اجماع جهانی علیه ایران
علیرضا مستوفی، تحلیلگر سیاست خارجی
با گذشت بیش از ۷ ماه از شروع مجدد مذاکرات هسته‌ای در دولت ابراهیم رییسی، هر روز اختلاف‌های طرفین به‌جای کمتر شدن بیشتر می شود. طرفین همدیگر را به زیاده‌خواهی متهم می‌کنند و این موضوع باعث به بن‌بست رسیدن مذاکرات شده است
در گذشته زمانی که ترامپ از برجام خارج شد با هوشمندی مقامات وقت جمهوری اسلامی، آنها توانستند اجماع جهانی علیه اقدامات ترامپ تشکیل دهند و اجازه ندادند ایالات متحده از قدرت سیاسی علیه کشورمان استفاده کند.
این اجماع علیه آمریکا زمانی خود را نشان داد که ترامپ با وجود اینکه از برجام خارج شده بود قصد استفاده از مکانیسم ماشه را داشت. ولی چهار عضو دائمی شورای امنیت یعنی فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه، و اعضای انتخابی آلمان، بلژیک، ویتنام، نیجر، سنت وینسنت و گرنادین‌ها، آفریقای جنوبی، اندونزی، استونی و تونس اعلام کردند که دولت فعلی ایالات متحده از توافق اتمی خارج شده، در نتیجه قادر به استفاده از مکانیسمی که در همان توافق پیش‌بینی شده بود نیست. از همین رو رییس دوره‌ای شورای امنیت پیش نویس قطعنامه را به طور کلی ارائه نکرد.
شرایط تغییر کرده است
اما باید توجه داشت که امروز شرایط کشورمان عوض شده است. متاسفانه اجماع جهانی که در دولت دکتر روحانی و دکتر ظریف علیه آمریکا شکل گرفته بود و ایران را در موضع بالاتر قرار داده بود امروز کاملا بر عکس شده است.
دولت جو بایدن همان راه دولت ترامپ را ادامه می‌دهد ولی توانسته اجماع جهانی علیه کشورمان تشکیل دهد و دلیل آن منفعل بودن دولت ابراهیم رئیسی در عدم تصمیم‌گیری است.
هرآنقدر هم به این موضوع استناد کنیم که ایران ذیل برجام تعهدات خود را کاهش داده، بدون همراهی قدرت‌های جهانی نتیجه بخش نخواهد بود. عملا برخلاف قوانین، آنها با استفاده از قدرت‌های سیاسی خود مبتنی بر نظم جهانی می‌توانند هرگونه اقدامی اعم از استفاده از مکانیسم ماشه، صدور قطعنامه و وضع تحریم‌های جدید علیه کشورمان انجام دهند.
مذاکرات هسته‌ای شکست نخورده است
رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل
برخلاف برخی گزارشات جهت‌دار، مذاکرات شکست نخورده است.
اما حساسیت عمومی نسبت به نتیجه مذاکرات نشان می‌دهد اگر مذاکرات شکست بخورد، دلیل این شکست باید برای افکار عمومی دلیلی موجه و قانع‌کننده باشد. دشواری کار آقای باقری همین‌جاست.
کار مذاکرات هسته‌ای به نقطه نهایی رسیده است
عباس گلرو ، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
مذاکره مستقیمی با آمریکا در کار نیست. اما در مورد ادامه مذاکرات باید بگویم نمی‌شود مذاکره را در یک نقطه تعریف کرد. مذاکره فرآیندی است که طی می‌شود و در این فرآیند، نقش‌های متفاوتی بازی می‌شود و سفرهای مختلف و جلسات متوالی برگزار می‌شود تا به یک نقطه برسد.
امیدوارم و اعتقاد دارم که کار تقریبا به نقطه نهایی رسیده است. اگر مقداری طرف مقابل از موضع عناد و عدم تمرکز بروی کار خارج شود، قطعا مذاکرات به نتیجه می‌رسد.
آمریکایی‌ها روی کار تمرکز ندارند. آنها پرونده هسته‌ای را متمرکز مدیریت نمی‌کنند. از آنجا که انتخابات میان دوره‌ای کنگره را دارند لذا روی پرونده هسته‌ای تمرکز ندارند.