اقتصاد۲۴- تصویر سنجابی را به اشتراک گذاشته در حالی که قلاده قرمز رنگی را دور گردنش انداخته است. در تصویر دیگر با لبی خندان در حال گردو دادن به سنجاب است و نوشته است که می‌خواهد حیوان را بفروشد.
در جواب سوالم که چقدر قیمت گذاشته می‌گوید باور کنید خودم یک میلیون تومان خریدم، اما ۷۰۰ هزار تومان می‌دهمش با کل وسایل بازی و قفسش و در پاسخ سوالم که چرا می‌خواهد سنجابی که مدعی است خیلی هم دوستش دارد بفروشد می‌گوید: مراقبت و تغذیه سنجاب زمان می‌خواهد و هزینه بر است، در حال حاضر امکان نگهداری اش را ندارم و می‌خواهم و آن را بفروشم.
تحمل خشمم و حرفی نزدن برایم سخت می‌شود و می‌گویم چرا حیوانی که نه دست آموز است و خانگی را از محیط طبیعی زندگیش جدا کردی و حالا عین عروسک برایش قیمت می‌گذاری و دنبال مشتری می‌گردی؟ فکر می‌کنی فقط حیوان را آزار داده‌ای و میدانی از دست رفتن این سنجاب‌ها چه بلایی به سر محیط زیست ایران می‌آورد و چقدر در حفظ محیط زیست کشور مهم هستند؟
احتمالا از پاسخ هایم شوکه می‌شود و می‌گوید من که نگرفتمشان و من فقط خریده ام و در پاسخ می‌گویم امثال تو باعث شکار و قاچاق حیوانات می‌شوید. حالا هم بعد گرفتن عکس هایت با این سنجاب، راحت می‌گویی نمی‌توانم از آن نگهداری کنم.
در پاسخ فقط می‌گوید تو خریدار نیستی و مکالمه را ناتمام رها می‌کند.
به این ترتیب سنجابی که اکنون باید لابه لای شاخه‌های سبز بلوط در جنگل‌های زاگرس بالا و پایین بپرد،اسیر و در قفس است تا دستمایه بازی و سرگرمی انسان‌های خودخواه باشد.
چرا زاگرس و درختانش در حفظ محیط زیست ایران مهم هستند؟
نام زاگرس حالا دیگر مدت هاست که با اخبار ناگوار و غم انگیز همراه شده است. از آتش سوزی‌های پیاپی تا بحران‌های زیست محیطی، قاچاق چوب‌های بلوط و دستبرد به جنگل‌های زاگرس تا مساله پروانه برگ خوار بلوط؛ همگی نشانه‌ها و اخباری است که نشان می‌دهد حال زاگرس چندان خوب نیست.
این شرایط، اما در حالی است که از ۳۰ میلیون هکتار عرصه‌های زاگرس، نزدیک به ۶ میلیون هکتار آن جنگل است و این جنگل‌ها تامین کننده ۴۰ درصد آب کشور نیز هست. در واقع ۴۰ درصد از آب کشور توسط پوشش گیاهی زاگرس ذخیره و به‌تدریج آزاد می‌شود. در این حال بسیاری زاگرس را برای ایران در حکم ریه‌هایی می‌دانند که اگر نباشد تمام ایران دچار بحران جدی خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ترور و تهدید محیط بانان، حکایت جانباختگانی برای خاک و خفته بر خاک
از سوی دیگر با توجه به ریزگرد‌های موجود در کشور و نقش جنگل‌ها در جذب گرد و غبار اهمیت این منابع پایه از همیشه بیشتر شده است و هم چنین بر اساس نقشه‌ها و مدل‌سازی‌های بین‌المللی سازمان توسعه عمران ملل متحد (UNDP) ایران جزو کشور‌هایی است که به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی در سال ۲۰۲۵ با بحران شدید آب مواجه می‌شود و در سال ۲۰۴۰ به نهایت حد بحران شدید آب می‌رسد و با این شرایط حفظ و نگهداری منابع آبی ایران از همیشه مهم‌تر است و جنگل‌ها و درختان بلوط زاگرس در این میان دارای اهمیت خاصی هستند.
حفظ جنگل‌های زاگرس و حفظ هر جنگلی نیز منوط به حفظ گیاهان، اقلیم و جانوران آن منطقه است. در بحث نگهداری و حفظ جنگل‌ها کارشناسان معتبر جهانی معتقد هستند که حتی حشرات بسیار کوچک آن منطقه که گاه انسان آنان را مشکل می‌داند نیز باید حفظ شوند و حال در چنین شرایطی خبرهای تازه حکایت از قاچاق گسترده سنجاب‌های زاگرس دارد.
رشته کوه‌های زاگرس با پنج میلیون هکتار جنگل، تقریباً وسعتی معادل ٤٠ درصد از کل جنگل‌های ایران را به خود اختصاص داده و چندین استان غربی ایران را در بر گرفته است.
سنجاب زاگرس لازم برای حفظ درختان بلوط
این جنگل‌ها دارای گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری هستند که در کنار هم اکوسیستم زاگرس را شکل داده اند و از آن جمله می‌توان به حیواناتی مثل سنجاب ایرانی اشاره کرد که به «سنجاب زاگرس» شهرت دارد و نقش بارزی در حفظ اکوسیستم این منطقه دارد.
در این شرایط مد شدن خرید و فروش جانوران حیات وحش جنگل‌های زاگرس در قالب حیوانات خانگی در سال‌های اخیر یک تهدید جدی برای محیط زیست و جنگل‌های منطقه تلقی می‌شود و حیات سنجاب‌های زاگرس با افزایش شکار و تله گذاری غیرقانونی بیش از پیش در خطر است و به طبع آن نیز با شکار و فروش آن‌ها رشد و گسترش جنگل‌های بلوط زاگرس هم در معرض خطر قرار گرفته اند.
سنجاب ایرانی که گونه بومی ایران است، در غرب کشور و محدوده زاگرس در جنگل‌های بلوط که معمولاً دارای درختان بلند و کهنسال است زندگی می‌کنند. در استان کردستان پراکنش جنگل‌های بلوط بیشتر در شهر‌های مریوان و کامیاران به چشم می‌خورد.
این جونده پر جنب و جوش درختان بلند و کهنسال را به درختان کوتاه و پر شاخ و برگ ترجیح می‌دهند، اما جمعیت سنجاب ایرانی به علت قطع بی‌رویه بلوط توسط مردم و قاچاق و اسارت بی‌اندازه توسط قاچاقچیان و شکارچیان تهدید می‌شود.
گزار و سنجاب قربانیان تازه شکارچیان و قاچاقچیان حیوانات
بلوطستان‌های زاگرس حالا دیگر سال هاست که به همت شخم زدن‌های گراز و بلوط کاشتن‌های سنجاب پایدار مانده است. اما حالا خطر بیش از همیشه در کمین زاگرس است و درختان بلوط دیگر حال خوبی ندارند.
گراز‌های زاگرس اکنون بیش از همیشه قربانی شکارچیانان می‌شوند وسنجاب‌ها نیز اسیر دست قاچاقچیان می‌شوند تا به عنوان حیوان خانگی راهی خانه‌های شهروندانی نشوند که هر چند وقت یکبار نیز از آنان خسته شوند و این گونه است که دیگر بلوطستان‌های زیبای زاگرس نیز جانی برای ایستادن در مقابل آتش افروزان نخواهند داشت.
در حقیقت سه عامل انسانی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند تا تیشه به ریشه زاگرس به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع آبی کشور بزنند.
جریمه‌های کم بها در مقابل خرید و فروش سنجاب‌های ارزشمند
در این میان هر چند که خرید و فروش سنجاب بار‌ها غیرقانونی اعلام شده و جرائم نقدی نیز به همراه دارد، اما متخلفان برای زنده گیری این سنجاب، درختان چند صد ساله بلوط را به آتش می‌کشند و زیستگاه گونه‌های جانوری مختلف زاگرس را در معرض تهدید جدی قرار می‌دهند. پیشتر از این نیز خرید و فروش حیوانات حیات وحش در بازار‌های محلی انجام می‌شد، اما در حال حاضر این بازار به فضای مجازی انتقال پیدا کرده، جایی که شاید کنترل و پیگیری آن، به نسبت برپایی یک مکان فیزیکی، برای داد و ستد حیوانات زبان بسته، کمتر باشد.
هم چنین هر چند که فروش و نگهداری حیوانات وحشی طبق ماده ۱۰ قانون صید و شکار، جرم محسوب می‌شود، و حتی تصریح دارد که خرید و فروش، عرضه و نگهداری و حمل و صدور کلیه جانوران وحشی زنده و کشته و اجزاء آن‌ها بدون تحصیل پروانه از سازمان حفاظت محیط‌زیست ممنوع است، اما باید توجه کرد که متاسفانه جرایم چندان بازدارنده نیستند.
بیشتر بخوانید: درخواست حفاظت از بلوط‌های زاگرس در مقابل آفات پروانه سفید
توجه کنید که مسوول حقوقی حفاظت از محیط زیست استان زنجان در سال ۱۳۹۸ خبر داده بود که: «خرید، فروش و نگهداری گونه‌های وحشی همچون سنجاب غیرقانونی است و در صورت مشاهده چنین مواردی، با متخلفان برخورد می‌شود. یواناتی همچون سنجاب که بومی کشور بوده و در حیات وحش زندگی کنند، توانایی زندگی در اسارت را ندارند و با توجه به موارد قانونی، خرید و فروش آن تخلف است. در صورت مشاهده و طبق قانون، متخلفان ۱۰۰ هزار تا یک میلیون ریال جریمه نقدی شده و در صورت صدور حکم قاضی، امکان حبس نیز وجود دارد.»
رقم قید شده یعنی جریمه یکصد هزار تومانی در مقابل ارقامی که قاچاقچیان را برای خرید و فروش سنجاب تشویق می‌کند را می‌توان بسیار ناچیز دانست.
از سوی دیگر ماده ۱۰ قانون شکار و صید، خرید و فروش، حمل و تکثیر حیوانات وحشی را ممنوع اعلام می‌کند. در واقع این موارد در دو جنبه مورد مجازات قرار می‌گیرند؛ یکی جنبه خصوصی جرم که سازمان محیط زیست و ادارات تابعه از فرد شکایت می‌کند و متخلف باید ضرر و زیان و خسارت حیوانی که از حیات وحش گرفته و از طبیعت خارج کرده را بپردازد و دیگر جنبه عمومی جرم که قاضی خودش مبلغی را به عنوان جریمه تعیین می‌کند.
باید پذیرفت که حتی این مجازات‌ها نیز هم چنان بازدارنده نیستند. برای مثال مجازات کسی که به خرید و فروش سنجاب اقدام کند حتی با دو جنبه مجازاتی شاید چیزی در حدود یک میلیون و ٢٠٠ هزار تومان جریمه است و که هم چنان نسبت به ارقام خرید و فروش سنجاب‌ها ابدا بازدارنده نیستند و قطعا قانون باید سخت‌گیری بیشتری برای ممانعت از خرید و فروش حیوانات حیات وحش داشته باشد.
قیمت سنجاب‌ها چقدر است؟
وسوسه فروش سنجاب‌ها آن قدر جدی است که غارتگران و قاچاقچیان به قیمت آتش زدن درختان و دور کردن سنجاب مادر، سنجاب‌های نوزاد را می‌ربایند تا در بازار‌های غیرقانونی به فروش برسانند. مساله دیگر این است که بزرگ‌شدن این سنجاب‌ها به‌سختی صورت می‌گیرد. مادر یک سنجاب در ۱۵ روز اول به دنیا آمدن نوزادش باید تمام وقت از او مراقبت کند. بدن این سنجاب‌ها در بدو به دنیا آمدن بسیار حساس و آسیب‌پذیر است و چشم‌هایش باز نمی‌شود.
به همین دلیل است که پس از ربوده شدن سنجاب‌های نوزاد از مادرانشان تعداد بسیار زیادی از آنان تلف می‌شوند و هرگز دیگر به طبیعت یا آن قفس‌های زشت باز نمی‌گردند.
اما شاید بد نباشد که به ارقامی که منجر به قاچاق سنجاب‌ها می‌شوند نیز توجه کنیم. خرید و فروش سنجاب بر روی همه شبکه‌های خرید و فروش اینترنتی، چون دیوار و شیپور و ... ممنوع است، اما کافی است سری در شبکه‌های دیگر بزنید و خرید سنجاب یا فروش سنجاب را جستجو کنید تا به تعدادی از آگهی‌های خرید و فروش برسید.
بسیاری از این آگهی‌ها البته مربوط به کسانی است که مدعی هستند قصد فروش سنجاب خانگی خود را دارند و معمولا این سنجاب ها، چون تربیت شده از نظر صاحبشان محسوب می‌شوند و وسایل کافی بازی و امکانات دیگر را دارند حتی تا ۴ میلیون تومان نیز قیمت گذاری شده اند.
فروش سنجاب‌های قاچاق از چند صدهزار تومان تا چند میلیون تومان
اما در مقابل سنجاب نوزاد که به تازگی از طبیعت و مادر خود جدا شده و حتی زنده نگه داشتن آن برای انسان نیز سخت است با حداقل قیمت که حدود ۴۰۰ هزار تومان است به فروش می‌رسد.
در این میان، اما یکی از فروشندگان می‌گفت قیمت سنجاب به رنگ آن نیز بستگی دارد، سنجاب‌های قهوه‌ای ارزان‌تر و سنجاب‌های قرمز و خاکستری گران‌تر هستند. او می‌گفت سنجاب‌های قهوه‌ای از ۵۰۰ هزار تومان و، اما سنجاب‌های خاکستری یا قهوه‌ای که به قرمز شبیه‌تر باشد از یک میلیون به بالا خرید و فروش می‌شوند.
البته به نظر می‌رسد برخی از این گروه‌های قاچاق حیوانات حتی ادعای این را دارند که توانایی تحویل سنجاب رام و تربیت شده را نیز دارند. قیمت این سنجاب‌ها نیز باز متفاوت است و کمترین قیمت سنجاب رام شده حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا ۳ میلیون تومان است.
عجیب این که یکی از فروشندگان به صراحت نام یک فروشگاه وسایل حیوانات خانگی را بیان می‌کند که خریدار می‌تواند غذا یا وسایل بازی یا قفس مخصوص سنجاب را از آن تهیه کند و سوالی که پیش می‌آید این است که چطور وقتی خرید و فروش و نگهداری سنجاب زاگرس جرم انگاری شده، فروشگاه‌هایی هستند که وسایل نگهداری این حیوان در خانه را خرید و فروش می‌کنند؟
البته این سوال و بسیاری دیگر سوالات درباره قاچاق حیوانات وجود دارد که بد نیست مسولان مربوطه به آنان پاسخ بدهند.
مرور و بازخوانی رویداد‌های تلخی که هر روزه بر زاگرس می‌گذرد، حاوی پیام‌های ناگواری است، پیام‌هایی از خالی شدن دست مهم‌ترین اکوسیستم ایران، و مهم‌ترین منطقه حفظ آب کشور حکایت دارد که اساسا نقش مهمی در تغییرات آب و هوایی دارد. استمرار تخریب‌های گسترده در جنگل‌های بلوط، زوال بلوط، گرد و غبار و از بین رفتن گونه‌های جانوری این منطقه می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور گرفتاری‌های متعددی را برای منطقه زاگرس به همراه داشته باشد و باید بیشتر از همیشه دریافت که نابودی گراز‌های این منطقه و شکار سنجاب هایش به بحرانی جدی منجر خواهد شد.