اقتصاد۲۴- بحران‌های محیط زیستی در همه سطوح به‌خصوص در سطح شهر‌ها به چالشی بزرگ برای شهرنشینان و مدیران شهری تبدیل‌شده است. یکی از مسئله‌های مهم حوزه مدیریت شهری و روستایی به سردرگمی برای نحوه مواجهه با حضور سگ‌های ولگرد در سطح شهر‌ها و مناطق روستایی مربوط است. با افزایش روزافزون سگ‌های ولگرد این مسئله پیچیده‌تر هم شده است. بر اساس اعلام سازمان محیط زیست، گزارش‌هایی از تلف شدن یوزپلنگ، پلنگ، کاراکال، سیاه‌گوش، گربه پالاس، گربه شنی، گربه جنگلی و گربه وحشی و انواع نشخوارکنندگان همچون کل و بز… بر اثر حمله سگ‌ها وجود دارد.
شکافی آشکار میان دیدگاه‌های کارشناسان محیط زیست و کنشگران حقوق حیوانات در نحوه برخورد با پدیده سگ‌های بی‌سرپرست وجود دارد. اما نمی‌توان کتمان کرد همزمان روز به روز شاهد افزایش جمعیت حیوانات بدون صاحب در مناطق شهری و روستایی هستیم و باید در این باره به سناریوی عقلانی رسید که ماحصل اجرای آن کنترل جمعیت سگ‌ها باشد. کارشناسان، حامیان و منتقدان این‌بار در کلاب هاوس کارزار در اتاقی با عنوان «مدیریت حیوانات شهری؛ مسئله کجاست؟» به ابعاد مختلف و روش‌های مدیریت حیوانات شهری پرداختند.
حامد بیدی، مدیرعامل کارزار در این نشست گفت: «عده‌ای هستند که طرفدار ارج نهادن به حقوق حیوانات هستند و غذا رسانی و کمک به آن‌ها را در پیش می‌گیرند. در مقابل نگاه فوق کارشناسانی به جد منتقد این حرکات هستند و به ازدیاد غیرطبیعی این حیوانات هشدار می‌دهند و از زوایای مختلف ازدیاد این حیوانات را تهدید می‌دانند.» بیدی بر این نظر است که موضوع سگ‌های ولگرد به میدان لجبازی بین دو طیف فکری در یک جامعه به‌شدت دوقطبی تبدیل‌شده است. «پیام ما» گزارشی از مباحث مطرح شده در این نشست را منتشر می‌کند.
مهدی نبیان کارشناس ارشد محیط زیست تنوع زیستی و پژوهشگر حیات‌وحش عنوان کرد: بر اساس تعریف منظور از حیوانات حیات‌وحش آن دسته از حیواناتی هستند که در طول میلیون‌ها سال تکامل بدون نیاز به انسان در زیستگاههای سیاره زمین تکامل پیداکرده‌اند و با توجه به اینکه هر زیستگاه حیات‌وحش خاص خود را دارد، هرگونه جانوری به اقتضای جغرافیای زیستی که در آن تکامل پیدا کرده سازگار شده، تولیدمثل کرده و روند تکاملی خود را طی می‌کند.
به گفته او برخی از گونه‌های جانوری زیستگاه شهری را انتخاب و با آن سازگار شده‌اند: «مثلاً قمری خانگی، کلاغ ابلق، بلبل خرما، مرغ مینا و انواع گونه‌های پرندگان شکاری که از گونه‌های حیات‌وحش هستند، زیستگاه شهری را برای خود انتخاب کرده یا با آن سازگار شده‌اند.»
نبیان با تأکید بر لزوم توجه به گونه‌های جانوری حیات‌وحش که با زیستگاه شهری سازگار شده‌اند در مدیریت حیوانات شهری، گفت: انسان‌ها گروهی از گونه‌های نیمه وحشی را به خاطر استفاده‌های اقتصادی پیش خود نگه‌داشته و پرورش می‌دهند مثل شترمرغ، تمساح، فیل آسیایی و پیتون که در طبقه پت یا حیوانات خانگی قرار نمی‌گیرند.
او افزود: بعضی از حیوانات باوجوداینکه سال‌ها در کنار انسان پرورش یافته‌اند به‌عنوان گونه نیمه وحشی طبقه‌بندی می‌شوند، چون تفاوت ساختاری مشخصی در ژن و ریخت‌شناسی ایجاد نشده و همچنان رفتار‌های اجداد خود در طبیعت را دارند، اما به‌واسطه اینکه ما آن‌ها را از طبیعت جدا کرده و در مناطق خاصی نگهداری می‌کنیم نمی‌توانند رفتار‌های طبیعی خود را انجام دهند، چون در طبیعت وحشی آموزش ندیده‌اند.
بیشتر بخوانید: فیلم/ کشتار بی‌دلیل مار‌های بی‌خطر در سواحل مازندران
این کارشناس حوزه محیط زیست ادامه داد: از حدود ۴۰ هزار سال پیش نخستین سگ را به‌واسطه جدایی از اجداد اولیه خود به‌صورت مصنوعی دچار تکامل کردیم و اگر انسان در سیاره زمین نبود هرگز شاهد این‌گونه‌های اهلی سگ نبودیم، چون هیچ خاستگاهی در طبیعت وحشی سیاره زمین ندارند.
او با تأکید بر اینکه حیوانات اهلی نیاز به رسیدگی مراقبت و بحث‌های بهداشتی به‌صورت دائمی دارند، گفت: تفاوت بین گونه جانوری وحشی با اهلی کاملاً متفاوت است و به همین دلیل در بحث حقوق حیوانات هم باید برای حقوق حیات‌وحش با حیوانات اصلی تفاوت قائل شد مثلاً نعل شدن اسب حیوان آزاری نیست، اما در مورد گورخر حیوان آزاری اتفاق افتاده است.
نبیان با انتقاد از نبود قوانین مدون در حوزه حیوانات خانگی در کشور و نبود آموزش کافی در پی این نقصان گفت: نبود قوانین باعث شده صحبت از سگ‌های ولگرد باعث شود برخی احساس کنند ما در مورد حیوانات خانگی هم موضع داریم، اما باید دانست که سگ‌های ولگرد یک تعریف است و بر اساس تعریف کتاب آکسفورد حیوانات ولگرد و به صورت مشخص در مورد سگ این تعریف می‌شود که صرف‌نظر از اینکه صاحبی دارد یا صاحب آن کنترلی روی رفتار آن ندارد ولگرد طبقه‌بندی می‌شود.
به گفته نبیان وقتی تعاریف مشخص و قوانین مدون برای افرادی که می‌خواهند حیوان خانگی داشته باشند نداریم بحث مدیریت حیوانات ولگرد خیال خام است و در درجه اول باید در این راستا تلاش شود که حاکمیت بپذیرد مثل هر کشور حقوق حیوانات خانگی تدوین شود.
این کنشگر محیط‌زیست با اشاره به قوانین سخت‌گیرانه نگهداری سگ در کشور آلمان بیان کرد: تخطی از این قوانین جریمه‌های سنگینی را به دنبال دارد و باید دانست که این قوانین فقط مربوط به نگهداری در خانه نیست و در سطح شهر هم قوانین وجود دارد و سگ‌ها حتی با قلاده هم در مکان‌های به‌خصوص اجازه تردد دارند و مدفوع آن‌ها باید توسط صاحبان جمع‌آوری شود و در صورت تخطی با جریمه‌های سنگین روبه‌رو می‌شوند.
نبیان با اشاره به بودجه یک هزار و هشت‌صد میلیارد تومانی تیمار حیات‌وحش در کشور گفت: در تهران ۴۰۰ هزار سگ ولگرد وجود دارد و برای هر زنده گیری و عقیم‌سازی حدود ۲ ونیم میلیون تومان هزینه صرف می‌شود که برای اجرای آن تنها در شهر تهران به یک هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است این در حالی است که بودجه سازمان محیط‌زیست یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان است.
او افزود: کشوری که برای مدیریت یوزپلنگ که گونه در معرض انقراض است تنها ۲ میلیارد تومان پول در نظر می‌گیرد حتی اگر بتواند این مبلغ کلان را برای سگ‌های ولگرد تأمین کند آیا منطقی است که ۴۰۰ هزار سگ را ده سال تغذیه کنیم به خاطر اینکه حقوق حیوانات را برای خود به این شکل تعریف کرده‌ایم.
او با انتقاد از عملکرد افرادی که به سگ‌های بدون صاحب غذا رسانی می‌کنند، گفت: باید از حامیان پرسید مگر ۱۵ سال پیش وانت آشغال گوشت برای سگ‌ها نمی‌ریختیم سگ‌ها مشکلی داشتند؟ چه شد که به ناگهان سگ‌ها مهم شدند؟ مگر سگ گونه در معرض انقراض بوده است؟
این کارشناس محیط‌زیست بیان کرد: غذارسانی سگ‌های ولگرد ریسک ابتلا به بیماری‌ها و ایجاد کانون آلودگی را بیشتر می‌کند و با توجه به اینکه نمی‌توانیم تمام سگ‌های ولگرد را عقیم کنیم این سگ‌ها با اطمینان از دسترسی راحت به میزان کافی غذا زادوولد بیشتری می‌کنند و تعداد توله‌های بیشتری به بلوغ می‌رسند و سگ‌های بالغ عمر طولانی‌تری خواهند داشت.
او افزود: به‌اندازه‌ای در کشور ما مدیریت پسماند در کشور غلط است که سگ‌های ولگرد می‌توانند غذای خود را تهیه کنند و ما اگر غذا رسانی را متوقف کنیم بخشی از امتیازی که به سگ‌ها داده‌شده مدیریت می‌شود و در بلندمدت به کنترل جمعیت کمک می‌کند و هرچه تعداد سگ‌های ولگرد بیشتر شود امکان تصمیمات شبیه گندک بیشتر می‌شود.
نبیان با بیان اینکه مصرف سرانه سالانه یک سگ ۱۷۰ کیلوگرم گوشت است، گفت: این عدد برای یک انسان ۳۴ کیلوگرم است یعنی سگ‌ها به‌اندازه حرکت ۲۴ ساعته ۱۲ ونیم میلیون خودرو دی‌اکسید کربن تولید می‌کنند و تولید گاز‌های گلخانه‌ای در کل دنیا به‌واسطه حدود ۹۰۰ میلیون سگ به همراه ۴۰۰ میلیون گربه با یک‌ششم تولید گاز‌های گلخانه‌ای توسط صنعت هواپیمایی برابری می‌کند.
او با انتقاد از الگو گرفتن برخی از حامیان حیوانات از کشور ترکیه گفت: ترکیه کارنامه ناموفقی در مدیریت حیات‌وحش دارد، سالانه چند صد پروانه شکار صادر می‌کند و به خاطر احداث سد‌ها و مدیریت غلط منابع آب مناطقی از کشور‌های سوریه و عراق و ایران را با خطر بی‌آبی مواجه کرده است. آنجا با دیکتاتوری مواجه هستیم که اتفاقاً از بزرگ‌ترین دشمنان محیط‌زیست است و تنها به خاطر پز حیوان‌دوستی روی سگ دست گذاشته و مبالغ زیادی در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند.
داستان سگ‌های شهری آلوده به شبه علم و احساسات
عبدالرضا باقری کنشگر محیط‌زیست با اشاره به اینکه بسیاری از افرادی که جذب انجمن‌های حمایت از حیوانات هستند سگ دوست هستند نه حیوان‌دوست، گفت: «داستان سگ‌های شهری میزان زیادی با احساسات بدون آگاهی آلوده‌شده است و اشکال اصلی این داستان آموزش و اطلاع‌رسانی است و باید مردم بدانند که در زمینه حیات‌وحش غذارسانی بسیار آسیب‌زاست. اوایل سال ۸۰ با سه دکتر روانشناس حامیان افراطی حیوانات را بررسی کردیم نکات جالبی رسیدیم به‌عنوان‌مثال افرادی که به‌طور افراطی حامی حیوانات و به‌ویژه یک‌گونه خاص هستند از یک نوع بیماری رنج می‌برند و علاوه بر آموزش نیاز دارند تحت درمان قرار بگیرند و در این افراد بحث منطق در قلیان احساس از بین می‌رود.»
این کنشگر محیط‌زیست بر ورود بخش دولتی در حوزه جمع‌آوری سگ‌های بدون صاحب تأکید کرد و افزود: باید با استفاده از متخصصان تمام سگ‌های بدون صاحب در نقاط مختلف کشور جمع‌آوری و آن‌هایی که قابلیت نگهداری دارند با رعایت استاندارد‌های جهانی عقیم شده تا به افراد یا ارگان‌ها واگذار شوند و بیمار‌ها از بین بروند و این کار باید به‌صورت مستمر انجام شود.
بیشتر بخوانید: خون گاوخونی در شیشه خشکسالی
او افزود: در حوزه سگ‌های ولگرد برخی شبه‌علم را وارد این قضیه می‌کنند و می‌گویند اگر این حلقه دور شهر را از بین ببریم حیات‌وحش وارد شهر می‌شود، اما چقدر می‌توانند قول دهند این غذارسانی مانع از نزدیک شدن حیات‌وحش به شهر می‌شود.
باقری با بیان این جمله که عده‌ای سگ‌های ولگرد را به چشم اسکناس می‌بینند بر حضور مافیایی در این حوزه تأکید کرد و افزود: بیش از ۷۰ درصد فعالان در حوزه سگ‌های ولگرد به‌صورت مافیا کار می‌کنند و خود سگ‌هایی را وارد این چرخه می‌کنند.
او با تأکید بر اینکه هیچ‌گاه از کشتار حیوانات دفاع نمی‌کنیم گفت: جلوگیری از غذارسانی بی‌منطق به حیوانات و سرمایه‌گذاری برای جمع‌آوری این حیوانات و مدیریت آن یا به‌صورت مرگ آرام حیوانات مریض و واگذاری باید به‌موازات هم انجام شود و اگر جریمه‌های سنگین برای غذارسانی به حیوانات پیش‌بینی شود در یک برنامه پنج‌ساله به نقطه بهتری نسبت به امروز می‌رسیم.
زندگی سگ‌ها در پناهگاه‌ها خیلی بهتر از مرگ با گلوله نیست
علی رنجبران روزنامه‌نگار علم و محیط‌زیست بابیان این جمله که زندگی سگ‌ها در پناهگاه‌ها خیلی بهتر از مرگ با گلوله نیست گفت: باید در نظر گرفته شود اگر گزینه جایگزین داریم باید به‌خوبی اجرا شود.
او افزود: کشتن با گلوله و رهاسازی آن نشان‌دهنده عدم مدیریت صحیح است و در کشور حتی در جمع‌آوری و نگهداری هم استاندارد رعایت نمی‌شود.
رنجبران بیان کرد: بر اساس یک تحقیق در پارک ملی تندوره در شمال شرق کشور بخش بسیار زیادی از سگ‌های ولگرد و چوپانی بیماری دیستمپر داشتند که برای یک سگ بالغ مخاطره‌آمیز نیست، اما در صورت شیوع بین گربه‌سانان مرگبار است.
او افزود: بدون در نظر گرفتن شمار خفاش‌ها و جوندگان بعد از انسان، سگ بیشترین پستانداری است که روی زمین زندگی می‌کند و تنها حدود ۱۷ تا ۲۴ درصد آن صاحب دارند و بیش از ۷۵ درصد سگ‌های سیاره زمین بلا صاحب است و بدون مقید به حضور انسان زندگی می‌کنند.
رنجبران از سگ چوپانی به‌عنوان معضل مهم زیستگاههای حیات‌وحش نام برد و عنوان کرد: این سگ‌ها عمدتاً در مناطقی حاضرند که جمعیت حیات‌وحش وجود دارد و آثار حضور آنان روی حیوانات دیگر مشخص می‌شود به‌عنوان‌مثال در دو دهه گذشته تعداد زیادی یوز که زیرگونه بسیار نادری است توسط سگ‌های گله کشته‌شده‌اند.
او با انتقاد از نبود اعتبار لازم برای واردات واکسن طاعون نشخوارکنندگان کوچک گفت: دام‌های سبک در چراگاه‌ها زیستگاه مشترک با کل و بز و قوچ و میش دارند و در طول دو دهه گذشت انتقال این بیماری از دام اهلی به حیات‌وحش باعث مرگ‌ومیر گسترده حیات‌وحش در ایران شده است و این واکسن برای مقابله با این بیماری است، اما در مقابل آن سالانه هزینه زیادی صرف واردات واکسن هاری می‌شود که علت اصلی آن گزیدگی توسط سگ‌های ولگرد است.
منبع: پیام ما