اقتصاد۲۴- میناسادات حسینی: سه دهه از آغاز فعالیت مناطق آزاد تجاری - صنعتی نسل اول یعنی کیش، قشم و چابهار در کشور می‌گذرد؛ این مناطق ایجاد شدند تا محلی برای جذب سرمایه گذار خارجی و افزایش ظرفیت صادراتی کشور باشند، اما نه تنها به این مهم دست نیافتند که به عنوان «دروازه قاچاق» بین عموم و خصوص نام گرفتند؛ موضوعی که بار‌ها تذکر داده شده است. اما مشکل اصلی چیست؟ چرا مناطق آزاد نتوانستند کارکرد مطلوبی داشته باشند؟
اجرای صحیح قوانین مناطق آزاد شرط توسعه اقتصادی
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: قانون چگونگی اداره مناطق آزاد در سال ۱۳۷۲ در مجلس تصویب و ابلاغ شد. این قانون، قانون بسیار مترقی و خوبی است؛ اما مشکل اصلی از همین جا آغاز می‌شود.
به گفته رحمان سادات نجفی، نزدیک به سه دهه است که از تشکیل مناطق آزاد نسل اول می‌گذرد. به ضرس قاطع می‌توان گفت که بیش از ۷۰ درصد این قانون در حال حاضر ابتر مانده و اجرایی نشده است.
مشوق‌هایی که روز به روز آب می‌رود!
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد با بیان اینکه در حال حاضر چالش اصلی در مورد این مناطق، این است که چرا جذب سرمایه گذاری به شکل مطلوبی که قانون گذار هدف گذاری کرده اتفاق نمی‌افتد، گفت: در این میان ما مورد نقد جدی هستیم که سه دهه از ایجاد مناطق آزاد نسل اول می‌گذرد، چرا در بخش سرمایه گذاری داخلی و خارجی به آن شکلی که هدف قانون گذار بوده، نرسیده ایم.
سادات نجفی دلیل این موضوع را تنها عدم اجرای قانون مناطق آزاد دانست و گفت: مجلس شورای اسلامی به جای پایش و دستگاه‌های نظارتی به جای نظارت بر اجرای صحیح قانون در مناطق آزاد، دنده عقب گرفته اند! به این معنا که مجلس و نهاد‌های نظارتی، لایحه و طرح علیه همین قانونی که خود تقدیم کرده اند، به تصویب می‌رسانند و روز به روز مزیت‌ها و مشوق‌هایی که سرمایه گذار به واسطه آن در مناطق آزاد سرمایه گذاری می‌کند را کم رنگ‌تر می‌کنند و متاسفانه مشوق‌ها در حال از بین رفتن است. به عبارتی تقریبا هیچ مزیتی برای ادامه سرمایه گذاری یا جذب سرمایه گذاری جدید در مناطق آزاد باقی نمانده است.
مناطق آزاد؛ پروژه ملی که نادیده گرفته شد
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد می‌گوید: باید تلاش کنیم ذهنیت‌ها نسبت به مناطق آزاد اصلاح و قوانین این مناطق به درستی اجرا شود.
سادات نجفی با تاکید بر اینکه مناطق آزاد در دنیا به عنوان حلقه واسط اقتصاد ملی با اقتصاد بین المللی هستند، گفت:، ولی در ایران برعکس این موضوع عمل می‌شود، زیرا علاوه بر اینکه اجازه ندادیم قانون مناطق آزاد به درستی اجرا شود، هیچگاه برای این پروژه ملی، اعتبار و آبرو قائل نبودیم. زمانی که می‌خواهیم به یک پروژه ملی وجهه بین المللی بدهیم، می‌بایست خودمان آن را پذیرفته باشیم و از آن به عنوان یک پروژه ارزشمند ملی نام ببریم و از آن حمایت کنیم تا دنیا نیز به این باور برسد که ما مناطق آزاد داریم و این مناطق طبق پروتکل‌های بین المللی اصلا قابل تحریم نیستند.
چرا «کیش» «جبل‌علی» نشد؟
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد گفت: مناطق آزاد به شرطی می‌توانند خارج از مسائل تحریمی فعالیت کنند که وجهه بین المللی داشته باشند. به عبارت دیگر به شرطی که آن‌ها را در مرز‌های بین المللی در خارج از کشور با کارکرد مناطق آزاد بشناسند. نمونه چنین منطقه آزادی، جبل علی در دبی است که این منطقه به عنوان یک منطقه آزاد کاملا بین المللی فعالیت می‌کند؛ یعنی تمام کمپانی‌های خارجی که بین المللی هستند و صادرات دارند صددرصد در جبل علی دفتر دارند.
بیشتر بخوانید: بازی‌های سیاسی با بین المللی‌ترین حوزه اقتصاد ایران/ چرا وزیر اقتصاد به دنبال سهم خواهی از مناطق آزاد است؟
سادات نجفی ادامه داد: ما هم می‌توانستیم در کیش، قشم یا چابهار هم همین کار را بکنیم یا حتی در مناطق آزاد جدیدی که بعدا اضافه شدند.
نباید از مناطق آزاد توقع بیجا داشت
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد می‌گوید: یکی دیگر از گرفتاری‌های مناطق آزاد این است که این مناطق در ایران با هدف محرومیت زدایی تارگت می‌شوند که بسیار بد است. در هر جای دنیا که مناطق آزاد وجود دارد، ابتدا دولت زیرساخت‌های آن منطقه آزاد را ایجاد کرده؛ یعنی سرمایه گذاری‌هایی که لازم است برای زیرساخت انجام می‌دهد و بعد از سرمایه گذار دعوت به سرمایه گذاری می‌کند؛ ولی ما در ایران برعکس عمل کرده ایم.
سادات نجفی با بیان اینکه در ایران یک منطقه محروم را هدف گذاری می‌کنند که معمولا هم نقاط صفر مرزی هستند و اسم آن را مناطق آزاد می‌گذارند، گفت: مصیبت آنجاست که مشوق مالیاتی این مناطق که شاخص‌ترین مشوق سرمایه گذاران داخلی و خارجی است را هم می‌خواهیم از این مناطق بگیریم. پس چطور توقع داریم سرمایه گذاری اتفاق بیفتد؟
مشکلات مناطق آزاد ریشه‌ای است
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد با بیان اینکه مشکلات مناطق آزاد ریشه‌ای و عمیق است، به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: تا زمانی که همه ارکان نظام و قوای سه گانه به این موضوع پی نبرند که مناطق آزاد یک پروژه ملی است و نیاز به حمایت همه قوا دارد، مناطق آزاد راه به جایی نمی‌برند. شما نمی‌توانید به گاو علف ندهید و بعد از او شیر بخواهید.
سادات نجفی با طرح این سوال که به مناطق آزاد چه داده ایم و چه چیزی از آن انتظار داریم؟، گفت: با عدم اجرای قوانین مناطق آزاد نمی‌توانیم از این مناطق، انتظار شق القمر داشته باشیم. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم سرمایه گذار برای سرمایه گذاری مناطق آزاد ما را هدفگذاری کند.
لزوم تضمین سرمایه گذاری‌های خارجی در مناطق آزاد
رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد گفت: همیشه گروه‌های مختلف سرمایه گذاری از کشور‌های خارجی برای سرمایه گذاری به کیش می‌آمدند، زیرا قانون مناطق آزاد کشور را مطالعه می‌کنند و آن را قانون خوبی می‌بینند، اما زمانی که مشاهده می‌کنند قانون در عمل اجرا نمی‌شود عطای سرمایه گذاری در مناطق آزاد کشور را به لقایش می‌بخشند. به عبارت دیگر ما قانون نوشتیم و ابلاغ کردیم، ولی اجرا نمی‌کنیم!
سادات نجفی ادامه می‌دهد: سرمایه گذاران اعم از داخلی و خارجی قبل از هر کاری، مشوق‌ها و مزیت‌های سرمایه گذاری در منطقه آزاد را بررسی و سپس آنجا سرمایه گذاری می‌کنند. آن‌ها در منطقه‌ای مثل «جبل علی» دبی که از هر نظر، امنیت سرمایه گذاری شان تضمین شده است ورود می‌کنند. وزارت اقتصاد باید برای گارانتی کردن سرمایه گذاری خارجی یک فکر اساسی بکند که سرمایه گذار با خیال راحت بتواند در مناطق آزاد سرمایه گذاری کند.