اقتصاد۲۴- افزایش سرعت حرکت حقیقی‌ها در مسیر خروج که با هدف حفظ حداقلی ارزش ریال در برابر تورم در مدت یادشده صورت‌گرفته هم‌اکنون جلوه جدیدی به دادوستد‌های تالار شیشه‌ای بخشیده است. این روند که با ریزش پی‌درپی قیمت‌ها در بازار سهام خود را نشان داده، حاکی از آن است که آینده بسیاری از صنایع فعال در بورس تهران به مخاطرات گوناگونی گره خورده است. جریان معاملات بازار سهام در هفته گذشته نیز به‌وضوح بر این وضعیت تاکید می‌کند. در هفته مذکور حجم و ارزش معاملات در حالی رو به افول گذاشتند که شاخص‌کل برای چهارمین هفته متوالی عملکرد منفی را در کارنامه به ثبت رساند.
فعالان بورسی در حالی شاهد خروج پول پس از ۲۱هفته متوالی از بازار هستند که در آنسوی بازار رویداد‌هایی که معمولا منجر به ایجاد تحرکات مثبت در جریان معاملاتی بازار می‌شود در رکودی‌ترین حالت ممکن به‌سر می‌برند. مسکوت ماندن مذاکرات برجامی در کنار جریان نوسانی معاملات کامودیتی‌ها در بازار‌های جهانی نه‌تن‌ها بر بار روانی منفی تالار شیشه‌ای افزوده حتی سمت و سوی جدیدی به تمایلات سهامداران برای فروش حداکثری در تقابل با تقاضای موثر بخشیده است.
بازار سهام در هفته معاملاتی قبل شاهد تعمیق رکود همراه با افت چشمگیر حجم معاملات بود، به‌طوری‌که در کشاکش این روند ۶۸/ ۱درصد از ارتفاع شاخص کل کاسته شد. کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که سودآوری شرکت‌ها متاثر از ثبات نسبی حاکم بر متغیر‌های کلان موثر بر بازار سهام با نوسانات منفی همراه شده است. رکود در بازار‌های جهانی، افزایش نرخ دلار و جولان آن در ابرکانال ۳۱هزار تومان، تمایلات جدید ارز نیمایی برای صعود‌های پی‌درپی، نبض کند برجام و یک بام و دوهوای سیاستگذار پولی در ارائه سیاست‌های شفاف (در راستای کنترل نرخ تورم) موجب شده تا خریداران با پرهیز از ورود به سرمایه‌گذاری‌های بورسی همچنان نظاره‌گر دادوستد‌های این بازار از دور باشند.
تداوم سردرگمی سهامداران
حرکت دست به عصای سهامداران که در ماه‌های گذشته به تکراری‌ترین استراتژی گروه‌های مختلف مبدل شده است، بر ناکامی‌های بازار سرمایه افزوده است. در هفته‌های اخیر تداوم عرضه‌های سنگین که به شکل صف‌فروش در نماد‌های بزرگ و کوچک بازار نمایان شده بود به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران را وارد فاز جدیدی از نگرانی‌ها کرده است. تحلیلگران بازارسرمایه معتقدند که مسیر حرکتی قیمتی در بورس تهران با سردرگمی هرچه بیشتر ادامه دارد.
محمد شکری، کارشناس بازارسرمایه ضمن بیان این مطلب گفت: عقب‌نشینی دماسنج بورس و قرارگرفتن در ارتفاع یک میلیون و ۳۸۹ هزار واحدی نشان می‌دهد این بازار تا چه میزان از مسیر تعادلی خارج شده است. نماگر‌های بازار سهام در حالی در آخرین روز معاملاتی هفته قبل روند ناامید‌کننده‌ای را به نمایش گذاشتند که سرمایه‌گذاران شاهد ثبات نسبی در فضای حاکم بر اکثر متغیر‌های کلان اثرگذار بر بورس هستند. این موضوع تا حد زیادی می‌تواند منجر به استمرار فضای منفی ایجاد‌شده اخیر در تالار شیشه‌ای شود. کاهش تمایل متقاضیان به خرید سهام از افت حجم و ارزش معاملات خرد بورس تهران (سهام و حق تقدم) به‌وضوح روشن است. برهمین اساس به‌نظر می‌رسد بازار از امروز در ادامه مسیر هفته‌های گذشته به روند نوسانی خود ادامه دهد.
به گفته این کارشناس، ازدست‌رفتن کانال۴/ ۱میلیون واحدی، گروهی از متقاضیان خرید سهام را در نتیجه انتشار اخبار مختلف به‌خصوص حواشی مرتبط با مذاکرات برجامی به لاک‌دفاعی فرو برده است. با توجه به این مهم در مقطع‌کنونی تغییر نقش عرضه‌کنندگان به خریداران بعید به نظر می‌رسد، ضمن اینکه بورس تهران با عدم‌محرک قوی در راستای تحرکات جدی مثبت دست به گریبان است.
میل به صعود در بلندمدت
شکری با اشاره به فروش‌های تهاجمی سهام از سوی سرمایه‌گذاران خرد توضیح داد: رفتار سهامداران بورسی و اصرار اکثریت آن‌ها بر فروش بیشتر روند نزولی قیمت سهام را رقم زده است، با این‌حال رفته‌رفته شاهد انتشار گزارش عملکرد ۶ماهه و ماهانه شرکت‌ها بر روی سامانه کدال خواهیم بود. قرارگرفتن در چنین وضعیتی می‌تواند تا حدودی از جو منفی حاکم بر دادوستد‌ها بکاهد، اما این موضوع به تنهایی نمی‌تواند به افزایش تقاضا منجر شود. همان‌طور که مشاهده کردیم بازار به انتشار گزارش‌های مطلوب فصل بهار نیز آنطور که باید واکنش قابل‌توجهی نشان نداد. برهمین اساس نمی‌توان به اثرات انتشار گزارش‌های مذکور بر تغییر روند بازار امیدوار بود.
شکری در ادامه در پاسخ به برخی احتمالات نسبت به استراتژی معاملاتی سهامداران در هفته‌جاری اظهار کرد: شواهد حاکی از آن است که سهامداران خرد همچنان بر سیاست احتیاطی خود پافشاری کنند. با توجه به اینکه بازار‌های رقیب در هفته‌های قبل نمایش قابل‌قبولی از خود نشان دادند، به‌نظر نمی‌رسد تالارشیشه‌ای شاهد جذب چشمگیر سرمایه‌گذار باشد، اما این روند در هفته‌های آتی و با ایجاد برخی تغییرات در روند بازار‌ها می‌تواند متوقف شود.
به گفته این کارشناس، گمانه‌زنی‌ها از متوسط P/ E شرکت‌ها از افزایش احتمالی میل به صعود خبر می‌دهد، اما به‌طور حتم این اتفاق در کوتاه‌مدت رخ نخواهد داد. واقعیت امر این است که شرایط سایر بازار‌های دارایی از جمله دلار، سکه و مسکن تاثیر بسزایی در ریل‌گذاری سرمایه‌گذاری‌های بورسی ایفا می‌کند، در واقع بازگشت بورس به مدار تعادلی شرایط به‌خصوصی دارد که هم‌اکنون بازار با شرایط مزبور فاصله فاحشی دارد. تضعیف بورس تهران در مقابل بازار‌های رقیب در حالی است که فعالان بازار یادشده انتظار دارند با کاهش ریسک‌های سیستماتیک شاهد بازگشت رونق شرکت‌های بورس تهران و افزایش سودآوری این شرکت‌ها باشند، اما به فعل تبدیل‌شدن این احتمالات در روز‌های آینده دور از ذهن است.
اقبال بیشتر به نماد‌های کوچک و متوسط
از حرکت‌افتادن محرک‌های رشد قیمت سهام در بازار داخلی و جهانی، بورس را وارد مرحله تازه‌ای از نزول قیمت‌ها کرده است. آیا بازار سهام در روز‌های آینده می‌تواند نقطه پایانی بر ناکامی‌های خود بگذارد؟ کارشناسان معتقدند در پی خیز دلار و عدم‌حصول توافق‌های برجامی، سهام مختلف مسیری متفاوت از یکدیگر را طی می‌کنند.
سهام کوچک و متوسط که در هفته‌های اخیر مورد اقبال سرمایه‌گذاران بوده‌اند احتمالا در هفته‌جاری بتوانند تا حدودی کام سهامداران را شیرین کنند. آنطور که رفتار معامله‌گران بورسی نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران به‌دنبال مفری از معضل نماد‌های ریسک‌پذیر (که اغلب شامل نماد‌های بزرگ و شاخص‌ساز می‌شود)، هستند. در همین رابطه حمید فاروقی، کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: بورس تهران از اواسط اردیبهشت تا هفته قبل نه‌تن‌ها نتوانست موج پرشتاب صعودی را ثبت کند، بلکه با شتاب هرچه بیشتر بر طبل نزولی کوبیده است. گرچه شاخص‌کل در هفته گذشته همچنان بر روند منفی خود ادامه داد، اما عملکرد برخی نمادها نسبت به هفته ماقبل از آن بهتر بود. این وضعیت موید این نکته است که معاملات بازار سهام تا چه میزان متاثر از متغیر‌های اثرگذار داخلی و خارجی می‌تواند تغییر‌مسیر دهد.
بیشتر بخوانید: پیش‌بینی بورس هفته چهارم شهریور
او با اشاره به برخی پیش‌بینی‌ها از روند دادوستد‌های بورسی در هفته‌جاری گفت: بررسی جریان معاملاتی خرید حقیقی‌ها و خالص فروش این دسته از سرمایه گذاران حاوی یک نکته مهم است. خروجی رفتار سهامداران به روشنی نشان از رفتار هیجانی معامله‌گران همراه با ترسی مضاعف نسبت به ماه‌های گذشته دارد. این مهم با شکست حمایت ۴/ ۱میلیون واحدی به اوج خود رسیده و احتیاط بیش از حد معامله‌گران را به‌دنبال داشته است.
فاروقی با اشاره به کاهش حجم معاملات روزانه و تداوم خروج پول خاطرنشان کرد: از تب و تاب افتادن روند مذاکرات هسته‌ای کشور و طولانی و فرسایشی‌شدن رفت و آمد‌های مقامات مذاکره‌کننده حول این محور، چشم انداز حصول توافق را نامشخص و با، اما و اگر‌های فراوان همراه کرده است. با توجه به اینکه مباحث مرتبط با برجام از ابرچالش‌های بازار‌های دارایی محسوب می‌شود؛ عدم‌پیشرفت در مذاکرات و ایستایی روند مذکور بر ابهامات بازار‌های فوق افزوده است.
بازار سهام نیز که در دو سال‌گذشته بار‌ها تحت‌تاثیر این متغیر اثرگذار تغییر‌مسیر داده هم‌اکنون با سردرگمی بیشتری به‌کار خود ادامه می‌دهد. این رویه معاملات هفته‌جاری بورس تهران را نیز هدف قرار می‌دهد، به‌گونه‌ای که به‌نظر می‌رسد در روز‌های آینده نیز بازار شاهد خروج پول حقیقی و افت حجم معاملات روزانه باشد. مثبت‌های محدودی می‌تواند در ادامه دادوستد‌های واپسین روز‌های شهریور رقم بخورد، اما تداوم روند منفی و نوسانی با تکیه بر عوامل یادشده نیز به‌وضوح در انتظار تالار شیشه‌ای است.
او در ادامه با بیان اینکه افزایش نرخ سود بانکی به ۲۳درصد تبعات منفی برای بازار سهام دارد، عنوان کرد: با توجه به ابهامات پیش‌رو، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند پولی وارد بورس نکنند. بر این اساس می‌توان گفت به دلیل چنین رویدادی در کنار تداوم مخابره اخبار منفی از رکود اقتصاد‌های بزرگ، تقاضا دربازار سهام رو به افول برود. افزایش نرخ بهره، ثبات قیمت دلار بالای ۳۰هزارتومان و شکست احتمالی مقاومت‌های بیشتر، بازار ارز را پذیرای بازیگران جدیدی خواهد کرد. بخشی از این بازیگران برای حفظ ارزش دارایی‌های خود از بورس تهران به بازار ارز سرک خواهند کشید و شانس خود را در این بازار پرحاشیه امتحان خواهند کرد. این موضوع به‌تن‌هایی می‌تواند چشم‌انداز مثبت بازار سهام را مخدوش کند.
فاروقی ضمن اشاره به سودآوری شرکت‌ها توضیح داد: با عنایت به این امر نمی‌توان انتظار کاهش بیش از حد قیمت‌ها را داشت. متوسط P/ E شرکت‌ها به محدوده ۵ رسیده است که با توجه به سطح ابهامات این رقم‌ها قابل دسترس محسوب می‌شود. بر همین اساس نمی‌توان پیش‌بینی کرد قیمت‌ها از این سطح نزول کند، اما انتظار رشد قیمت سهام نیز انتظاری بیهوده است. به گفته او سهامداران به سمت نماد‌های کوچک و متوسط در روز‌های آینده با شدت بیشتری دنبال خواهد شد. متوسط P/ E شرکت‌های کوچک و متوسط هم‌اکنون به P/ E شرکت‌های بزرگ نزدیک شده است. سرمایه‌گذار در چنین شرایط مشابهی برای کسب سود سهام کوچک را انتخاب می‌کند.
ورود اقتصاد جهانی به وضعیت رکودی نیز برخی نماد‌های بورسی را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. یکی عوامل اثرگذار بر سودآوری حدود دو سوم از شرکت‌های بورس تهران (به لحاظ ارزش بازار)، چشم‌انداز قیمت جهانی کالا‌ها و مواد خام (کامودیتی) است. وضعیت فعلی گروه‌های مذکور شرایطی را به‌وجود آورده که با توجه به قیمت‌های جهانی شرکت‌های کوچک بتوانند تا حدودی با ریسک‌پذیری کمتری نسبت به شرایط حاکم حرکت کنند، از این‌رو اقبال به این سمت تداوم می‌یابد. این موارد نشان می‌دهد در دوئل هفته آخر شهریور‌ماه عرضه‌کنندگان برنده این بازی باشند. روند نوسانی و بلاتکلیفی سهامداران در هفته‌جاری نیز تکرار خواهد شد.
فعالان بازار درگیر ریسک‌های متعدد
به رغم وجود برخی فرصت‌ها در بازار سهام تنوع ریسک‌های متعدد سد راه آن می‌شود که اهالی بازار سهام بدون ترس و هیجان کاذب پای تابلوی معاملاتی بایستند. شرایط دو پهلوی احیای برجام که در سال‌های گذشته ثابت‌کرده از بارزترین موانع شکل گیری تقاضا در بازار سهام است انتظارات از رشد قیمت سهام را کاهش داده است.
در شرایط فعلی بورسی‌ها برای صعود نرخ‌ها در شرایط تورمی نیز واکنشی نشان نداده اند و حتی اخبار منتشرشده از عملکرد شرکت‌ها نمی‌تواند تغییری در مسیر فعلی ایجاد کند. مهدی افنانی، کارشناس بازارسرمایه نیز در مورد وضعیت دادوستد‌های بورسی در هفته‌جاری اظهار کرد: شرایط موجود حاکی از ادامه رفتار احتیاط‌آمیز سرمایه‌گذاران است.
در چنین شرایطی نمی‌توان از سرمایه‌گذاران انتظار داشت به جمع متقاضیان سهام اضافه شوند. برآورد‌ها نشان می‌دهد بازار سهام تا دو‌ماه آینده (زمان انتخابات کنگره آمریکا) بر همین منوال حرکت کند، یعنی نه خیز جدی برای ارتفاعات بالاتر قیمتی برمی‌دارد و نه اصلاح چشمگیری در کارنامه خود ثبت می‌کند. در این میان اگر دولت با پافشاری بر مداخله در سازوکار بازار موانع بیشتری سد راه خیز قیمت سهام ایجاد کند شاهد روند نزولی در قامتی جدید خواهیم بود. مداخله منفی در سازوکار بازار بار‌ها مسیر رو به رشد قیمت سهام را با دست‌انداز‌های بی‌شماری مواجه کرده است. با توجه به موارد یادشده به‌نظر می‌رسد برخی نمادها در بین سهامداران از محبوبیت بیشتری برخوردار شوند.
استراتژی متقاضیان سهام نسبت به سیاستگذاری‌ها با تغییرات مختلفی مواجه می‌شود، اما به‌طور حتم با درنظر گرفتن رشد هزینه شرکت‌ها و وضعیت تورمی که کشور در آن قرار دارد، گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که چراغ‌سبز اهالی بازار به سمت شرکت‌هایی باشد که با مشکلات و ریسک‌های کمتری در این موارد روبه‌رو هستند. گرچه متولیان اقتصادی از برخی تلاش‌ها در جهت کاهش ابهامات خبر می‌دهند، اما تا نهایی‌نشدن مباحث مبهم اقتصادی و سیاسی، سرمایه گذاران قادر به فعالیت در فضای غیرشفاف نخواهند بود.
بررسی تکنیکالی نمودار شاخص کل بورس تهران نیز نشان می‌دهد که شاخص کل با توجه به کمبود نقدینگی و عدم‌محرک قوی با کاهش خوش‌بینی‌ها در راستای جذب سرمایه گذار مواجه است. این وضعیت که پس از ازدست رفتن ابرکانال ۴/ ۱ میلیون واحدی با سرعت در حال پیشروی است نگرانی‌هایی را برای اهالی بازار سهام ایجاد کرده به‌طوری‌که وضعیت ورود نقدینگی به تالار شیشه‌ای را پیچیده‌تر از قبل کرده است. با توجه به این موضوع که در بازار‌های مالی انتظارات افراد از اهمیت فراوانی برخوردار است، قیمت‌ها بر اساس انتظارات شکل می‌گیرند و نه بر اساس ارزندگی نمادها. این مهم نیز می‌تواند تا حدی مشخص کند بورس‌بازان در دوسال گذشته چه وضعیت غم‌انگیزی را پشت‌سر گذاشتند.
برآیند اظهارات کارشناسان بازار سهام نشان می‌دهد کاهش حجم معاملات و کاسته‌شدن از ارتفاع شاخص کل درحالی‌که فضای حاکم بر متغیر‌های کلان اثرگذار همراه با جوی منفی دنبال می‌شود، ناکامی‌ها از رفت‌و‌برگشت‌های سهامداران را به دنبال داشته باشد. سقوط شاخص به کانال یک‌میلیون و ۳۰۰هزار واحدی در حالی رقم‌خورده که تحلیلگران بازار سرمایه بر این باورند که حواشی افزایش نرخ سود بانکی و قیمت‌گذاری دستوری باعث بی‌اعتماد کردن سرمایه‌گذاران و در نهایت وضعیت متزلزل این بازار نسبت به بازار‌های دارایی دیگر است.