اقتصاد۲۴- روز گذشته شهریور جهنمی برای سهامداران بازار سرمایه به پایان رسید، آن‌هم با ریزش بیش از ۱۱ هزار واحدی شاخص کل بورس. در شرایطی که آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد نقدینگی در مرداد ماه به رشد خود ادامه داده و حتی پول پرقدرت هم در این مدت همچنان چاپ شده، اما از ظواهر پیداست که این نقدینگی سرگردان هر جایی که برود، به بازار سرمایه نرفته و نمی‌رود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در حالی که ۶ ماه از سال ۱۴۰۱ می‌گذرد؛ به جز دو ماهه نخست سال بقیه ماه‌ها حال و روز بورس مساعد نبود. آن‌گونه که آمار‌ها نشان می‌دهد در ۱۱۸ روز کاری بورس تهران، ۵۷ روز (معادل ۴۸درصد) نماگر اصلی تالار شیشه‌ای رشد کرده و در مقابل در ۶۱ روز معاملاتی (معادل ۵۲درصد)، شاخص کل سهام با عقبگرد روزانه مواجه شد، ضمن آنکه میانگین روزانه نوسان این نماگر در ۶ ماهی که گذشت حدود ۰.۶درصد برآورد می‌شود. اتفاقی که در ۶ ماهه گذشته افتاده به این معناست که تمام رشدی که شاخص کل بورس تهران در سال جاری تجربه کرده بود، از دست رفته است.
وعده‌هایی که آقای وزیر هنگام رای اعتماد داد
این در حالی است که درست یک سال پیش در چنین روزهایی، احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی برنامه‌های خود را به مجلس ارایه می‌کرد تا بتواند وزیر شود.
او در برنامه‌های خود، نگاهی ویژه نیز به مقوله بازار سرمایه داشت. او در مجلس «وعده ایجاد تجربه مثبت برای سهامداران خرد» داده و گفته بود: «برای سهامداران خرد تجربه مثبتی ایجاد می‌کنیم تا افزایش نقش بازار سرمایه را داشته باشیم، بنگاه‌های خوب و خوشنامی در صف عرضه اولیه قرار دارند که می‌توانند کمک‌کننده باشند، همچنین به تخلفات گذشته‌ای که در بازار بورس صورت گرفت رسیدگی خواهیم کرد و مشوق‌هایی برای تازه‌واردان بازار سرمایه قرار می‌دهیم.» وی در بخش دفاع از برنامه‌های بورسی خود در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی یکی دیگر از اهداف و برنامه‌های خود را بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه برای تامین مالی توسعه اقتصادی و احیای اعتماد از دست رفته مردم به این بازار عنوان کرد.
خاندوزی در گفت‌وگویی که خرداد سال ۱۳۹۹ با روزنامه دنیای اقتصاد داشت نیز تاکید کرده بود: «باید به دنبال استفاده از ادامه فرصت رونق بازار سرمایه برای کمک به بخش‌های تولید بود. او در مقام نماینده مجلس گفته بود: انگیزه ما این است که این رونق ادامه پیدا کند، اما منتفعان آن باید بخش‌های تولیدی باشند و رونق بازار سرمایه باید کمکی برای رونق تولید و اشتغال کشور باشد.» حالا یک سال گذشته و مجموعه وزارت اقتصاد بیشتر از پاسخگویی مستقیم به موضوع افت شاخص بورس، به دنبال مکانیزم «جوابیه نویسی» رفته و تلاش کرده‌اند تا از این راه پاسخ رسانه‌های منتقد ارایه شود.
اما چه اتفاقی افتاد تا بازار سهام که در روز‌های ابتدایی سال رو به صعود گذاشته بود، تغییر مسیر داد و حالا به نقطه شروع سال بازگردد؟ کارشناسان این حوزه بر این باورند که در شرایط فعلی میان عرضه و تقاضا در بازار تعادلی وجود ندارد و حجم نقدینگی که مهم‌ترین شاخصه بازار شناخته می‌شود، پایین است و در چنین حالتی روندی آرام را در بازار سهام تجربه می‌کنیم که عمده بازار نیز حرکت چندانی نخواهد داشت، همچنین موضوع ابهام برجام در تمام بازار‌های مالی دیده می‌شود و حتی در بازار سکه و ارز شاهد آن رونق سابق نیستیم، اما در بازار سهام این ابهام مربوط به سهم می‌شود.
دو راهی برجام و ابهامات پیش رو
حسن ایزدی، کارشناس بازار سرمایه در واکنش به عقبگرد بورس و اینکه شاخص‌ها در این مدت رشد چندانی نداشتند بر این باور است که این افت تنها به عملکرد شرکت‌های بورسی برنمی‌گردد و به عوامل بسیار دیگری وابسته است که یکسری از آن‌ها مربوط به عوامل سیستماتیک می‌شود که می‌تواند برای بازار سرمایه منجر به ریسک شود، ضمن آنکه در بازار سهام به دلیل دوراهی برجام و ابهامات ناشی از آن سهامداران با تردید مواجه هستند و خرید خود را به تعویق انداخته‌اند.
بیشتر بخوانید: پایان قرمز رنگ بورس در شهریور ۱۴۰۱
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: از اردیبهشت ماه تاکنون هر روز اخباری در مورد مذاکرات برجام مطرح می‌شد، اما باز هم می‌بینیم که این مذاکرات متوقف شده است و همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است و هیچ کس نمی‌تواند ارزیابی دقیقی از این مذاکرات برای اقتصاد کشور داشته باشد. در مورد بازار سرمایه هم باید گفت به دلیل آنکه بخش عمده شرکت‌ها محصولات صادراتی را ارایه می‌کنند، تاثیر دلار در این بخش مثبت است و از سوی دیگر برجام هم با بالا بردن امید و شانس سرمایه‌گذاری خارجی بورس را تقویت می‌کند.
ناامنی در سرمایه‌گذاری افزایش یافته است
او ادامه داد: در حالی که یک روز از امید برای نهایی شدن مذاکرات خبر می‌دهند روز دیگر اعلام می‌کنند پاسخ امریکا آمده است و ایران هم پاسخ می‌دهد و همه این اخبار باعث ایجاد ناامنی برای اقتصاد و سرمایه‌گذاران می‌شود و اغلب تصمیمات هم مبتنی بر ابهام است و هیچ سرمایه‌گذار و سهامداری هم قادر نیست تصمیم درستی برای آینده خود بگیرد.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس تردید دارند، تصریح کرد: ابهاماتی که در حوزه سیاسی کشور به وجود آمده است سرمایه‌گذاران و سهامداران را هم سردرگم کرده و متاسفانه دولت هم در این شرایط سخت یک تصمیم منطقی نمی‌گیرد تا همه مردم از سردرگمی خارج شوند.
بازار سرمایه از عدم اطمینان رنج می‌برد
این کارشناس بورس افزود: اینکه مردم ندانند در آینده وضعیت دلار در کشور و قیمت‌ها چه خواهد شد یا وضعیت صادرات به چه صورت است و آیا می‌توان شرکت‌هایی که بسیاری از لوازم یدکی و لوازم مصرفی‌شان از خارج تامین می‌شود را پابرجا نگه دارند یا خیر و سودآوری شرکت‌ها به کدام سو خواهد رفت... از جمله مواردی است که نیاز به شفاف‌سازی دارد. طبیعتا بازار سرمایه از این عدم اطمینان و ابهام رنج می‌برد و تاثیر می‌پذیرد.
سوءمدیریت یا ابهامات برجامی؟
ایزدی در پاسخ به این پرسش که چند درصد از افت شاخص‌های بورس مربوط به تردید‌های برجامی و چند درصد دیگر مربوط به سوءمدیریت‌ها در این بازار می‌شود؟ خاطرنشان کرد: به اعتقاد بنده حدود ۷۰ درصد از این ریزش‌ها حاصل عدم اطمینان مربوط به موضوعات سیاسی و عدم اعلام نتیجه نهایی برجام و ابهامات در این حوزه است و حدود ۳۰ درصد دیگر مربوط به سوءمدیریت‌ها در این بازار می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه خاطرنشان کرد: البته دفاعی که مدیران بورسی از عملکرد خودشان دارند هم به ابهام در مذاکرات برجام برمی‌گردد و اعلام می‌کنند که همین موضوع باعث شده که نتوانند تصمیمات درستی بگیرند، اما باز هم مردم معتقدند این مدیران نباید برای فرار از مسوولیت خود موضوع برجام را مطرح کنند و نباید تصمیماتی اتخاذ کنند که به ضرر بازار باشد.
نظارتی بر بازار نیست
ایزدی تصریح کرد: هر چند نمی‌توان برخی از تخلفات شرکت‌هایی نظیر فولاد مبارکه را هم کتمان کرد که متاسفانه تنها مربوط به این شرکت نمی‌شود و در سایر شرکت‌ها هم وجود دارد و در کنار آن در گزارشاتی که از بانک‌ها می‌آید هم باعث تشنج در جو بازار شده است و وضعیت بازار سرمایه هم هر روز بدتر از روز قبل می‌شود و نظارت‌ها هم بسیار کم شده است در غیر این صورت نباید شاهد اختلاس‌هایی مانند فولاد مبارکه می‌شدیم، ضمن آنکه تلاشی هم نمی‌شود تا این وضعیت بهبود یابد.
این کارشناس بازار سرمایه درخصوص قیمت‌های جهانی و تاثیر آن بر بورس نیز تصریح کرد: تا زمانی که ما به بازار‌های جهانی وصل نشویم طبعا قیمت‌های جهانی هم چندان بر بورس ایران تاثیرگذار نیست و به واسطه این تحریم‌ها می‌بایست بسیاری از کالا‌ها را هم با قیمت پایین‌تری بفروشیم و هم با هزینه بالاتری وارد بازار کنیم که روی بورس هم اثرگذار است.
ایزدی تصریح کرد: تا زمانی که بورس ایران به بازار‌های جهانی متصل نشود موضوعات مربوط به بازار‌های جهانی و تاثیر آن بر بورس ایران چندان درست نیست به عنوان نمونه اگر قیمت کالایی نظیر مس در بازار‌های جهانی در حال افزایش است ما نباید انتظار آن را داشته باشیم که این محصول در بازار ایران هم در حال رشد باشد، چراکه ما ارتباطی با دنیا نداریم و بسیاری از افرادی هم که بازار‌های خارجی را تحریم می‌کنند دست نگه داشته‌اند تا وضعیت بازار داخلی را ارزیابی کنند و همه به نوعی سردرگم شده‌اند.